Depresja – jakie są przyczyny i objawy? Poznaj rodzaje depresji u dorosłych i dzieci

Depresja przybiera u chorych rozmaite oblicza, co związane jest z różnymi przyczynami, objawami i typami tej choroby. Czym jest depresja i co ją wywołuje? Jak rozpoznać depresję? Jakie rodzaje depresji możemy wyróżnić? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz w poniższym artykule poświęconym depresji – potocznie nazywanej chorobą ciała i duszy, na którą cierpią miliony osób na całym świecie.

Czym jest depresja?

Przyjęta definicja depresji wskazuje, że jest to choroba polegająca na zaburzeniach nastroju (tzw. zaburzenie afektywne). Pierwsze objawy depresji często pozostają niezauważone, nie tylko przez bliskich, ale nawet samych pacjentów. 

Według danych WHO, depresja jest czwartą najpoważniejszą chorobą na świecie i jedną z głównych przyczyn występowania samobójstw. Dotyka ponad 350 mln osób na całym świecie. W Polsce choruje na nią 1,5 miliona osób. Choroba jest niezwykle demokratyczna – może wystąpić u każdego, bez względu na płeć, wiek, wykształcenie czy status materialny. 

23 lutego obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Walki z Depresją, którego celem jest upowszechnienie wiedzy na temat tej podstępnej choroby.

Przyczyny depresji

Depresja to choroba o niezwykle złożonej podstawie. Według ekspertów, w wielu przypadkach do jej rozwoju przyczyniają się predyspozycje genetyczne. Jednocześnie o ewentualnym wystąpieniu objawów i o obrazie klinicznym decydują czynniki środowiskowe.

Jak wykazano, za rozwój depresji mogą też odpowiadać długotrwałe czynniki stresowe. Te, zwłaszcza występując w okresie dzieciństwa, mogą nasilać w przyszłości wystąpienie chorób afektywnych i lękowych. Związane jest to z zaburzeniem funkcjonowania osi podwzgórze-przysadka-nadnercza, a konkretnie z jej nadmierną stymulacją i zwiększonym uwalnianiem hormonów stresu. 

Zaburzenia neuroprzekaźnictwa w obrębie układu nerwowego mogą być również wywołane przez czynniki zewnętrzne, takie jak przyjmowanie leków, zmiany hormonalne u kobiet czy uzależnienie od narkotyków i alkoholu. Do rozwoju depresji niekiedy prowadzą też choroby, w tym astma, cukrzyca, zapalenie jelit czy niedoczynność tarczycy.

Endo- i egzogenna depresja

Rozwój depresji jest w większości przypadków spowodowany nałożeniem się na siebie kilku wymienionych wcześniej przyczyn. Dlatego też istnieje podział, w którym wyróżnia się:

• depresję endogenną – tak zwana „depresja znikąd”, w której zaburzenia nastroju wywołane są czynnikami biologicznymi, takimi jak zaburzenia neuroprzekaźników czy zaburzenia hormonalne. Podejrzewa się, że w przypadku depresji endogennej skłonność do choroby może być dziedziczna lub być wynikiem wychowywania się w konkretnych warunkach i wynoszenia z nich niekorzystnych cech lub zachowań psychospołecznych. Pojawianie się choroby nie jest związane z żadnym przykrym wydarzeniem w życiu. Zwykle jest to najcięższa postać depresji o dużym stopniu nasilenia objawów.
• depresję egzogenną – inaczej zewnętrzna, której pojawienie się jest spowodowane przykrymi doświadczeniami, takimi jak śmierć bliskiej osoby, traumatyczne doświadczenia seksualne, śmierć partnera, ciężka choroba, utrata pracy czy problemy finansowe. Depresja egzogenna zwykle przebiega zdecydowanie łagodniej niż depresja endogenna.

Jakie są główne objawy depresji?

Wyróżnić możemy trzy najbardziej charakterystyczne objawy depresji. Są to obniżenie nastroju, rozumiane jako odczuwanie smutku, zmniejszenie poziomu energii, które skutkuje ograniczeniem dotychczasowej aktywności oraz anhedonia, czyli może dawać rozmaite objawy o zróżnicowanym nasileniu. z cieszących nas dotychczas rzeczy.

Pozostałe objawy depresji

Depresji mogą towarzyszyć również inne objawy psychologiczne i somatyczne. Nie bez powodu nazywa się ją potocznie chorobą ciała i ducha. Należy jednak pamiętać, że jest to przede wszystkim choroba mózgu. 

Najczęstsze symptomy psychologiczne depresji to:

• zmniejszona energia,
• osłabienie koncentracji i uwagi,
• obniżona samoocena,
• brak wiary w siebie,
• poczucie winy,
• pesymistyczne postrzeganie przyszłości,
• nieuzasadniony lęk (depresja lękowa),
• myśli i czyny samobójcze.

Do najważniejszych objawów fizycznych (somatycznych) zaliczane są:

• bóle głowy,
• bóle brzucha,
• zaburzenia układu pokarmowego,
• zmniejszony apetyt,
• zaburzenia snu – bezsenność lub nadmierna senność,
• zaburzenia cyklu miesiączkowego.

Depresja u dzieci i młodzieży

Przebieg depresji u dzieci różni się od tego typowego dla dorosłych. Podobnie jednak jak u nich, choroba może dawać rozmaite objawy o zróżnicowanym nasileniu.

Najczęstszymi oznakami depresji u dzieci i nastolatków są:

• irytacja,
• niechęć wobec chodzenia do szkoły,
• słabe wyniki w nauce,
• niezdolność do utrzymania skupienia,
• wycofanie się ze związków rówieśniczych,
• bóle brzucha i głowy,
• pobudzenie lub opóźnienie reakcji psychomotorycznych.

