Kolonoskopia – co to za badanie?

Najważniejsze informacje:

• Kolonoskopia pozwala na ocenę stanu jelita grubego – to kluczowe badanie w profilaktyce raka, a także w diagnostyce chorób zapalnych. 
• Osoby zdrowe, bez obciążeń rodzinnych, powinny wykonać pierwszą kolonoskopię po 50. roku życia i powtarzać ją co 10 lat, jeśli wyniki będą prawidłowe.
• Wskazania do kolonoskopii stanowią objawy, takie jak: obecność śluzu lub krwi w stolcu, zmiana rytmu i charakteru wypróżnień, przewlekłe bóle brzucha oraz wzdęcia, nagła utrata masy ciała czy przypadki raka jelita grubego w rodzinie.
• Przeciwwskazania do badania to z kolei: wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG) w fazie ostrej, perforacja przewodu pokarmowego, a także ciężkie zaburzenia krzepnięcia krwi. 

Kolonoskopia to badanie endoskopowe jelita grubego, które pozwala na wykrycie polipów, chorób zapalnych czy nowotworu. Wskazaniem do jego wykonania są objawy, takie jak: obecność śluzu lub krwi w stolcu, zmiany w rytmie wypróżnień, przewlekłe bóle brzucha czy nagła utrata masy ciała. Kolonoskopia w przypadku osób zdrowych powinna być przeprowadzana co 10 lat, a u osób z obciążeniem rodzinnym lub polipami co 3–5 lat. Czy istnieją jakiekolwiek przeciwwskazania do badania i kto może je wykonać w ramach NFZ? 

Kolonoskopia – co to jest? 

Kolonoskopia to badanie endoskopowe, które pozwala lekarzowi na dokładną ocenę wnętrza jelita grubego za pomocą cienkiego i elastycznego przyrządu z kamerą – kolonoskopu. Warto podkreślić, że procedurę można przeprowadzić w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym. 

Badanie kolonoskopowe powinny wykonać m.in. osoby po 50. roku życia oraz te, które mają w rodzinie przypadki chorób jelit lub nowotworów jelita grubego. Skierowanie na kolonoskopię może wystawić lekarz POZ lub lekarz specjalista, np. gastrolog lub proktolog. 

Przygotowanie do badania endoskopowego jelita grubego obejmuje stosowanie specjalnej diety i przyjmowanie środków przeczyszczających zgodnie z wytycznymi przekazanymi przez lekarza. 

Co wykrywa kolonoskopia?

Kolonoskopia to jedno z najważniejszych badań diagnostycznych w gastroenterologii, ponieważ umożliwia wykrycie wczesnych zmian, które mogą prowadzić do rozwoju nowotworu. Za pomocą badania endoskopowego specjalista jest w stanie rozpoznać:

• raka jelita grubego,
• polipy,
• chorobę Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, uchyłki jelita grubego (choroby zapalne jelit),
• zmiany w strukturze błony śluzowej jelita grubego, np. owrzodzenia i blizny,
• krwawienia i wrzody,
• naczyniaki oraz żylaki,
• nowotwory endokrynne,
• zwężenia jelit,
• wszelkie nieprawidłowości, które mogą prowadzić do zaburzeń trawiennych i przewlekłego bólu brzucha.

Kolonoskopia – badanie przesiewowe w kierunku raka jelita grubego

Kolonoskopia pozwala wykryć zmiany przedrakowe i raka jelita grubego u pacjentów należących do następujących grup wiekowych:

• 50–65 lat – osoby bez czynników ryzyka (obciążenia rodzinnego);
• 40–49 lat – osoby z przypadkiem raka jelita grubego u krewnego 1. stopnia.

Istnieje również grupa osób, u których ryzyko rozwoju nowotworów jelita grubego jest wyższe z przyczyn genetycznych. Dotyczy to pacjentów pochodzących z rodzin, w których zdiagnozowano zespół Lyncha lub zespół polipowatości rodzinnej gruczolakowatej (FAP).

Kolonoskopia – badanie umożliwiające leczenie 

Kolonoskopia służy zarówno diagnozowaniu, jak i leczeniu. Współczesna medycyna wykorzystuje badanie w celu: 

• pobierania wycinków do badania histopatologicznego,
• usuwania polipów oraz ciał obcych,
• zatrzymywania krwawień z owrzodzeń, guzów i wad rozwojowych naczyń,
• poszerzania zwężeń jelita i zmniejszania ciśnienia w okrężnicy,
• podawania leków,
• monitorowania terapii chorób zapalnych jelit i raka jelita grubego.

Co ile lat kolonoskopia?

Częstotliwość wykonywania kolonoskopii zależy od czynników ryzyka i powinna być ustalana indywidualnie w porozumieniu z lekarzem prowadzącym. 

• Osoby zdrowe (bez obciążeń rodzinnych) – pierwsze badanie w wieku 50 lat, kolejne co 10 lat, jeśli wynik jest prawidłowy.
• Osoby z obciążeniami rodzinnymi, np. bliscy krewni (rodzice, rodzeństwo) z rakiem jelita grubego przed 60. rokiem życia – kolonoskopię należy wykonać w wieku 40 lat lub 10 lat przed osiągnięciem wieku, w którym u krewnego zdiagnozowano raka. Badanie należy powtarzać co 5 lat.
• Osoby z obciążeniami rodzinnymi – rodzinny zespół polipowatości lub inne zespoły genetyczne (np. zespół Lyncha) – kolonoskopię wykonuje się jeszcze częściej, nawet co 1–2 lata, zgodnie z zaleceniami lekarza specjalisty.
• Osoby z polipami lub zmianami w jelitach – częstotliwość ustala lekarz, zazwyczaj zaleca się wykonywanie badania co 3–5 lat.

