Ból podbrzusza i pleców: jak postępować, gdy wystąpi? Poznaj przyczyny i objawy

Najważniejsze informacje o bólu podbrzusza i pleców:

• Ból podbrzusza i pleców może mieć wiele przyczyn – od chorób układu moczowego, pokarmowego i ginekologicznego po problemy z kręgosłupem, dlatego wymaga dokładnej diagnostyki.
• Objawy alarmowe, takie jak krwiomocz, gorączka, niedowład kończyn, krwawienie z dróg rodnych czy nagły ból między łopatkami, są wskazaniem do pilnej konsultacji lekarskiej.
• Podstawą diagnostyki są badania laboratoryjne (CRP, morfologia, enzymy), obrazowe (USG, TK, MRI) oraz specjalistyczne badania ginekologiczne i endoskopowe (gastroskopia, kolonoskopia).
• Leczenie zależy od przyczyny – stosowane są farmakoterapia (NLPZ, leki rozkurczowe, antybiotyki), fizjoterapia (ćwiczenia stabilizujące, terapia manualna), a w stanach nagłych (np. rozwarstwienie aorty) leczenie operacyjne.
• W ramach profilaktyki i samopomocy zalecane są m.in. dieta lekkostrawna, unikanie przeciążeń, odpowiednie nawodnienie, zioła rozkurczowe i techniki relaksacyjne – pomocne w łagodzeniu dolegliwości i zapobieganiu nawrotom.

Ból podbrzusza i pleców może wskazywać na różnorodne schorzenia obejmujące układ moczowy, pokarmowy lub ginekologiczny. Występowanie bólu w tych obszarach, szczególnie w okolicy lędźwiowej kręgosłupa oraz pod pępkiem, wymaga dokładnej diagnostyki, aby móc trafnie określić źródło dolegliwości i wdrożyć odpowiednie leczenie. Dlaczego boli kręgosłup i brzuch? O czym może świadczyć ten rodzaj bólu i jakie są jego przyczyny? Jakie badania należy wykonać w tym kierunku? Jak radzić sobie z bólem podbrzusza i pleców? O tym poniżej!

Czym jest ból podbrzusza i pleców?

Ból podbrzusza to dolegliwość zlokalizowana w dolnej części brzucha, w okolicy poniżej pępka (dół podbrzuszny). Ból kręgosłupa najczęściej obejmuje okolicę lędźwiową. 

Ból pleców, który występuje wraz z dolegliwościami ze strony podbrzusza, może być związany z wieloma mniej i bardziej poważnymi schorzeniami. 

Ból podbrzusza i pleców może wskazywać na choroby układu moczowego, pokarmowego lub schorzenia ginekologiczne, co wymaga szerokiej diagnostyki. Jednoczesne występowanie bólu w tych rejonach może także sugerować problemy z kręgosłupem lub innymi strukturami okolicy lędźwiowej.

Silne promieniowanie bólu sprawia, że niekiedy trudno jest określić, jaka jest przyczyna dolegliwości – czy źródłem problemu jest kręgosłup, a może jama brzuszna. 

Rodzaje bólu brzucha i pleców

Ból brzucha i pleców może przybierać różne formy – jego charakter, umiejscowienie i towarzyszące objawy zależą od typu struktur, z których pochodzi. 

W kontekście bólu brzucha i pleców wyróżnić możemy:

• Ból somatyczny – to ostry ból, charakteryzujący się jednoznaczną lokalizacją i nasilający się podczas ruchu lub dotyku. Ból somatyczny często wynika z uszkodzenia tkanek powierzchownych lub narządów i może występować np. przy zapaleniu otrzewnej lub urazie kręgosłupa. Promieniowanie bólu jest mniej typowe.
• Ból trzewny – rodzaj bólu brzucha o tępych i rozlanych cechach, jest trudny do dokładnego wskazania. Ból trzewny często promieniuje do pleców i bywa związany z napięciem mięśniowym oraz objawami autonomicznymi, takimi jak nudności czy pocenie się.

Typowe objawy bólu w dole brzucha i pleców

Wystąpieniu bólu podbrzusza i pleców mogą towarzyszyć inne objawy, do których należą:

• krwiomocz (obecność krwi w moczu),
• zatrzymanie moczu lub trudności z oddawaniem moczu,
• pieczenie przy mikcji,
• nietrzymanie moczu,
• trudności z wypróżnianiem, w tym zaparcia lub biegunka,
• gorączka i dreszcze,
• uporczywe wymioty,
• niedowład lub zaburzenia czucia w kończynach dolnych,
• krwawienie lub plamienie z dróg rodnych,
• ostry, nagły ból między łopatkami.