Najnowsze badania wskazują, że zachorowalność na depresję wśród dzieci i młodzieży wzrasta. Według szacunków, nawet 20% nastolatków przed osiągnięciem pełnoletności może mierzyć się z depresją.

Diagnoza depresji

Aby postawić diagnozę epizodu depresyjnego, objawy muszą trwać minimum 2 tygodnie. Depresja, podobnie jak każda inna choroba, wymaga szybkiej interwencji i wczesnego rozpoznania.

Stopień nasilenia depresji

W zależności od stopnia nasilenia depresji wyróżniamy depresję:

• łagodną – obniżony nastrój pojawia się często i utrzymuje się przez pewien czas. Na tym etapie może też pojawić się depresja maskowana, czyli stan, któremu towarzyszą dodatkowe objawy psychosomatyczne, takie jak odczuwanie bólu w różnych częściach ciała.
• umiarkowaną – obniżenie nastroju towarzyszy choremu przez cały czas. Ten w efekcie separuje się od ludzi, szuka samotności oraz zaniedbuje rodzinę, pracę i dotychczasowe pasje.
• ciężką – chory nie jest w stanie normalnie funkcjonować ani wykonywać codziennych podstawowych czynności. Pojawiają się u niego myśli samobójcze. Może stanowić zagrożenie dla swojego zdrowia i życia.

W celu rozpoznania stopnia zaawansowania choroby, można skorzystać z dostępnych online testów na depresję. Zawarte w nich pytania służą do przesiewowego rozpoznania u siebie objawów depresji. Należy pamiętać, że wynik testu nie zastępuje badania lekarskiego.

Rodzaje depresji – najczęstsze oblicza choroby

Depresja to choroba o niezwykle zróżnicowanym charakterze. Wyróżnić możemy kilka różnych postaci tego zaburzenia. Pokrótce omówimy najważniejsze z nich.

Depresja typowa, jak wskazuje nazwa, to stan, w którym u chorego obserwowane są charakterystyczne symptomy choroby. Są nimi przewlekły smutek, znaczne obniżenie witalności, zniechęcenie do życia, brak odczuwania radości, a także brak apetytu i związana z tym utrata wagi.

Depresja lękowa, nazywana również agitowaną, objawia się bardzo silnym uczuciem niepokoju. Nieustanne napięcie emocjonalne utrudnia choremu codzienne funkcjonowanie. U osób z tym rodzajem depresji istnieje wysokie ryzyko próby samobójczej.

Depresja dwubiegunowa, zwana także maniakalno-depresyjną, w przebiegu której okresy depresji przeplatają się z epizodami manii. Pomiędzy tymi epizodami występują okresy remisji, w których u chorego nie występują żadne objawy choroby lub ich nasilenie jest nieznaczne.

Depresja maskowana, nazywana subdepresją lub depresją bez depresji, jest stanem ciągłego zmęczenia, zaburzeń snu, poczucia ciągłego bólu o niemożliwej do określenia przyczynie. W tym przypadku depresja kryje się za objawami wskazującymi na inną chorobę.

Depresja poporodowa to stan wywołany zmianami hormonalnymi związanymi z porodem. Świeżo upieczonej mamie towarzyszy smutek, zniechęcenie, osłabienie, płaczliwość i wahania nastroju. Kobieta może nie przejawiać zainteresowania dzieckiem. W większości przypadków stan ten, potocznie określany mianem baby blues, mija po kilku dniach po porodzie. O depresji poporodowej możemy mówić, kiedy jej objawy utrzymują się dłużej bądź następuje ich nasilenie. 

Depresja zimowa to sezonowe zaburzenie nastroju, do którego dochodzi na skutek niedoboru światła w okresie jesienno-zimowym. Epizody depresyjne są zazwyczaj łagodne lub umiarkowane, znacznie rzadziej przybierają ciężką postać. Chory skarży się na nadmierną senność i obniżenie jakości snu, znaczne obniżenie energii życiowej oraz zwiększony apetyt na węglowodany, który skutkuje przyrostem masy ciała.

Depresja hipochondryczna, która może rozwinąć się u niektórych osób, to zaburzenie odnoszące się do stanu własnego zdrowia. Osoby cierpiące na ten rodzaj depresji są przekonane o tym, że zapadły na poważną, przewlekłą chorobę. Dolegliwości, które mają odczuwać, nie znajdują jednak żadnego potwierdzenia w diagnozie lekarskiej.

Na czym polega leczenie depresji?

Leczenie depresji – choroby przewlekłej i mającej tendencję do nawrotów – obejmuje psychoterapię i farmakoterapię, które najlepsze efekty przynoszą wdrożone jednocześnie. 

Wśród leków na depresję stosuje się przede wszystkim selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), które uniemożliwiając transport serotoniny z powrotem do komórki nerwowej, przyczyniają się do wzrostu jej poziomu w mózgu oraz inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny (SNRI), podnoszące stężenie serotoniny i noradrenaliny. W farmakoterapii wykorzystywane są też trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD) i inhibitory monoaminooksydazy (IMAO). Jeżeli zaś chodzi o psychoterapię, u osób z depresją często prowadzi się terapię poznawczo-behawioralną lub terapię interpersonalną.

Ze względu na zróżnicowany charakter depresji, chorzy wymagają indywidualnego podejścia. Lekarz dopasowuje sposób leczenia zależności od rodzaju choroby i stanu pacjenta. Hospitalizacja jest konieczna w przypadku ciężkiej depresji i w sytuacji wystąpienia objawów psychotycznych, takich jak urojenia.