Menopauza – objawy, przyczyny

Najważniejsze informacje:

• Menopauza to etap w życiu kobiety, w którym dochodzi do wygaśnięcia aktywności hormonalnej jajników i obniżenia poziomu estrogenów we krwi.
• Wiek, w którym pojawiają się charakterystyczne objawy menopauzy, jest inny u każdej kobiety. Zwykle zmiany hormonalne rozwijają się jednak pomiędzy 45. a 55. rokiem życia.
• Pierwsze objawy menopauzy to zaburzenia snu, wahania nastroju, drażliwość, bóle rąk, kolan i pleców, a także kołatanie serca, obniżenie libido, zawroty głowy oraz problemy z nietrzymaniem moczu.

Menopauza, określana również jako klimakterium lub przekwitanie, to czas w życiu kobiety, w którym jej organizm stopniowo przechodzi ze stanu płodnego w bezpłodny. Pierwsze objawy takiego stanu mogą być odczuwalne jeszcze przed 40. rokiem życia, niosąc za sobą m.in. zaburzenia miesiączkowania, uderzenia gorąca, nerwowość oraz zaburzenia snu. Dowiedz się, co to jest menopauza, kiedy się zaczyna i jak długo trwa.

Menopauza – co to?

Menopauza to zjawisko, które objawia się jako trwałe ustanie cykli miesiączkowych u kobiet. Warto przy tym podkreślić, że jest to etap pośredni, oznaczający zaprzestanie zdolności do rozmnażania. Po jej zakończeniu rozpoczyna się proces starzenia organizmu. Zazwyczaj menopauza występuje między 45. a 55. rokiem życia kobiety i może trwać od roku do 2 lat. Za moment jej nadejścia uważana jest ostatnia miesiączka, po której przez rok nie dochodzi do kolejnych krwawień. Ważne jest, aby wykluczyć inne przyczyny zatrzymania cyklu miesiączkowego, takie jak choroby, które mogą prowadzić do podobnych objawów.

Przedwczesna menopauza – przyczyny

O przedwczesnej menopauzie, a konkretnie przedwczesnej niewydolności jajników (POI) mówi się wtedy, gdy pojawia się ona przed 45. rokiem życia kobiety. Jest to problem, który dotyczy około 1% kobiet, u których miesiączkowanie ustaje przed 40. rokiem życia. Wśród czynników, które mogą mieć wpływ na rozwój takiego zjawiska, wymienia się:

• uwarunkowania genetyczne;
• zaburzenia fizjologicznej produkcji hormonów;
• choroby nowotworowe;
• choroby autoimmunologiczne;
• infekcje i choroby zakaźne (u niektórych kobiet przyczyną jest np. świnka);
• palenie papierosów;
• zaburzenia metaboliczne;
• zabiegi medyczne, jak np. obustronne wycięcie jajników lub histerektomia.

Etapy menopauzy

Okres menopauzy dzieli się na trzy kluczowe etapy:

• etap premenopauzalny – czas, w którym kobieta zaczyna obserwować pierwsze zaburzenia miesiączkowania, związane z rozpoczęciem okresu klimakterium;
• etap okołomenopauzalny – czas, w którym występuje ostatnia miesiączka. Ważne jest, aby zanotować tę datę, ponieważ po niej kobieta nie powinna już obserwować krwawienia z dróg rodnych. Ponadto większość objawów menopauzy pojawia się właśnie w okresie okołomenopauzalnym;
• etap postmenopauzalny – okres po ostatniej miesiączce, w trakcie którego również mogą występować objawy menopauzy. Przyjmuje się, że nawet w ciągu 5 lat po dacie ostatniej miesiączki możliwe są objawy menopauzy.

Co dzieje się w organizmie kobiety w okresie okołomenopauzalnym?

Jak widać, menopauza to efekt wieloetapowych zmian hormonalnych, które mogą rozpocząć się w organizmie kobiety nawet do 5 lat wcześniej i trwać o wiele dłużej, niż ostatnia miesiączka. Jest to proces silnie powiązany ze starzeniem się organizmu, który prowadzi do degeneracji pęcherzyków jajnikowych. W okresie menopauzy w gospodarce hormonalnej kobiet dochodzi do znaczących zmian, w tym przede wszystkim do spadku estradiolu, aktywnej formy estrogenu. Jest to rezultat zmniejszonej aktywności pęcherzyków jajnikowych, które sprawiają, że jajniki przestają produkować hormony.

Niedobór estrogenów ma bezpośredni wpływ na większość symptomów związanych z menopauzą. W przeciwieństwie do estrogenu poziom testosteronu nie obniża się równie dramatycznie, a czasami nawet wzrasta, co utrzymuje się również po menopauzie. W związku z tym testosteron zyskuje na znaczeniu w kontekście funkcjonowania organizmu kobiety w tym okresie, wpływając między innymi na zmiany w strukturze skóry oraz na rozkład tkanki tłuszczowej, która zaczyna gromadzić się nie w okolicach bioder i ud, a w obszarze brzucha.