Wskazania do kolonoskopii – objawy, które powinny skłonić do wykonania badania 

Kolonoskopia jest zalecana zarówno w celach profilaktycznych, jak i diagnostycznych. Objawy, które powinny skłonić do badania to:

• obecność jasnoczerwonej lub ciemnej krwi w stolcu,
• widoczny śluz w stolcu,
• przewlekłe bóle brzucha, wzdęcia, uczucie pełności i skurcze, które nie ustępują,
• zmiana rytmu i charakteru wypróżnień (biegunki, zaparcia, ból podczas wypróżniania), zwłaszcza u osób powyżej 40. roku życia,
• dyskomfort lub ból w okolicy odbytu,
• blada skóra, zmęczenie, osłabienie (symptomy sugerujące niedokrwistość z niedoboru żelaza),
• nagła utrata masy ciała bez konkretnej przyczyny,
• nieprawidłowości w badaniach obrazowych (np. USG, TK),
• przypadki raka jelita grubego, polipów lub chorób zapalnych jelit w rodzinie.

Na czym polega kolonoskopia? 

Jak przebiega badanie? 

• Przed kolonoskopią pacjent przygotowuje (oczyszcza) jelito do badania, przyjmując specjalne środki przeczyszczające.
• Podczas kolonoskopii badany leży na lewym boku z nogami podciągniętymi do klatki piersiowej.
• Lekarz wprowadza cienki, giętki endoskop (kolonoskop) przez odbyt do jelita grubego.
• Kolonoskop wyposażony jest w kamerę, która przesyła obraz na monitor, co pozwala specjaliście obejrzeć dokładnie błonę śluzową jelita.
• Jelito jest delikatnie wypełniane powietrzem lub dwutlenkiem węgla, aby lepiej uwidocznić jego ściany.
• Lekarz może pobrać wycinki do badania histopatologicznego (biopsji) lub usunąć polipy.
• Jeśli zastosowano znieczulenie lub sedację, pacjent powinien pozostać pod obserwacją przez 1–2 godziny.

Kolonoskopia – przeciwwskazania

Przed badaniem lekarz dokładnie ocenia stan zdrowia pacjenta, aby upewnić się, że przeprowadzenie kolonoskopii jest możliwe. W przypadku wątpliwości konieczne może okazać się przełożenie całej procedury lub zastosowanie alternatywnej metody diagnostycznej. Przeciwwskazania do kolonoskopii dzieli się na bezwzględne (uniemożliwiające wykonanie badania) i względne (wymagające oceny lekarza).

Bezwzględne przeciwwskazania do kolonoskopii:

• wrzodziejące zapalenie jelita grubego w fazie ostrej,
• perforacja przewodu pokarmowego,
• niedrożność jelit (mechaniczna lub dynamiczna),
• ciężkie zaburzenia krzepnięcia krwi,
• świeży zawał serca lub niestabilna choroba wieńcowa,
• wstrząs septyczny lub niewydolność wielonarządowa.

Względne przeciwwskazania do kolonoskopii:

• ciężkie schorzenia sercowo-naczyniowe, np. niewyrównane nadciśnienie,
• ciąża – szczególnie w pierwszym i trzecim trymestrze (badanie wykonuje się jedynie w nagłych przypadkach),
• choroby układu oddechowego, np. niewydolność oddechowa,
• niedostateczne oczyszczenie przewodu pokarmowego,
• obecność tętniaka aorty brzusznej,
• silna reakcja alergiczna na środki znieczulające.

Kolonoskopia na NFZ – dla kogo bezpłatnie? 

Kolonoskopia w ramach NFZ jest dostępna bezpłatnie dla określonych grup pacjentów. Zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Zdrowia mogą z niej skorzystać:

• osoby w wieku 50–65 lat (raz na 10 lat) w ramach badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego;
• osoby z wyższym ryzykiem raka jelita grubego, m.in.: z obciążeniem rodzinnym i chorobami zapalnymi jelit (np. chorobą Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego); 
• osoby z objawami sugerującymi choroby jelit – krwawieniem z odbytu, zmianami w rytmie wypróżnień, bólami brzucha, nagłym spadkiem masy ciała.

Kolonoskopia w ramach NFZ jest wykonywana na podstawie skierowania od lekarza, który oceni potrzebę jej przeprowadzenia. Czas oczekiwania na badanie może się różnić w zależności od regionu.

Ile kosztuje kolonoskopia prywatnie? 

Koszt prywatnego badania ze znieczuleniem w Polsce zależy od placówki, regionu oraz rodzaju znieczulenia:

• kolonoskopia bez znieczulenia: około 400–700 zł;
• kolonoskopia ze znieczuleniem (np. sedacja dożylna): około 800–1500 zł.

Kolonoskopia w znieczuleniu ogólnym (narkozie) jest droższą opcją niż znieczulenie miejscowe lub sedacja. Koszt takiego badania wynosi zazwyczaj ok. 1500–3000 zł. Cena obejmuje opiekę anestezjologiczną, koszt leków stosowanych do znieczulenia oraz samą procedurę. Warto pamiętać, że narkoza wymaga obecności anestezjologa i bywa zalecana tylko w określonych przypadkach medycznych.Ceny kolonoskopii mogą różnić się także w zależności od miejsca oferującego badanie (szpital, klinika prywatna) oraz ewentualnych usług dodatkowych (np. konsultacje przed i po zabiegu).

FAQ