Krew w moczu (krwiomocz) — przyczyny, co oznacza

Najważniejsze informacje:

• Krew w moczu to pojęcie medyczne oznaczające widoczne ślady krwi w moczu lub wykrycie jej elementów w badaniu laboratoryjnym.
• Krwiomocz może mieć wiele przyczyn, od stosunkowo błahych do bardzo poważnych, dlatego pojawienie się krwi w moczu zawsze jest wskazaniem do pilnej konsultacji z lekarzem.
• Wybór metody postępowania przy stwierdzeniu obecności krwi w moczu zależy od wielu czynników, m.in. od ogólnego stanu zdrowia i samopoczucia pacjenta oraz czasu utrzymywania się objawów.
• Krew w moczu nie jest chorobą, tylko objawem konkretnej dolegliwości, dlatego leczenie krwiomoczu polega na leczeniu rozpoznanej przypadłości.

Krew w moczu (krwiomocz) to patologiczne zjawisko związane z widocznymi śladami krwi w moczu, takimi jak zmiana zabarwienia lub skrzepy krwi lub nieprawidłowościami wykrytymi w badaniu laboratoryjnym. Niezależnie od wielkości zmian, zawsze konieczne jest ustalenie przyczyny pojawienia się krwi w moczu, dlatego należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem. Co oznacza krew w moczu? Jak zahamować krwiomocz ze skrzepami i jakie badania wykonać?

Co to jest krwiomocz?

Krwiomocz, inaczej zwany hematurią, to obecność krwi w moczu. Krew może pochodzić z dowolnego miejsca w układzie moczowym — nerek, moczowodów, pęcherza moczowego i cewki moczowej. Zjawisko może mieć zróżnicowaną intensywność. 

Niekiedy obecność erytrocytów stwierdza się jedynie pod mikroskopem przy okazji badania ogólnego moczu (krwiomocz mikroskopowy), innym razem pacjent zauważa niezależną od diety wyraźną zmianę zabarwienia moczu (czerwony, różowy, ciemnobrązowy), lub skrzepy krwi w moczu (krwiomocz makroskopowy). Oddawaniu moczu ze skrzepami może towarzyszyć bolesność lub pieczenie w obrębie cewki moczowej.

Obecność krwi w moczu nie jest chorobą, ale symptomem związanym z wieloma możliwościami – problemami zdrowotnymi, począwszy od łagodnej infekcji układu moczowego (np. zapalenie pęcherza moczowego, lub nerek), aż po poważniejsze stany, takie jak kamica nerkowa, choroby gruczołu krokowego czy nowotwór układu moczowego.

Krwiomocz, niezależnie od tego, czy występuje z innymi dolegliwościami (np. pieczenie i ból podczas oddawania moczu, częste parcie na pęcherz, ból w boku lub w okolicy pępka) powinien być jak najszybciej skonsultowany z lekarzem, który zdecyduje o metodach postępowania.

Krew w moczu — co oznacza, z czego wynika?

Obecność krwi w moczu zazwyczaj jest łatwa do zauważenia. Najbardziej oczywistym sygnałem jest czerwone zabarwienie moczu, wynikające z obecności erytrocytów, zauważalne skrzepy krwi (większe lub niewielkie „włókienka”).

Krew w moczu zawsze jest sygnałem alarmowym, co nie oznacza, że zawsze zwiastuje poważne problemy zdrowotne, natomiast jest wskazaniem do pilnej konsultacji ze specjalistą. Zdarza się, że krwiomocz wynika z przewlekłych infekcji i jest wynikiem rozszerzenia naczyń krwionośnych lub podrażnienia błony śluzowej. Za krew w moczu mogą odpowiadać również:

• twarde, krystaliczne złogi formujące się w nerkach (kamica),
• choroby nerek (możliwy objaw ostrego kłębuszkowego zapalenia nerek lub torbieli nerek),
• nowotwory układu moczowego (rak nerki, moczowodu, pęcherza),
• zakrzepica żył nerkowych,
• gruźlica nerek,
• przyjmowanie niektórych leków (np. zmniejszających krzepliwość krwi),
• uraz (np. krwiak).

Niezależnie od przypuszczeń pacjenta, należy pamiętać, że krew w moczu jest bezwzględnym wskazaniem do konsultacji z lekarzem!

