Zapalenie pęcherza moczowego – poznaj przyczyny, objawy, leki i metody leczenia

Zapalenie pęcherza moczowego to choroba o podłożu infekcyjnym, najczęściej wywołana przez zakażenie bakteryjne. Z racji budowy anatomicznej układu moczowo-płciowego dużo częściej dotyczy kobiet. Jakie są objawy zapalenia pęcherza moczowego? W jaki sposób jest ono rozpoznawane i leczone? Jeśli chcesz poznać odpowiedź na te pytania, koniecznie przeczytaj ten artykuł!

Zapalenie pęcherza moczowego – na czym polega?

Zapalenie pęcherza moczowego stanowi najczęstszą postać zakażenia układu moczowego (ZUM). W ten sposób definiowana jest obecność bakterii w drogach moczowych powyżej zwieracza cewki moczowej. Fizjologicznie górne drogi moczowe, pęcherz moczowy oraz górny odcinek cewki moczowej są jałowe. Objawy zakażenia wynikają zazwyczaj z infekcji bakteryjnej, rzadziej grzybiczej lub wirusowej. Patogeny przedostają się do układu moczowego drogą wstępującą – przez cewkę moczową. Najczęstszym czynnikiem etiologicznym jest zakażenie bakterią kałową – Escherichia Coli.      

Czynniki ryzyka zapalenia pęcherza moczowego

W zależności od obecności czynników ryzyka, które sprzyjają rozwojowi zapalenia układu moczowego dzieli się je na niepowikłane oraz powikłane. To pierwsze występuje jedynie u kobiet z prawidłowym układem moczowo-płciowym, bez stanów predysponujących do rozwoju zakażenia powikłanego. Jest wywołane przez patogeny typowe dla ZUM np. E. coli, S. saprophyticus. Znacznie krótsza cewka moczowa oraz jej umiejscowienie w bliskim sąsiedztwie pochwy i odbytu, sprawia, że zapalenie pęcherza moczowego dużo częściej dotyczy płci żeńskiej. Poza tym do czynników, które sprzyjają wystąpieniu infekcji dróg moczowych u kobiet zalicza się również:

• aktywność seksualną,
• współistniejące zapalenie pochwy,
• rzadkie oddawanie moczu,
• problemy z całkowitym opróżnianiem pęcherza moczowego podczas oddawania moczu,
• zaparcia oraz nietrzymanie stolca.

W celu zniwelowania tego ryzyka każda kobieta powinna pamiętać o oddaniu moczu zaraz po stosunku płciowym. 

Powikłane zapalenie układu moczowego jest rozpoznawane u wszystkich mężczyzn oraz u niektórych kobiet z czynnikami ryzyka, takimi jak:

• kamica moczowa,
• okres ciąży i połogu,
• cukrzyca,
• współistniejące choroby nerek,
• obecność cewnika w drogach moczowych,
• immunosupresja,
• starszy wiek,
• pobyt w szpitalu niezależnie od przyczyny. 

U starszych mężczyzn nawracające zapalenie pęcherza moczowego może być objawem przerostu prostaty. 

Zapalenie pęcherza moczowego  – objawy

Objawami zapalenia pęcherza moczowego są:

• ból i pieczenie cewki moczowej podczas oddawania moczu,
• oddawanie moczu małymi kroplami,
• częstomocz,
• częste lub ciągłe parcie na mocz,
• ból i tkliwość uciskowa w okolicy nadłonowej,
• krwiomocz – obecność krwi w moczu (nie zawsze występuje),
• nietrzymanie moczu,

Niepowikłanemu zapaleniu pęcherza moczowego nie towarzyszy gorączka. W przypadku pojawienia się takich dolegliwości, jak: wzrost temperatury ciała, wymioty, silny ból w okolicy lędźwiowej, zgłoś się niezwłocznie do lekarza.

Bakterie w moczu – co mogą oznaczać?

Obecność bakterii w moczu może świadczyć o zakażeniu układu moczowego. Warunkiem postawienia takiego rozpoznania jest stwierdzenie bakteriomoczu znamiennego – liczba żywych bakterii w ml moczu musi odpowiadać odpowiedniej, ściśle określonej wartości. Przyczyną nieprawidłowego wyniku badania laboratoryjnego moczu może być również nieprawidłowe pobranie próbki. To częsta sytuacja zwłaszcza u dzieci.    

Zapalenie układu moczowego może przebiegać bezobjawowo. Pacjenci nie odczuwają żadnych dolegliwości, ale w ich drogach moczowych są obecne bakterie. W takiej sytuacji rozpoznawany jest bakteriomocz bezobjawowy. Leczenie nie zawsze jest konieczne. Należy je zastosować jedynie u kobiet w ciąży oraz u osób poddawanych zabiegom urologicznym.  

