Trądzik – rodzaje

Najważniejsze informacje:

• Trądzik jest chorobą skórną, mającą różne odmiany, wymagające odpowiedniego podejścia terapeutycznego.
• Wyróżnia się kilka rodzajów trądziku, a podziału dokonuje się na podstawie czynników oddziałujących na powstawanie trądziku, wieku pacjenta oraz konkretnych zmian występujących na skórze.
• Najczęściej spotykanym rodzajem trądziku jest trądzik pospolity, powszechnie pojawiający się u nastolatków.
• Trądzik różowaty jest innym rodzajem dermatozy. Specyficzne zmiany skórne pojawiają się wyłącznie w określonych miejscach na twarzy i nie mają związku z wydzielaniem sebum.

Wypryski i pryszcze występują u ludzi na całym świecie. Dolegliwości mogą mieć różnorodne przyczyny, przebieg i objawy, co pozwala na wyróżnienie kilku rodzajów trądziku. Precyzyjne rozpoznanie przypadłości pozwala na podjęcie skutecznego leczenia. Jakie są rodzaje wyprysków na twarzy i czym różni się trądzik u dorosłych i nastolatków? Wyjaśniamy!

Rodzaje wyprysków na twarzy — rodzaje pryszczy i krost

Trądzik to choroba skóry, która dotyka zarówno młodzież, jak i osoby dorosłe. Występuje w wielu różnych postaciach, od pojedynczego pryszcza i łagodnych zmian skórnych, aż po ciężkie stany zapalne. Odpowiednie zdiagnozowanie i określenie przyczyn dolegliwości umożliwia zastosowanie odpowiednich preparatów leczniczych, zmniejszających objawy i minimalizujących ryzyko trwałych blizn i przebarwień.

Zmiany na skórze mogą występować w postaci drobnych krost, zaskórników lub niewielkich grudek, ale mogą również mieć postać dużych pryszczy, guzków lub torbieli ropnych. Często zdarza się, że zmiany mają charakter mieszany i u jednego pacjenta występują wszystkie rodzaje wyprysków oraz przebarwienia i blizny.

W początkowej fazie trądzik objawia się obecnością zaskórników otwartych, często nazywanych wągrami, które powstają, gdy ujścia gruczołów łojowych lub ujścia mieszków włosowych zatykają się nadmiarem sebum i martwymi komórkami naskórka. W wyniku kontaktu z powietrzem zaskórnik otwarty czernieje, co nadaje mu charakterystyczny wygląd. Zaskórniki zamknięte, czyli białe grudki, nie mają kontaktu z powietrzem, dlatego nie zmieniają koloru, pozostają białe lub w kolorze skóry.

Kiedy w zablokowanych porach rozpoczyna się proces zapalny, zmiany skórne określa się nazwą grudek (czerwone i bolesne) lub krost (grudki wypełnione ropą). W wyniku rozwoju stanu zapalnego, zmiany trądzikowe przybierają postać guzków lub torbieli, czyli położonych głęboko pod skórą zbiorników z ropą, które mogą zostawić trwałe blizny.

Jakie są rodzaje trądziku – podział i klasyfikacja dolegliwości

Trądzik to grupa dolegliwości, która obejmuje wiele różnych form i typów zmian skórnych. 

Znane są różne rodzaje trądziku, które zgodnie z przyjętymi kryteriami, można podzielić na kilka grup.

Ze względu na wiek pacjenta:

• trądzik młodzieńczy,
• trądzik niemowlęcy,
• trądzik dorosłych.

Ze względu na rodzaj zmian:

• trądzik zaskórnikowy,
• trądzik grudkowo-krostkowy,
• trądzik skupiony,
• trądzik ropowiczy,

Ze względu na przyczyny:

• trądzik kosmetyczny,
• trądzik zawodowy,
• trądzik piorunujący,
• trądzik różowaty.