Pojawienie się tych objawów wymaga natychmiastowej konsultacji medycznej, ponieważ mogą one świadczyć o poważnych schorzeniach.

Również nocny ból pleców, który nasila się w spoczynku i nie ustępuje po zmianie pozycji, może wskazywać na poważne schorzenia (jak infekcje lub zmiany nowotworowe).

Główne przyczyny bólu podbrzusza i pleców

Wystąpienie jednoczesnego bólu brzucha i pleców jest zespołem objawów charakterystycznym dla chorób niektórych narządów jamy brzusznej. Są to przede wszystkim:

Zapalenie pęcherzyka żółciowego

Zapalenie pęcherzyka żółciowego powoduje ból w prawym nadbrzuszu, który promieniuje do prawej łopatki i pleców. Towarzyszą mu gorączka, dreszcze oraz nudności. Schorzenie wymaga pilnej konsultacji chirurgicznej.

Ostre zapalenie trzustki

Ostre zapalenie trzustki objawia się silnym, piekącym bólem po lewej stronie brzucha, który promieniuje do pleców i nasila się po tłustych posiłkach. Dolegliwościom towarzyszą nudności, wymioty i wzdęcia, dlatego wymaga hospitalizacji.

Wrzody żołądka

Wrzody żołądka powodują silny, przeszywający ból brzucha, szczególnie na czczo lub po posiłkach, który promieniuje do pleców. Do postawienia diagnozy konieczne jest wykonanie gastroskopii, czyli badania endoskopowego.

Choroby nerek i dróg moczowych

Choroby nerek mogące powodować jednoczesny ból podbrzusza i pleców to:

• Kamica dróg moczowych – typowy dla niej jest nagły, silny ból w okolicy lędźwiowej, zwany kolką nerkową, który promieniuje do pachwiny i może mieć zmienne nasilenie.
• Odmiedniczkowe zapalenie nerek – objawia się bólem w okolicy lędźwiowej, gorączką, krwiomoczem oraz innymi objawami ogólnymi.
• Torbiele nerek – mogą powodować ból w okolicy lędźwiowej i dolegliwości związane z układem moczowym.

Zespół jelita drażliwego (IBS)

Zespół jelita drażliwego jest funkcjonalnym zaburzeniem jelita cienkiego i grubego, które objawia się bólem trzewnym podbrzusza, wzdęciami oraz zmianami rytmu wypróżnień (biegunka lub zaparcia). Badania laboratoryjne i obrazowe zwykle nie wykazują żadnych nieprawidłowości.

Zapalenie pęcherza moczowego

Zapalenie pęcherza moczowego powoduje ból w podbrzuszu, który promieniuje do krzyża, a także pieczenie przy mikcji (oddawaniu moczu) oraz częste parcie na pęcherz. Czasami towarzyszy mu krwiomocz. Choroba wymaga badania ogólnego moczu i leczenia antybiotykami.

Rozwarstwienie aorty brzusznej

Wskazuje na nie nagły, bardzo silny ból brzucha, zwykle promieniujący do dolnego odcinka pleców lub okolicy między łopatkami, który pacjenci opisują jako rozdzierający lub piekący. Dolegliwościom mogą towarzyszyć objawy wstrząsu, spadek ciśnienia tętniczego, zimne poty czy utrata przytomności – stan ten wymaga natychmiastowej hospitalizacji.

Dysfunkcja stawu krzyżowo-biodrowego i lumbago (ból okolicy lędźwiowej) 

Schorzenia te objawiają się bólem w dolnej części pleców, który może promieniować do pośladków, pachwin, a nawet podbrzusza. Często prowadzi to do problemów diagnostycznych i mylenia ich z problemami ginekologicznymi, urologicznymi lub jelitowymi. Ból nasila się zazwyczaj przy zmianie pozycji, dłuższym siedzeniu lub wstawaniu z łóżka.

Ból podbrzusza i pleców w ciąży

Bóle podbrzusza i lędźwiowego odcinka pleców są częstą dolegliwością u kobiet w ciąży, wynikającą ze zmian hormonalnych i mechanicznych (rozluźnienie więzadeł pod wpływem hormonów ciążowych). 

Jednak niektóre objawy wymagają natychmiastowej pomocy medycznej, w tym:

• ból brzucha z twardnieniem macicy,
• silne bóle krzyża mogące zwiastować poronienie lub poród przedwczesny,
• ostry ból w górnej części brzucha (może wskazywać na zatrucie ciążowe),
• ból połączony z gorączką lub krwawieniem.