Ile trwa zapalenie pęcherza moczowego?

Nieleczone zapalenie pęcherza moczowego trwa kilkanaście dni. Zastosowanie odpowiedniej terapii skraca ten okres.

Co to jest śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego?

Śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego, inaczej nazywane zespołem bolesnego pęcherza moczowego, to jednostka chorobowa o nie do końca poznanej etiologii. Nie jest spowodowana przez żadne patogeny. Należy do przewlekłych chorób zapalnych. Według jednej z hipotez do jej rozwoju dochodzi w wyniku zwiększenia przepuszczalności nabłonka pokrywającego pęcherz moczowy. Konsekwencją czego jest wnikanie toksycznych substancji zawartych w moczu w jego ścianę i rozwój zapalenia. Towarzyszące mu objawy kliniczne sprawiają, że do złudzenia przypomina infekcyjne zapalenie pęcherza moczowego. Symptomy śródmiąższowego zapalenia pęcherza moczowego to:

• częstomocz,
• uciążliwe uczucie parcia na mocz,
• ból podczas oddawania mocz,
• ból w trakcie stosunków płciowych. 

Nawracające i niereagujące na tradycyjne leczenie przeciwdrobnoustrojowe dolegliwości są przyczyną obniżenia jakości życia wielu osób zmagających się z tą przypadłością. Czas od pojawienia się pierwszych objawów do rozpoznania śródmiąższowego zapalenia pęcherza moczowego może wynosić nawet kilka lat. Diagnoza, po wykluczeniu innych przyczyn, jest stawiana na podstawie badania cytoskopowego. W terapii stosuje się dopęcherzowe wstrzyknięcia polisiarczanu pentosanu sodu oraz heparyny, a także leki przeciwdepresyjne (amitryptylinę) i uspokajające (hydroksyzynę) podawane doustnie. Zgodnie z najnowszymi doniesieniami objawy schorzenia mogą zostać złagodzone przez zastosowanie diety z niską zawartością potasu, niewywołującej wyrzutu histaminy.  

Zapalenie pęcherza moczowego – kiedy udać się do lekarza?

Pojedynczy epizod zapalenia pęcherza moczowego z miernie nasilonymi objawami u kobiety niebędącej w ciąży, nie wymaga konsultacji lekarskiej. W takiej sytuacji pomagają zazwyczaj domowe sposoby oraz leki dostępne w aptece bez recepty. Jeśli dolegliwości są nasilone, pojawiają się niepokojące objawy, takie jak gorączka lub ból w okolicy lędźwiowej lub zapalenie pęcherza moczowego nawraca, koniecznie skonsultuj się ze swoim lekarzem rodzinnym. 

Zapalenie pęcherza moczowego u mężczyzn oraz dzieci zawsze wymaga konsultacji lekarskiej. Bez względu na stopień nasilenia objawów.  

Diagnostyka zapalenia pęcherza moczowego

Obecność charakterystycznych objawów klinicznych zgłaszanych przez pacjenta oraz ból w okolicy nadłonowej w trakcie badania fizykalnego sugerują zapalenie pęcherza moczowego. W celu potwierdzenia diagnozy lekarz zleca przeprowadzenie diagnostyki laboratoryjnej. Badanie ogólne oraz posiew moczu to podstawowe badania, które pozwalają na postawienie pewnego rozpoznania zapalenia pęcherza moczowego. Schemat diagnostyczny różni się nieco w przypadku kobiet i mężczyzn.   

U kobiet z niepowikłanym zapaleniem pęcherza moczowego zalecana jest wykonanie jedynie badania ogólnego moczu. Stwierdzenie w nim bakterii, leukocytów, a w niektórych przypadkach również erytrocytów, pozwala na włączenie leczenia empirycznego. Posiew moczu należy wykonać u kobiet z: 

• nawracającym zapaleniem pęcherza moczowego,
• w przypadku braku poprawy po leczeniu empirycznym,
• podejrzeniem powikłanego zapalenia pęcherza moczowego (np. kamica moczowa, wady anatomiczne układu moczowo-płciowego),
• podejrzeniem powikłań. 

U mężczyzn i dzieci rozpoznanie zapalenia pęcherza moczowego wymaga wykonania badania ogólnego oraz posiewu moczu. Na podstawie tego ostatniego lekarz może dobrać ukierunkowaną na dany patogen terapię. 

