Rwa kulszowa – poznaj przyczyny, objawy i metody leczenia

Nagły, przeszywający ból pleców i nóg nie pozwala Ci wstać z łóżka? To jeden z symptomów rwy kulszowej, będącej skutkiem ucisku nerwu kulszowego. Problem ten może dotknąć każdego z nas, dlatego warto poznać główne przyczyny i objawy rwy kulszowej, a także zapoznać się z podstawowymi metodami leczenia tzw. korzonków.

Rwa kulszowa – co to jest?

Rwa kulszowa (z łacińskiego ischias), nazywana potocznie korzonkami, to ucisk na nerw kulszowy, będący największym z nerwów znajdujących się w organizmie człowieka. Nerw kulszowy biegnie od tylnej części uda, przez goleń, aż do stopy.

Rodzaje rwy kulszowej

W zależności od miejsca ucisku na korzenie nerwowe można wyróżnić trzy rodzaje rwy kulszowej. Są to:

• rwa udowa – ucisk w odcinku lędźwiowo-krzyżowym kręgosłupa oraz w udzie,
• rwa lędźwiowa –  w odcinku lędźwiowym, może promieniować do pośladków,
• rwa barkowa (ramienna) – ból promieniujący do szyi, ramion i kończyn górnych.

Z uwagi na czas trwania bólu w przebiegu rwy kulszowej można wyznaczyć jej dwie fazy – ostrą i przewlekłą.

Rwa kulszowa – przyczyny

Rwa kulszowa to dolegliwość wywołana uciskiem fragmentu krążka międzykręgowego na nerw kulszowy (korzeń nerwowy w kanale kręgowym). Występuje wtedy charakterystyczny ból korzeniowy (tzw. zapalenie korzonków). 

Przyczyny rwy kulszowej to przede wszystkim:

• zwyrodnienie kręgosłupa (dyskopatia tej okolicy kręgosłupa),
• zwężenie światła kanału kręgowego (stenoza kanału kręgowego),
• przesunięcie trzonów sąsiednich kręgów (kręgozmyk),
• ucisk korzeni przez guzy nowotworowe,
• zmiany ropne uciskające nerwy w kanale kręgowym,
• stany zapalne w obrębie kręgosłupa,
• ucisk rosnącej macicy u kobiet w ciąży,
• nagłe oziębienie rozgrzanego organizmu,
• obciążenie kręgosłupa przy dźwiganiu ciężarów,
• siedzenie na wilgotnej ziemi,
• uraz kręgosłupa,
• choroby zakaźne.

Do wystąpienia rwy kulszowej przyczyniają się również następujące czynniki:

• otyłość – nadmierna masa ciała obciąża kręgosłup,
• dieta uboga w wapń i sole mineralne,
• niedobory witaminy B,
• charaktery pracy – częste skręty tułowia i noszenie ciężkich ładunków,
• siedzący tryb życia,
• wysoki wzrost,
• palenie tytoniu,
• nadmierny stres,
• nadciśnienie tętnicze,
• zbyt intensywna aktywność fizyczna,
• cukrzyca – podwyższone stężenie glukozy we krwi zwiększa ryzyko uszkodzenia nerwów.

Rwa kulszowa – objawy. Gdzie boli?

Pierwszym, a przy tym niemożliwym do przeoczenia objawem rwy kulszowej jest silny, rwący, kłujący lub piekący ból kręgosłupa o gwałtownym charakterze. Trudny do wytrzymania ból promieniuje na lędźwie, udo albo też stopę – zależnie od tego, która część nerwu jest uciśnięta.

Typowe objawy rwy kulszowej obejmują:

• ból dolnej części pleców,
• ból kręgosłupa promieniujący od pachwiny do przodu uda,
• ból z tyłu uda i łydki, nasilający się podczas obciążania kręgosłupa,
• drętwienie lub mrowienie części lub całej nogi,
• uczucie występującego w nodze pieczenia,
• trudności w poruszaniu nogą lub stopą,
• ból, który utrudnia choremu poranne wstawanie.