Klasyfikacja trądziku jest złożona i może opierać się na różnych kryteriach, takich jak wiek pacjenta, nasilenie i lokalizacja zmian, obecność powiązanych objawów, takich jak nadmiar sebum, zaskórników, grudek, krost lub wielu rodzajów wyprysków.

Niektóre rodzaje trądziku klasyfikuje się na podstawie przyczyn, takich jak zaburzenia hormonalne (trądzik hormonalny) lub użycie pewnych produktów i leków kosmetyków (trądzik wywołany).

Podział na poszczególne rodzaje trądziku jest niezbędny dla skutecznego leczenia, ale mimo dużej różnorodności, leczenie koncentruje się zwykle na kontroli produkcji sebum, zapobieganiu powstawania zaskórników (poza trądzikiem różowatym), zmniejszeniu stanu zapalnego, oraz leczeniu istniejących zmian trądzikowych.

Trądzik pospolity (zwyczajny)

Trądzik pospolity (acne vulgaris), to najbardziej rozpowszechniony rodzaj trądziku. Zazwyczaj pojawia się podczas okresu dojrzewania (określany jest wtedy trądzikiem młodzieńczym), ale może się przedłużać lub pojawić się również w dorosłości.

Główną przyczyną trądziku pospolitego jest zazwyczaj nadmierna produkcja sebum, które zatyka pory skóry. Blokada sprzyja rozwojowi bakterii Propionibacterium acnes, które przyczyniają się do stanu zapalnego i powstawania krost.

Leczenie trądziku pospolitego zależy od nasilenia i typu zmian skórnych, ale często obejmuje stosowanie miejscowych preparatów przeciwtrądzikowych, a w cięższych przypadkach – antybiotyków lub retinoidów.

Ze względu na rodzaj zmian pojawiających się w przebiegu trądziku pospolitego, wyróżnia się 4 typy przypadłości: zaskórnikową, guzkowo-cystową, grudkowo-krostkową i piorunującą.

Trądzik zaskórnikowy

Trądzik zaskórnikowy jest łagodną formą trądziku, która charakteryzuje się obecnością licznych zaskórników otwartych (wągry) i zamkniętych (białe główki). Przypadłość jest zazwyczaj rezultatem niewłaściwej pielęgnacji skóry i zbyt dużej produkcji sebum. Trądzikowi zaskórnikowemu można przeciwdziałać poprzez regularne oczyszczanie i tonizowanie skóry i stosowanie lekkich kosmetyków nawilżających. Używanie agresywnych preparatów złuszczających może zwiększać aktywność gruczołów łojowych i podobnie, jak ciężkie kremy, powodować zatykanie porów.

Trądzik guzkowo-cystowy

Trądzik guzkowo-cystowy to cięższa forma przypadłości, która powoduje tworzenie się dużych, bolesnych guzków i cyst pod skórą. Cechuje się przewlekłym przebiegiem i często prowadzi do powstawania blizn.

Zmiany skórne występujące w trądziku guzkowo-cystowym wynikają z silnego stanu zapalnego, którego początkiem jest zablokowanie ujść gruczołów łojowych i namnażanie bakterii.

Leczenie trądziku guzkowo-cystowego jest często trudne i wymaga intensywnego oraz profesjonalnego podejścia. Często konieczne jest zastosowanie antybiotyków doustnych i/lub retinoidów.

Trądzik grudkowo-krostkowy

Trądzik grudkowo-krostkowy to inna ciężka forma trądziku, która charakteryzuje się występowaniem bolesnych grudek i krost. Zmiany występujące na skórze są wynikiem silnego stanu zapalnego i zazwyczaj pojawiają się na twarzy, chociaż mogą również dotyczyć pleców i klatki piersiowej. Trądzik krostkowy może prowadzić do powstawania blizn i przebarwień, a leczenie krost i powikłań wymaga cierpliwości i konsekwencji.