Badania obrazowe, takie jak USG układu moczowego, urografia lub tomografia komputerowa z kontrastem są wykonywane w przypadku podejrzenia powikłanego ZUM. 

Zapalenie pęcherza moczowego – leczenie

Celem leczenia zapalenia pęcherza moczowego jest eliminacja wywołujących go patogenów. Początkowo stosowana jest terapia empiryczna, a po uzyskaniu wyników posiewu moczu – celowana na dany drobnoustrój. Leczenie niepowikłanego zapalenia pęcherza moczowego trwa od 3 do 7 dni, natomiast powikłanego od 7 do 14 dni. W ostatnim przypadku może być konieczny pobyt w szpitalu. 

Lekiem pierwszego wyboru w terapii zapalenia pęcherza moczowego jest należąca do grupy chemioterapeutyków – furazydyna. Preparat jest dostępny bez recepty pod nazwą UroFuraginum Max lub na receptę – Furaginum Teva. W pierwszym dniu leczenia należy stosować dawkę 100 mg, 4 razy w ciągu doby, a od drugiego dnia 100 mg, 3 razy dziennie. Terapia trwa 7 do 8 dni. Stosowanie furazydyna jest przeciwwskazane u kobiet w ciąży i karmiących piersią, a także u osób z niewydolnością nerek. 

Równie skuteczne może okazać się jednorazowe doustne podanie 3g fosfomycyny. W Polsce jest dostępna pod postacią preparatów Monural, Symural oraz Afastural. Lek może być użyty u kobiet w ciąży.

Do innych antybiotyków stosowanych w leczeniu zapalenia pęcherza moczowego należą:

• cyprofloksacyna,
• norfloksacyna,
• trimetoprim,
• kotrimoksazol,
• amoksycylina oraz jej połączenie z kwasem klawulanowym (zalecane u kobiet w ciąży).

Domowe sposoby na zapalenie pęcherza moczowego

W przypadku niepowikłanego zapalenia pęcherza moczowego u kobiet, któremu towarzyszą łagodne objawy (kłucie podczas oddawania moczu, delikatny ból w podbrzuszu), równie skuteczne mogą okazać się domowe sposoby. Warto je także zastosować w trakcie terapii preparatami farmakologicznymi. Do sprawdzonych domowych sposobów należą:

• przyjmowanie co najmniej 2l płynów dziennie,
• ciepłe okłady na okolicę podbrzusza (w tym celu możesz użyć termoforu),
• spożywanie żurawiny (jest bogata proantocyjanidyny – substancje zapobiegające przenikaniu pałeczek E.coli do dróg moczowych),
• herbatki ziołowe z rumianku, dziurawca i krwawnika.

Jeśli objawy nie ustępują lub ulegają nasileniu, udaj się do lekarza. 

Jakie mogą być powikłania zapalenia pęcherza moczowego?

Konsekwencją zapalenia pęcherza moczowego mogą być liczne powikłania, takie jak:

• ostre i przewlekłe odmiedniczkowe zapalenie nerek,
• ropnie nerki,
• ropnie okołonerkowe,
• urosepsa (bakterie i wydzielane przez nie toksyny dostają się do krwi i wywołują zakażenie ogólnoustrojowe),
• ostre zapalenie najądrzy,
• ostre zapalenie gruczołu krokowego.

Dlatego nie bagatelizuj objawów infekcji i stosuj się do zaleceń lekarza.

Jak zapobiegać zapaleniu pęcherza moczowego?

W profilaktyce zapalenia pęcherza moczowego mają zastosowanie sposoby farmakologiczne i niefarmakologiczne. 

Metody niefarmakologiczne

Wszystkie kobiety z problemem nawracającego zakażenia dróg moczowych powinny stosować się do poniższych zasad:

• zwiększenie ilości wypijanych płynów (przynajmniej 2l wody dziennie),
• oddawanie moczu zaraz po wystąpieniu parcia na pęcherz oraz tuż przed snem, a także po stosunku płciowym,
• unikanie kąpieli w wannie,
• zrezygnowanie z irygacji pochwy, kapturków naszyjkowych oraz środków plemnikobójczych.

Metody farmakologiczne

W przypadku uciążliwie nawracającego zapalenia dróg moczowych lekarz może zlecić profilaktykę farmakologiczną w postaci:

• dopochwowego stosowania preparatów probiotycznych zawierających szczep Lactobacillus,
• immunoprofilaktyki w postaci liofilizowanego wyciągu E.coli,
• profilaktycznego leczenia przeciwdrobnoustrojowego (ciągłego lub po stosunku płciowym),
• u kobiet po menopauzie skuteczne może okazać się stosowanie kremów z estrogenem.