Ból przy rwie kulszowej nasila się podczas kaszlu, przy kichaniu i podczas śmiechu, ponieważ każda z tych czynności powoduje zwiększenia ciśnienie płynu mózgowo-rdzeniowego, a tym samym wywołuje dodatkowy ucisk na korzenie nerwu kulszowego.

Warto znać te symptomy rwy kulszowej, gdy to właśnie one odróżniają ją od zwykłego bólu kręgosłupa.

Dolegliwości bólowe i towarzyszący im stan zapalny, które utrudniają wykonywanie codziennych czynności, to nie wszystko. W niektórych przypadkach atakowi rwy kulszowej mogą towarzyszyć również takie objawy (zespół objawów związanych), jak:

• bezwład kończyny lub kończyn, opadanie stopy,
• osłabienie mięśni,
• niedowład mięśniowy,
• przykurcze mięśni,
• zawroty głowy,
• omdlenia,
• sporadycznie gorączka i dreszcze,
• zaburzenia snu,
• nietrzymanie moczu.

W razie wystąpienia powyższych objawów, w pierwszej kolejności należy umówić się na konsultację z lekarzem, który może przepisać lek przeciwbólowy.

Rwa kulszowa – samodzielne rozpoznanie

Wstępnie rwę kulszową można rozpoznać samodzielnie, sprawdzając, czy mamy do czynienia z tzw. objawem Lasegue’a. W tym celu należy położyć się plecami na twardej powierzchni i spróbować unieść wyprostowaną nogę. Uniemożliwiający ćwiczenie ból jest charakterystycznym objawem rwy kulszowej.

Rwa kulszowa – diagnoza

Złoty środek na rwę kulszową to leczenie jej przyczyny, dlatego tak ważna jest diagnoza problemu. Lekarz stawia ją na podstawie dokładnego wywiadu i badania neurologicznego.

Niekiedy przy podejrzeniu rwy kulszowej zalecane jest dodatkowo wykonanie badań obrazowych: zdjęcia RTG, tomografii kręgosłupa lub rezonansu magnetycznego.

Leczenie rwy kulszowej – metody

Leczenie rwy kulszowej ma przede wszystkim charakter objawowy. Polega na podawaniu leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. 

Uzupełnieniem leczenia rwy kulszowej jest rehabilitacja (w tym zabiegi z zakresu terapii manualnej), masaże i ćwiczenia, które chory może wykonywać w domu. Rzadko niezbędna jest operacja. Jak leczyć rwę kulszową?

Leczenie farmakologiczne

W leczeniu farmakologicznym rwy kulszowej zastosowanie znajdują leki przeciwbólowe i przeciwzapalne z grupy NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne), podawane doustnie lub w formie zastrzyków. Ulgę od bólu chorym przynoszą również środki przeciwbólowe i przeciwzapalne takie jak maści, żele i plastry.

W trudnych przypadkach wykorzystuje się również opioidy i leki sterydowe w formie zastrzyków, a u pacjentów z zaburzeniami snu – leki nasenne. Uzupełnieniem leczenia rwy kulszowej mogą być zastrzyki z witaminami z grupy B, które korzystnie wpływają na układ nerwowy.

Rehabilitacja

Leczenie rwy kulszowej obejmuje również zabiegi rehabilitacyjne, takie jak:

• przezskórna elektrostymulacja (TENS), 
• ultradźwięki, 
• leczenie ciepłem,
• krioterapia,
• laseroterapia,
• kinezyterapia, w tym metoda McKenziego,
• kinesiotaping,
• terapia manualna.

Ćwiczenia

Bardzo ważne jest też wykonywanie ćwiczeń na zdrowy kręgosłup. Przy rwie kulszowej polecane są ćwiczenia rozciągające, takie jak kołyska, kocie grzbiety czy przeprosty kręgosłupa. Dobrze na plecy działa również pływanie w pozycji grzbietowej.

Masaże

Istotny element walki z rwą kulszową stanowią masaże rozluźniające. Nie są one jednak zalecane bezpośrednio w ataku korzonków, ponieważ mogą nasilić objawy choroby.