Trądzik piorunujący

Trądzik piorunujący to rzadka i bardzo ciężka odmiana trądziku, która charakteryzuje się nagłym pojawieniem się dużych, bolesnych guzków i owrzodzeń na skórze, a zmiany martwicze wpływają na występowanie objawów ogólnych, takich jak gorączka oraz bóle kości, mięśni i stawów. Dolegliwość zdarza się przede wszystkim chłopcom w wieku dojrzewania. Jest to stan nagły, który wymaga pilnego leczenia, zwykle zastosowania izotretynoiny i kortykosteroidów.

Trądzik ropowiczy

Trądzik ropowiczy jest ciężką formą trądziku pospolitego, charakteryzującą się obecnością torbieli ropnych, które mogą być bolesne i pozostawić blizny po wyleczeniu. Zmiany ropne są wynikiem nadmiernej produkcji sebum i blokady gruczołów łojowych, doprowadzających do zakażenia bakteryjnego.

Leczenie trądziku ropowiczego może obejmować zarówno miejscowe leki przeciwtrądzikowe, jak i antybiotyki doustne. W niektórych przypadkach lekarz może zdecydować o konieczności mechanicznego usunięcia torbieli, co może zminimalizować ryzyko powstania trwałych blizn. 

Trądzik skupiony

Trądzik skupiony to stan, w którym zmiany trądzikowe koncentrują się w określonym obszarze ciała, takim jak np. broda, czoło lub plecy. Jest wiele możliwych przyczyn skupiania się wyprysków w konkretnej lokalizacji, np. genetyka, dieta, stres, złe nawyki (np. częste dotykanie twarzy brudnymi rękami), lub nieprzestrzeganie zasad właściwej zachowania pielęgnacji skóry twarzy.

Leczenie przypadłości ogranicza się zazwyczaj do stosowaniu miejscowych leków przeciwtrądzikowych i eliminacji czynników mogących wpływać na powstawanie zmian.

Trądzik bliznowaty

Dolegliwość związana jest z występowaniem cyst i torbieli, które po wyleczeniu pozostawiają blizny. Bliznowacenie jest wynikiem intensywnego stanu zapalnego, który niszczy kolagen w skórze, prowadząc do utraty tkanek i powstawania zrostów. 

Trądzik bliznowaty jest bardzo trudny do wyleczenia. Likwidacja powstałych zmian może wymagać terapii laserowej lub innych zabiegów estetycznych, które przyczynią się do poprawy wyglądu skóry.

Trądzik martwiczy

Trądzik martwiczy to rzadki, przewlekły stan zapalny ujść mieszków włosowych, który charakteryzuje się tworzeniem się bolesnych, owrzodzonych guzków i cyst, prowadzących do martwicy tkanek. 

Przebieg dolegliwości jest podobny do trądziku bliznowatego, ale zmiany w trądziku martwiczym powstają przede wszystkim na linii włosów. Przypadłość ma charakter nawracający i może prowadzić do łysienia. 

Trądzik różowaty

Trądzik różowaty jest przewlekłą chorobą skóry, która charakteryzuje się zaczerwienieniem skóry twarzy (przede wszystkim policzków, czoła, nosa i brody), na której widoczne są poszerzone naczynia krwionośne, a także małe guzki i zapalne krosty przypominające trądzik.

Trądzik różowaty jest zupełnie inną odmianą choroby skóry, niż różne rodzaje trądziku pospolitego, ale część objawów może być podobna. Dolegliwość dotyczy zazwyczaj osób po 30. roku życia, szczególnie kobiet.

Trądzik hormonalny

Trądzikiem hormonalnym określa się wypryski i zmiany skórne występujące pod wpływem wahania poziomu hormonów w organizmie. 

Trądzik hormonalny dotyczy przede wszystkim dziewcząt i kobiet, u których różne formy i rodzaje trądziku mogą pojawiać się przed lub w trakcie menstruacji, owulacji, w czasie ciąży, a nawet menopauzy. 

Pojawianie się pryszczy może występować również przy innych zaburzeniach hormonalnych, związanych np. z nieprawidłową pracą tarczycy.