Krew w moczu — przyczyny krwiomoczu i krwinkomoczu

Jest wiele możliwych przyczyn krwiomoczu i krwinkomoczu. Dolegliwość może być symptomem problemów dotyczących każdego odcinka układu moczowego.

Widoczna krew w moczu (krwiomocz makroskopowy), świadczy o większym krwawieniu niż w przypadku krwinkomoczu bezobjawowego (mikroskopowego), gdy obecność krwinek wykrywana jest jedynie w badaniu laboratoryjnym.

Jedną z najczęstszych przyczyn krwinkomoczu bezobjawowego jest podrażnienie pęcherza lub cewki moczowej. Może mieć również związek z przyjmowaniem leków przeciwzakrzepowych. Dolegliwość rzadko związana jest z poważną chorobą, choć może świadczyć o kamicy. Bezobjawowy krwinkomocz połączony z białkomoczem wymaga dalszej diagnostyki, ponieważ może wskazywać na chorobę nerek.

Często, pomimo przeprowadzenia dokładnych badań, nie udaje się ustalić przyczyny krwinkomoczu.

Krwiomocz makroskopowy (krew w moczu widoczna gołym okiem) wymaga większej uwagi, ponieważ często świadczy o poważniejszych schorzeniach. Zalecane jest jak najszybsze ustalenie przyczyny krwawienia i podjęcie leczenia. Zauważalna krew w moczu jest jednym z głównych objawów obecności guza w układzie moczowym. Rak nerki, pęcherza moczowego lub moczowodu, może wywoływać krwawienie i krwiomocz.

Wśród innych przyczyn można wyróżnić: przewlekłe choroby nerek, kłębuszkowe zapalenie nerek, torbiele, urazy.

Krew w moczu u kobiety

Obecność krwi w moczu u kobiet może mieć wiele przyczyn, niezależnych od płci (nowotwór, choroby, urazy) lub specyficznych wyłącznie dla kobiet (ciąża, endometrioza). Jedną z przyczyn obecności krwi w moczu u kobiet są infekcje układu moczowego. Kobiety są bardziej narażone na zakażenia pęcherza, często infekcje mają u nich charakter nawracający lub przewlekły. Podrażniona śluzówka pęcherza i cewki może być przyczyną pojawienia się krwinkomoczu.

U kobiet zdarza się również krwiomocz w ciąży, który jest zwykle związany ze zmianami hormonalnymi i ich wpływem na błonę śluzową pęcherza.

Przyczyną dolegliwości mogą być również problemy ginekologiczne np. endometrioza. W przebiegu endometriozy tkanka wyściełająca błonę śluzową macicy odkłada się poza macicą, nacieka na inne organy i może m.in. przenikać do pęcherza moczowego, czego skutkiem jest krwiomocz.

Krew w moczu u mężczyzny

Krew w moczu u mężczyzn może mieć wiele przyczyn niezwiązanych z płcią (infekcje, choroby przewlekłe, uraz). Natomiast jedną z najpowszechniejszych przyczyn specyficznych dla płci są choroby gruczołu krokowego (zapalenie gruczołu krokowego, rak prostaty), które mogą objawiać się krwiomoczem. Najczęściej oprócz krwi w moczu występuje wówczas częste parcie na pęcherz i problemy z oddawaniem moczu.

Co oznacza krew w moczu u dziecka?

Obecność krwi w moczu u dziecka zawsze budzi niepokój rodziców, choć dolegliwość może mieć bardzo wiele przyczyn. W przypadku krwiomoczu mikroskopowego obecność erytrocytów w moczu stwierdza się zwykle przypadkowo w czasie badania laboratoryjnego. Wówczas nie wiadomo, jak długo trwa krwiomocz i często nie udaje się ustalić przyczyny dolegliwości.

Najczęstszą przyczyną krwi w moczu u dzieci są infekcje układu moczowego. Podczas bakteryjnego zakażenia układu moczowego oprócz krwiomoczu obserwuje się typowe objawy infekcji dróg moczowych — ból, pieczenie, częste oddawanie moczu.

Obecność krwi w moczu u dzieci stwierdza się również w przypadku chorób miąższu nerek, zaburzeń krzepnięcia, kamicy moczowej oraz urazów.

U nastolatków najczęstszą przyczyną krwiomoczu jest nefropatia IgA. Natomiast obecność krwi w moczu u noworodka (ceglasty lub czerwony kolor moczu) świadczy zazwyczaj o wydalaniu moczanów i jest zjawiskiem fizjologicznym.