Leczenie operacyjne

W rzadkich przypadkach konieczne okazuje się leczenie operacyjne rwy kulszowej (mikrodiscektomia, laminektomia lub usunięcie przepukliny jądra miażdżystego). Zabieg chirurgiczny wykonuje się u pacjentów z niedowładami w obrębie kończyny dolnej (narastanie deficytów neurologicznych) oraz w rwie z zatrzymaniem moczu i zaburzeniami czucia okolicy krocza. 

Rwa kulszowa w ciąży

Rwa kulszowa powstaje często u kobiet w ciąży – ból pojawia się z powodu zmian hormonalnych w organizmie kobiety, które przyczyniają się do zmniejszenia napięcia więzadeł kręgosłupa. Rwa kulszowa nasila się na skutek ucisku powiększającej się macicy na korzonki nerwowe. Charakterystyczne dla rwy bóle pleców związane są również z rosnącą wagą dziecka – im więcej kilogramów kobieta przybiera w trakcie ciąży, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia rwy kulszowej. Leczenie rwy kulszowej w ciąży jest mocno ograniczone – jedynym bezpiecznym lekiem przeciwbólowym jest paracetamol, który przyszła mama może przyjmować w dawce nie większej niż dwie tabletki dziennie. Kluczowym elementem walki z bólem są łagodzące rwę kulszową ćwiczenia na wzmocnienie mięśni dna miednicy, brzucha i kręgosłupa.

Nieleczona rwa kulszowa

Nieleczona rwa kulszowa stanowi realne zagrożenie dla zdrowia i życia chorego. Przede wszystkim prowadzi do trwałego uszkodzenia nerwów, wywołując powikłania w postaci problemów z trzymaniem moczu i czynnościami jelit. Nieleczona rwa kulszowa może nawracać i przybierać postać wymagającą operacji. 

Rwa kulszowa – pytania i odpowiedzi

Do jakiego lekarza udać się z rwą kulszową?

Diagnozowaniem i leczeniem rwy kulszowym zajmuje się ortopeda i neurolog. Z pomocą przychodzi też fizjoterapeuta.

W trakcie wizyty lekarskiej specjalista zdiagnozuje problem i zaleci odpowiednie leczenie w tym leki przeciwbólowe.

Ile trwa rwa kulszowa?

Ból towarzyszący rwie kulszowej ustępuje zwykle po 2-4 tygodniach. Jest to jednak zależne od od stopnia uszkodzenia nerwu kulszowego oraz od sposobu leczenia i rehabilitacji. 

Rwa kulszowa – leżeć czy chodzić?

Wbrew obiegowej opinii, w przypadku rwy kulszowej nie zaleca się bezwzględnego leżenia.

Pacjentom z bólem korzonków polecane są przede wszystkim spacery, pływanie oraz delikatnie ćwiczenia rozciągające i wzmacniające mięśni pleców. 

Jakie domowe sposoby na rwę kulszową warto stosować?

W leczeniu rwy kulszowej domowymi sposobami sprawdzają się przede wszystkim zimne kompresy, które łagodzą ból. Po ustąpieniu stanu ostrego okolicę zajętą bólem można rozgrzewać za pomocą termoforu lub poduszki elektrycznej.

W jakiej pozycji spać przy rwie kulszowej?

W przypadku ataku rwy kulszowej zaleca się spanie na boku, w pozycji embrionalnej bądź krzesełkowej z poduszką między kolanami. Przed bólem kręgosłupa, będącym jedną z najczęstszych schorzeń, uchronić nas może spanie na twardym materacu i profilowanej poduszce ortopedycznej. 

Jak zapobiegać nawrotom rwy kulszowej?

Niestety, ból korzonków może nawracać, powodując trudne do wytrzymania dolegliwości. W zapobieganiu rwie kulszowej istotną rolę odgrywa profilaktyka. Zdrowie kręgosłupa pomagają zachować:

• utrzymywanie prawidłowej postawy ciała,
• dbanie o odpowiednią masę ciała,
• właściwa pozycja podczas pracy siedzącej,
• przyjmowanie prawidłowej pozycji leżącej,
• umiarkowana aktywność fizyczna,
• unikanie zbyt dużych obciążeń,
• ostrożność przy przenoszeniu ciężkich przedmiotów.