Trądzik wywołany

Trądzik wywołany, określany również indukowanym, jest rodzajem trądziku spowodowanego ekspozycją na pewne substancje lub sytuacje, np. przebywanie na słońcu. Dolegliwość może powstać w wyniku stosowania określonych kosmetyków (trądzik kosmetyczny), leków lub przez nadmierne pocieranie lub podrażnienie skóry. Jest to częsta odmiana trądziku występująca u osób narażonych w pracy na oddziaływanie środków chemicznych (trądzik zawodowy).

Trądzik odwrócony

Trądzik odwrócony jest przewlekłą chorobą zapalną skóry, która dotyka głównie fałd skóry i okolic, gdzie skóra jest narażona na tarcie i pot, takie jak pachy, pachwiny i pod piersiami. Charakteryzuje się bolesnymi guzkami i ropnymi krostami, które mogą prowadzić do powstawania przetok i bliznowacenia.

Trądzik u małych dzieci

Występowanie wyprysków i krost we wczesnym dzieciństwie nie należy do rzadkości. Dzieci mają delikatną skórę, która może gwałtownie reagować na oddziaływanie czynników drażniących. Zmiany skórne u dzieci mają zwykle łagodny charakter, ustępują samoistnie i stosunkowo rzadko wymagają specjalistycznego leczenia. W większości przypadków zalecana jest jedynie delikatna pielęgnacja skóry trądzikowej i rezygnacja z tłustych kosmetyków, które mogą prowadzić do zaostrzenia objawów.

Ze względu na czas pojawienia się zmian rozróżnia się 4 rodzaje trądziku u małych dzieci:

• trądzik noworodkowy (do 6. tygodnia życia),
• trądzik niemowlęcy (do 12. miesiąca życia),
• trądzik wieku dziecięcego (do 6. roku życia),
• trądzik przedpokwitaniowy (do 12. roku życia lub pierwszej miesiączki).

Jak sprawdzić rodzaj trądziku? Rozpoznanie odmiany dolegliwości.

Pacjent obserwujący zmiany na twarzy zazwyczaj nie jest w stanie rozpoznać, z jakim rodzajem trądziku ma do czynienia (wyjątek stanowi zazwyczaj trądzik różowaty). Dlatego też podejmowanie decyzji dotyczących leczenia tej przewlekłej przypadłości warto zostawić specjaliście. Lekarz dokonuje oceny na podstawie wyglądu zmian skórnych, ich lokalizacji i nasilenia objawów, a także innych czynników, takich jak wiek pacjenta i historia medyczna. Niekiedy potrzebne jest badanie skóry i/lub badania krwi (przede wszystkim oznaczenie poziomu hormonów), które mogą pomóc ustalić przyczynę dolegliwości. 

Rodzaje trądziku u dorosłych i młodzieży — różnice

Trądzik kojarzony jest przede wszystkim z okresem dojrzewania, ale zmiany skórne, takie jak krosty i wypryski mogą pojawiać się u osób w każdym wieku. 

Występowanie zmian u młodzieży jest właściwie zjawiskiem fizjologicznym, a główną przyczyną dolegliwości są zmiany hormonalne w okresie dojrzewania, które powodują nadmierną aktywność gruczołów łojowych. 

Trądzik młodzieńczy nie zawsze wymaga konsultacji z lekarzem. Jeśli dolegliwość ma łagodny charakter, można wypróbować domowe sposoby. Szczególne znaczenie przy skórze trądzikowej ma jej właściwa pielęgnacja, a także rezygnacja z częstego dotykania twarzy.

Pojawienie się zmian trądzikowych u dorosłych zawsze jest wskazaniem do konsultacji z lekarzem. Ponieważ nie jest fizjologiczną dolegliwością, wymaga diagnostyki oraz zwykle specjalistycznego leczenia.

Większość form i odmian trądziku może wystąpić zarówno u osób dorosłych, jak i u młodzieży, chociaż są wyjątki (np. trądzik różowaty właściwie nie zdarza się u nastolatków, a trądzik piorunujący u osób dorosłych).