Ból podbrzusza i pleców po jedzeniu

Dolegliwości pojawiające się po posiłkach mogą świadczyć o wrzodach żołądka, przewlekłym zapaleniu trzustki lub refluksie żołądkowo-przełykowym. Towarzyszą im często wzdęcia, zgaga oraz nudności. Możliwe jest również zatrucie pokarmowe bakteriami, np. Salmonellą.

Ból podbrzusza i pleców po okresie – endometrioza

Ból utrzymujący się po zakończeniu miesiączki może wskazywać na endometriozę – przemieszczanie się błony śluzowej macicy poza jamę macicy. Choroba skutkuje powstawaniem zmian w postaci torbieli i guzków.

Jednym z symptomów schorzenia jest ból okolicy podbrzusza, który pojawia się nie tylko w trakcie miesiączki, ale również w innych dniach cyklu, w tym po ustąpieniu krwawienia. 

Ból z podbrzusza może promieniować do pleców i pachwin, a także nasilać się w trakcie stosunku lub wypróżnień. W tym drugim przypadku, za dolegliwości mogą odpowiadać dodatkowo zaparcia i uczucie wzdęcia, związane z gospodarką hormonalną.

Ból podbrzusza i pleców z plamieniem

Występowanie bólu podbrzusza i pleców z plamieniem zawsze wymaga dokładnej diagnostyki, ponieważ przyczyny mogą być różnorodne i niekiedy poważne.

Ból, w którym występuje plamienie z narządu rodnego może być spowodowany przez:

• infekcję narządów rodnych,
• mięśniaka lub polipa macicy,
• nadżerkę,
• chorobę nowotworową,
• mikrourazy powstałe w trakcie stosunku,
• stosowanie niektórych leków.

Ból podbrzusza i pleców przy stosowaniu tabletek antykoncepcyjnych

Kobiety stosujące antykoncepcję hormonalną mogą odczuwać bóle podbrzusza i pleców jako efekt uboczny źle dobranej terapii. 

Tabletki antykoncepcyjne mogą mieć wiele różnych skutków ubocznych. Należą do nich, poza bólem podbrzusza i pleców, takie dodatkowe objawy niepożądane:

• bóle głowy,
• nudności i wymioty, 
• spadek libido,
• infekcje intymne,
• wahania nastroju,
• zatrzymanie wody w organizmie,
• depresja,
• zakrzepica.

Ból podbrzusza i pleców u mężczyzn

Ból podbrzusza u mężczyzn może mieć wiele różnych przyczyn. Najczęściej za wystąpienie dolegliwości odpowiadają:

• zapalenie jąder – jego objawem jest ból podbrzusza, który promieniuje z jąder aż do pleców,
• zapalenie prostaty – poza bólem podbrzusza i pleców objawia się częstym oddawaniem moczu w niewielkich ilościach, 
• zapalenie pęcherza – występuje w nim częstsze oddawanie moczu z towarzyszącym temu pieczeniem, niekiedy w moczu występuje krew, u chorego pojawia się również zmęczenie i gorączka.

Kiedy zgłosić się do lekarza?

Nie każdy ból brzucha czy pleców oznacza poważny problem, jednak niektóre objawy wymagają pilnej interwencji medycznej. Ich zignorowanie może prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia, a w skrajnych przypadkach nawet zagrażać życiu. 

Objawy wymagające pilnej interwencji

Należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza w przypadku wystąpienia następujących objawów:

• stan nagły – krwiomocz, zatrzymanie moczu, ostry, nagły ból między łopatkami,
• objawy infekcyjne – wysoka gorączka i dreszcze, uporczywe wymioty,
• objawy neurologiczne – niedowład kończyn, zaburzenia czucia w okolicy krocza,
• objawy ginekologiczne – krwawienie lub plamienie z dróg rodnych, silny ból i skurcze macicy.

W przypadku wystąpienia dolegliwości bólowych konieczna jest konsultacja z lekarzem pierwszego kontaktu. Ten, po wykonaniu wstępnej diagnostyki, w zależności od charakteru schorzenia, kieruje pacjenta w dalszej kolejności do odpowiedniego specjalisty, np. nefrologa (gdy bóle związane są z nerkami), gastrologa (gdy bóle pochodzą z przewodu pokarmowego), ginekologa (gdy bóle pochodzą z narządów płciowych), urologa (gdy problem tkwi w chorych drogach moczowych) lub ortopedy (gdy za bóle odpowiadają np. przeciążenie kręgosłupa lub zmiany zwyrodnieniowe).