W trakcie menopauzy oraz po jej zakończeniu wiele kobiet doświadcza zwiększonej tendencji do przybierania na wadze, co również jest związane z hormonami. Estrogen odgrywa istotną rolę w procesach metabolicznych takich jak lipoliza, czyli enzymatyczny rozkład tłuszczów, oraz lipogeneza, czyli proces magazynowania tłuszczu. Obniżenie poziomu tego hormonu wpływa na oba te procesy. Hormony płciowe mają również wpływ na regulację leptyny, która odpowiada za uczucie sytości, jak również angiotensyny, która ma wpływ na równowagę elektrolitową i ciśnienie krwi. Skutkiem tych zmian jest nie tylko zwiększona skłonność do tycia, ale również podwyższony poziom glukozy na czczo u kobiet w okresie menopauzalnym i postmenopauzalnym. Dodatkowo obserwuje się wzrost aktywności galaniny, która wpływa na łaknienie, szczególnie zwiększając apetyt na tłuste pokarmy. Badania wykazują, że poziom galaniny jest wyższy u kobiet otyłych w porównaniu z kobietami o prawidłowej wadze.

Menopauza – objawy fizyczne

Najczęściej zgłaszane symptomy klimakterium to tzw. zespół klimakteryczny, który charakteryzuje się występowaniem takich dolegliwości fizycznych jak:

• uderzenia gorąca;
• wzrost masy ciała, pomimo braku zmiany diety;
• osteoporoza;
• wzrost cholesterolu LDL;
• nadmierne wypadanie włosów;
• zlewne poty, zwłaszcza w nocy;
• suchość i utrata elastyczności skóry, przez co widoczne są na niej zmarszczki;
• kołatanie serca;
• bóle głowy;
• bóle mięśni i stawów;
• drętwienie kończyn;
• ogólne osłabienie organizmu.

Psychiczne objawy menopauzy

Warto podkreślić, że objawy fizyczne to nie wszystkie dolegliwości, z jakimi zmagają się kobiety w okresie przekwitania. Równie istotne są tu psychiczne objawy menopauzy, które wynikają zwykle z niedostatecznej ilości estrogenów w mózgu. W miarę jak funkcje jajników ulegają osłabieniu, a poziom estrogenów maleje, stan psychiczny kobiety może ulec pogorszeniu. Z tego powodu psychiczne objawy przekwitania są znacznie bardziej powszechne wśród kobiet przechodzących menopauzę oraz po jej zakończeniu, niż w fazie premenopauzalnej.

Wraz z postępującymi zmianami hormonalnymi kobiety mogą doświadczać szeregu dolegliwości, takich jak:

• trudności z koncentracją i zapamiętywaniem;
• wahania nastroju;
• uczucie przygnębienia;
• nerwica;
• bezsenność;
• płaczliwość;
• stany lękowe i rozdrażnienie.

Pierwsze objawy menopauzy ze strony układu moczowo-płciowego

Podczas menopauzy istotnym zmianom ulegają również narządy płciowe kobiety. Procesy zanikowe dotykają śluzówkę pochwy, a także cewkę moczową i pęcherz, co może skutkować różnorodnymi dolegliwościami. Wśród najbardziej powszechnych problemów wymienia się suchość pochwy, uczucie świądu oraz pieczenia, a także stany zapalne. Upławy w trakcie klimakterium są zwykle wodniste, o zabarwieniu żółtym lub zielonym, czasami z domieszką krwi. Te objawy klimakterium mogą prowadzić do dyskomfortu podczas stosunku seksualnego, manifestującego się bólem.

Wpływ zmian hormonalnych w tym okresie może również objawiać się obniżeniem poziomu libido, które wiąże się ze spadkiem aktywności seksualnej. Dodatkowo kobiety mogą doświadczać osłabienia intensywności orgazmu oraz jego skrócenia, co wpływa na jakość życia seksualnego. Warto zwrócić uwagę, że częsty problem stanowią też objawy związane z wysiłkowym nietrzymaniem moczu, co również może wpłynąć na komfort życia i samopoczucie kobiet w okresie menopauzy.

Co boli przy menopauzie?

Menopauza może dawać szereg nietypowych objawów, które mogą znacząco obniżyć jakość życia kobiety, a także utrudnić jej codzienne funkcjonowanie. Są to m.in. bóle różnych części ciała, w tym m.in. bóle głowy, podbrzusza, nóg i mięśni, jak również wzdęcia czy też zaparcia. Dla niektórych kobiet problemem może być też nasilony PMS, w tym m.in. bolesne sutki, nadwrażliwość piersi oraz ból jajników.

W jakim wieku ustępują objawy menopauzy?

O tym, że okres menopauzy zmierza ku końcowi, kobieta dowiaduje się poprzez obserwację swojego organizmu. W wyniku zmian hormonalnych związanych ze spadkiem stężenia estrogenów objawy klimakterium nasilają się, jednak z czasem zaczynają słabnąć. Dolegliwości, takie jak uderzenia gorąca, suchość pochwy, problemy ze snem oraz inne objawy menopauzy, łagodnieją, a gospodarka hormonalna stabilizuje się.W związku z tym, jeśli objawy klimakterium stopniowo słabną, a w ciągu 12 miesięcy od ostatniego krwawienia nie pojawiła się menstruacja, można uznać, że kobieta znajduje się w procesie menopauzalnym, który powoli dobiega końca. Dla potwierdzenia warto wykonać dodatkowe badania laboratoryjne oraz USG dróg rodnych, aby potwierdzić wygaśnięcie czynności hormonalnej jajników.