Krew w moczu — diagnostyka

Pojawienie się krwi w moczu (nawet jednodniowy krwiomocz) jest bezwzględnym wskazaniem do konsultacji z lekarzem.

Niezależnie od tego, czy u pacjenta występują inne dolegliwości, czy np. tylko bezbolesny krwiomocz ze skrzepami, konieczne jest przeprowadzenie dokładnych badań diagnostycznych. Zazwyczaj w pierwszej kolejności wykonuje się:

• ogólne badanie moczu — wykrywa m.in. obecność czerwonych i białych krwinek, białka oraz innych substancji,
• badanie mikroskopowe osadu moczu — pozwala na szczegółową ocenę nieprawidłowości wykrytych w ogólnym badaniu,
• USG jamy brzusznej — umożliwia wykrycie kamieni, torbieli, guzów czy innych zmian strukturalnych w układzie moczowym,
• tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny — bardziej zaawansowane techniki obrazowania pozwalają na dokładniejszą ocenę nerek, moczowodów i pęcherza moczowego,
• cystoskopia — za pomocą kamery wprowadzonej przez cewkę do pęcherza moczowego można dokładnie ocenić wygląd błony śluzowej,
• biopsja — w przypadku podejrzenia nowotworu lub innej poważnej choroby, może być konieczne pobranie próbki tkanki do badania histopatologicznego.

W przypadku krwiomoczu zalecana jest zwykle konsultacja urologiczna. Specjalista diagnozuje przyczynę na podstawie wyników badania i decyduje o dalszym postępowaniu.

Jak zahamować krwiomocz — leczenie

Ponieważ sam krwiomocz nie jest chorobą, lecz objawem problemów zdrowotnych, podjęcie leczenia nie jest możliwe bez ustalenia przyczyn dolegliwości. 

Najpowszechniejsze dolegliwości i metody leczenia:

• zapalenia pęcherza (krew w moczu) lub innych infekcji układu moczowego — antybiotykoterapia,
• kamica układu moczowego (krwinkomocz) — farmakoterapia w celu ułatwienia naturalnego wydalania kamieni, „rozłupywanie” kamieni falami uderzeniowymi lub interwencja chirurgiczna,
• choroby nerek — leczenie uzależnione od konkretnej przypadłości, np. leki przeciwzapalne, kortykosteroidy, przeszczep, leczenie immunosupresyjne,
• nowotwór — zwykle chirurgiczne usunięcie guza, chemioterapia, radioterapia,
• inne (np. choroby genetyczne czy zaburzenia krzepnięcia krwi) — leczenie adekwatne dla specyfiki dolegliwości.

Konsultacja z lekarzem, szczegółowa diagnostyka i ścisła współpraca ze specjalistą umożliwia rozpoznanie przyczyn krwiomoczu i dostosowanie odpowiedniego planu leczenia.

Krwiomocz — leczenie domowe

Zauważenie krwi w moczu wymaga pilnej konsultacji z lekarzem. Krwiomocz może (ale nie musi) być objawem poważnych dolegliwości, dlatego żadne domowe sposoby nie powinny opóźniać wizyty, umożliwiającej szczegółową diagnostykę.

Ponieważ krwiomocz może wynikać również ze stosunkowo niegroźnych dolegliwości, istnieje kilka sposobów wpływających na poprawę funkcjonowania układu moczowego, które warto wykorzystać w przypadku dolegliwości, np. stwierdzenia obecności erytrocytów w moczu lub w celu zapobiegania. Można wśród nich wyróżnić:

• picie dużej ilości wody — właściwe nawadnianie organizmu, sprzyja oczyszczeniu układu moczowego. Dodatkowo woda rozcieńcza mocz i łagodzi podrażnienia,
• unikanie potencjalnie drażniących substancji — potraw lub napojów, które mogą podrażniać układ moczowy, np. pikantne jedzenie, alkohol (niektóre osoby zauważają krew w moczu po alkoholu),
• ograniczenie czynników ryzyka: palenie papierosów zwiększa ryzyko nowotworów, spożywanie produktów bogatych w szczawiany (np. szczaw, rabarbar) może wpływać na powstawanie kamieni,
• odpoczynek i unikanie wysiłku fizycznego — w przypadku zauważenia krwi w moczu należy unikać nadmiernego napinania mięśni oraz czynników wpływających na wzrost ciśnienia krwi.