Diagnostyka bólu podbrzusza i pleców

Diagnostyka bólu podbrzusza i pleców wymaga kompleksowego podejścia, ponieważ przyczyny mogą obejmować zarówno układ pokarmowy, moczowy, jak i rozrodczy. W celu postawienia trafnej diagnozy stosuje się zarówno badania laboratoryjne, jak i obrazowe oraz specjalistyczne konsultacje.

Badania laboratoryjne:

• morfologia krwi,
• CRP – wskaźnik ostrego stanu zapalnego,
• enzymy trzustkowe (amylaza, lipaza),
• próby wątrobowe,
• badanie ogólne moczu.
  

Badania obrazowe:

• USG jamy brzusznej,
• USG przezpochwowe (przy podejrzeniu problemów ginekologicznych),
• tomografia komputerowa (TK),
• rezonans magnetyczny (MRI) brzucha i kręgosłupa.
  

Badanie endoskopowe

Gastroskopia jest zalecana w diagnostyce wrzodów żołądka i pozwala na wykonanie biopsji. Natomiast kolonoskopia jest zalecana przy podejrzeniu chorób jelita grubego, zespołu jelita drażliwego lub nowotworów.

Badanie ginekologiczne

W przypadku bólu podbrzusza u kobiet konieczne jest badanie ginekologiczne (USG przezpochwowe), które pozwala ocenić stan narządów rodnych i wykluczyć przyczyny ginekologiczne dolegliwości.

Leczenie i postępowanie

W zależności od przyczyny bólu brzucha lub pleców stosuje się różne formy leczenia – od farmakoterapii, przez fizjoterapię, aż po działania wspierające, które można wdrożyć samodzielnie w warunkach domowych. 

Konieczne jest indywidualne podejście i konsultacja lekarska, szczególnie w przypadku dolegliwości przewlekłych lub o ostrym przebiegu.

Leczenie farmakologiczne i fizjoterapia

W leczeniu bólu często wykorzystuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), leki przeciwbólowe oraz preparaty rozkurczowe, szczególnie jeśli ból ma charakter trzewny. Antybiotyki stosuje się wyłącznie w przypadku potwierdzonego zakażenia bakteryjnego.

Dużą rolę w leczeniu stanów przeciążeniowych i bólu kręgosłupa odgrywa fizjoterapia. Wykorzystuje ona indywidualnie dobrane ćwiczenia rozluźniające, wzmacniające mięśnie głębokie oraz stabilizujące kręgosłup, a także terapię manualną, masaż oraz zabiegi z zakresu fizykoterapii (np. TENS, laseroterapia, ultradźwięki).

Leczenie w stanach nagłych

Niektóre przyczyny bólu, takie jak rozwarstwienie aorty, które zagraża życiu, wymagają natychmiastowej interwencji medycznej i hospitalizacji. W zależności od rozległości zmian może być konieczne leczenie operacyjne lub wewnątrznaczyniowe (np. metoda EVAR – endowaskularna naprawa aorty).

Profilaktyka i samopomoc

W przypadku nawracających dolegliwości bólowych warto sięgnąć po sprawdzone metody profilaktyczne i domowe sposoby łagodzenia objawów. Podstawą jest dieta lekkostrawna, oparta na regularnym spożywaniu posiłków o stałych porach oraz unikaniu tłustych i pikantnych potraw, które mogą nasilać dolegliwości ze strony układu pokarmowego.

Pomocne może być również stosowanie ciepłych okładów i kompresów rozgrzewających na bolące miejsca, zwłaszcza w przypadku napięcia mięśniowego czy skurczów. 

Istotne jest także unikanie przeciążeń, dźwigania ciężkich przedmiotów oraz dbanie o ergonomię pracy i codziennych czynności – zarówno w pozycji siedzącej, jak i podczas snu.

W codziennej profilaktyce znaczenie ma również nawodnienie organizmu oraz sięganie po zioła o działaniu rozkurczowym i przeciwzapalnym, takie jak mięta pieprzowa czy rumianek. 

Dobrym uzupełnieniem są także techniki relaksacyjne, ćwiczenia oddechowe i odpowiednia higiena snu, które pomagają zmniejszyć napięcie nerwowo-mięśniowe i poprawić ogólne samopoczucie.

FAQ

Odpowiedzi na najczęstsze pytania dotyczące bólu podbrzusza i pleców.