Skolioza to częsta wada postawy, zwykle występująca u dzieci, która objawia się trójpłaszczyznową deformacją kręgosłupa, powstałą w wyniku licznych uwarunkowań wrodzonych i nabytych. Obejmuje boczne skrzywienie (płaszczyzna czołowa), wypłaszczenie (płaszczyzna strzałkowa) oraz skręt (płaszczyzna poprzeczna). Jakie są rodzaje skolioz? Czym objawia się skrzywienie kręgosłupa? Na czym polega jego leczenie? Wyjaśniamy!
Skolioza kręgosłupa – co to jest?
Skolioza (łac. scoliosis, z gr. σκολιός skoliós – krzywy) to jedna z częściej występujących wad postawy. Potocznie nazywana jest bocznym skrzywieniem kręgosłupa, od którego w praktyce odróżnia ją odchylenie nie w jednej, a aż w trzech płaszczyznach.
Kręgosłup przy skoliozie ulega odchyleniom od prawidłowego położenia :
- bocznym – w płaszczyźnie czołowej (boczne skrzywienie kręgosłupa),
- przednio-tylnym – w płaszczyźnie strzałkowej (lordoskolioza i kifoskolioza),
- w płaszczyźnie poziomej – rotacja i torsja kręgów.
Boczne skrzywienia kręgosłupa obejmują zwykle odcinek piersiowy kręgosłupa bądź obszar pomiędzy odcinkiem piersiowym a lędźwiowym. Skolioza może być prawostronna lub lewostronna. Skrzywiony kręgosłup przybiera kształt litery S (boczne skrzywienie kręgosłupa).
Wpływ skoliozy na organizm
Skolioza obejmuje nie tylko kręgosłup, ale cały organizm. Przyczynia się między innymi do występowania nieprawidłowości w obszarze klatki piersiowej i żeber, przez co wpływa niekorzystnie na układ oddechowy i pracę serca. U chorych występują zaburzenia neurologiczne i osłabiona wydolność fizyczna.
Skrzywienie kręgosłupa negatywnie oddziałuje również na układ kostny, mięśniowy i powięziowy. Skoliozy nie należy ignorować, ponieważ nieleczona może prowadzić do rozwoju zwyrodnień i ucisku narządów wewnętrznych. Może być ona również źródłem groźnej dla życia niewydolności krążeniowej.
Podział skolioz kręgosłupa
Podział skolioz z uwagi na wielkość skrzywienia
Ze względu na kąta skrzywienia (podział Grucy, badany metodą Cobba) możemy wyróżnić skoliozę:
- I stopnia – do 30°,
- II stopnia – od 30 do 60°,
- III stopnia – od 60 do 90°,
- IV stopnia – powyżej 90°.
Podział skolioz z uwagi na ich pochodzenie
Skoliozy kręgosłupa dzieli się na:
- skoliozy funkcjonalne (czynnościowe, nabyte) – spowodowane np. różnicą długości kończyn lub przepukliną krążka międzykręgowego, ustępują po eliminacji czynnika wywołującego,
- skoliozy strukturalne – związane ze zmianami w budowie kręgów lub zmianami kostnymi klatkami piersiowymi. Skoliozy strukturalne dzielą się dalej ze względu na przyczynę na skoliozy: idiopatyczne (skolioza idiopatyczna, czyli niewiadomego pochodzenia, 80-90% wszystkich skolioz), neuropochodne, mięśniopochodne i kostnopochodne.
Podział skolioz z uwagi na umiejscowienie i liczbę łuków
Wyróżniamy skoliozy: piersiowe, lędźwiowe i szyjne. Ze względu na liczbę łuków: jedno- lub wielołukowe.
Podział skolioz z uwagi na okres powstania
Ze względu na okres powstania wady wyróżniamy skoliozę:
- wczesnodziecięcą – występuje do 3. roku życia, obserwuje się ją częściej u chłopców,
- dziecięcą – pojawia się pomiędzy 3. a 10. rokiem życia, obserwuje się ją częściej u dziewcząt,
- młodzieńczą – dotyczy osób w okresie dojrzewania, będących w fazie intensywnego wzrostu, obserwuje się ją częściej u dziewcząt,
- dorosłych – rozpoznanie skoliozy następuje po zakończonym okresie wzrostowym, u osób powyżej 16. roku życia.
Przyczyny skoliozy kręgosłupa
Skolioza kręgosłupa może być spowodowana różnymi czynnikami, w tym:
- przepukliną krążka międzykręgowego, potocznie nazywaną dyskopatią,
- różnicą długości kończyn,
- zwyrodnieniem stawów,
- porażeniem mózgowym,
- dystrofią mięśniową,
- porażeniem mięśni po chorobie Heinego-Medina,
- chorobą Ehlersa-Danlosa,
- guzami kości,
- zrostami żeber,
- chorobą opłucnej,
- operacjami na klatce piersiowej.
Warto jednak podkreślić, że w wielu przypadkach nie wiadomo dokładnie, co jest przyczyną skoliozy.
Objawy skoliozy – rozpoznanie skrzywienia kręgosłupa
Jak już wcześniej wspomniano, głównym objawem skoliozy jest charakterystyczne wygięcie kręgosłupa w kształt litery S.
Skolioza kręgosłupa przejawia się ponadto:
- nierównym ustawieniem barków,
- pochyleniem ciała na jedną ze stron,
- odstającymi łopatkami – uniesionymi i zrotowanymi do przodu,
- asymetrią w klatce piersiowej,
- asymetrią kątów talii,
- garbem żebrowym w odcinku piersiowym,
- mięśniowym wałem lędźwiowym,
- zniekształceniem obrysu pleców,
- pozorną bądź rzeczywistą różnicą w długości kończyn dolnych,
- występowaniem licznych przykurczy mięśniowych,
- bólem kręgosłupa – również bólem promieniującym do łopatki.
Objawami zaawansowanej skoliozy są:
- uczucie osłabienia i drętwienia kończyn dolnych,
- zaburzenia koordynacji z dysfunkcjami chodu,
- problemy z oddychaniem,
- uczucie zmęczenia, nawet już po niewielkim wysiłku,
- nieprawidłowa praca serca.
Diagnostyka w skoliozie kręgosłupa
Skrzywienie kręgosłupa nie ustępuje samoczynnie. Dlatego tak istotna jest szybka diagnostyka skoliozy i wdrożenie odpowiedniego sposobu leczenia. Ma ono na celu nie dopuścić do dalszego rozwoju deformacji kręgosłupa i innych struktur ciała.
Szybkie rozpoznanie skoliozy znacząco zwiększa szanse na skuteczną terapię – z tego powodu ważną rolę spełnia szczegółowe badanie. Dla potwierdzenia diagnozy zwykle wykonuje również kilka testów ortopedycznych, oceniających układ tułowia. Podstawowym testem, któremu poddawany jest pacjent z podejrzeniem skoliozy, jest test Adamsa. Polega on na swobodnym wykonaniu skłonu w przód. Wzrokowy test umożliwia stwierdzenie istniejących asymetrii oraz rotacji w obrębie tułowia.
W celu potwierdzenia diagnozy zalecane jest wykonanie zdjęcia radiologicznego. Obrazuje ono stopień skrzywienia na podstawie kąta Cobba. Może również wskazywać na obecność innych nieprawidłowości w obrębie tkanki kostnej.
Skolioza – leczenie skrzywienia kręgosłupa
Sposób leczenia skoliozy zależy od stopnia zaawansowania choroby. W przypadku nieznacznego skrzywienia (I stopień) stosuje się ćwiczenia korekcyjne (gimnastyka korekcyjna). Przy skoliozie tego typu zaleca się wykonywanie rozmaitych, rozciągających i wzmacniających ćwiczeń na kręgosłup. Chorym polecane są też ćwiczenia na skoliozę w wodzie.
W przypadku II stopnia zaawansowania wady postawy chorym zalecane są sztywne gorsety ortopedyczne. Gorsety te, naciskając na kręgosłup, wymuszają jego właściwe ustawienie, co z kolei wpływa na poprawę kształtu klatki piersiowej oraz tułowia. Pomocna jest oprócz tego fizjoterapia, której celem jest zmniejszenie lub usunięcie deformacji oraz zatrzymanie jej postępu. Przy skrzywieniu spowodowanym skróceniem jednej kończyny, zalecane są specjalne wkładki i buty ortopedyczne.
W III I IV stopniu skoliozy zalecane jest przeprowadzenie leczenia operacyjnego, polegającego na wszczepieniu metalowych aparatów i implantów, które podtrzymują kręgosłup w odpowiedniej pozycji. Każdorazowo operację poprzedza szczegóły diagnostyka z kwalifikacją przeprowadzaną przez doświadczonego ortopedę.
W przypadku dzieci i młodzieży, skutki wykrytej wcześnie skoliozy można cofnąć. Leczenie skoliozy u dorosłych, po zakończeniu okresu wzrostu kostnego, koncentruje się na poprawie ogólnego stanu sprawności pacjenta, łagodzeniu bólu oraz zwiększeniu siły i elastyczności mięśni. Zalecana jest również redukcja ewentualnej nadwagi, co pozwala zapobiec progresji skrzywienia.
