Najważniejsze informacje:

• Menopauza to naturalny etap w życiu kobiety, którego nie można ani uniknąć, ani przyspieszyć lub spowolnić.
• W Polsce średni wiek kobiety, u której występuje menopauza, to 51 lat.
• Zdarza się, że menopauza występuje u kobiet przed 30., a nawet w wieku 18 lub 20 lat. Wówczas mówi się o przedwczesnej menopauzie.
• Przyczyny wczesnej menopauzy mają związek głównie z uwarunkowaniami genetycznymi, chorobami i infekcjami.
• W przeciwieństwie do fizjologicznej menopauzy przedwczesna menopauza jest w większości procesem odwracalnym.

Przedwczesna menopauza to dla kobiety trudna do zaakceptowania diagnoza, zwłaszcza gdy ma ona zaledwie 20 lub 30 lat. Dobra informacja jest jednak taka, że problem ten dotyczy średnio jednej na 100 kobiet przed 40. i jednej na 1 000 kobiet przed 30. rokiem życia. Co więcej, nie zawsze musi wiązać się on z zakończeniem okresu reprodukcyjnego. Dowiedz się, jakie są przyczyny wczesnej menopauzy i w jaki sposób można leczyć przedwczesne wygasanie czynności jajników.

Przedwczesna menopauza – co to?

O przedwczesnej menopauzie mówimy w sytuacji, gdy menopauza pojawia się przed ukończeniem przez kobietę 40. roku życia. W takich przypadkach dochodzi do zmniejszenia produkcji żeńskich hormonów płciowych przez jajniki, co może mieć swoje konsekwencje w przedwczesnym wygaszaniu czynności jajników. Co ważne, do przedwczesnej menopauzy dochodzi wtedy, gdy na okres około 4 miesięcy lub dłużej ustępują krwawienia miesiączkowe.

Przedwczesna menopauza – przyczyny

Przedwczesne klimakterium to stan, który nie ma jednej określonej przyczyny. Uważa się jednak, że głównym czynnikiem powodującym taki stan jest niezdrowy styl życia, w tym m.in. brak dostatecznej ilości snu i aktywności fizycznej, niezdrowa dieta i palenie papierosów. U kobiet poddanych długotrwałemu i silnemu stresowi częściej rozwijają się zarówno zaburzenia metaboliczne, jak i problemy z wydzielaniem hormonów płciowych.

Wystąpienie menopauzy przed 40. rokiem życia może być też spowodowane przez czynniki genetyczne. Jeżeli w rodzinie, szczególnie u matki lub siostry, zaobserwowano wcześniejsze wejście w okres menopauzy, zwiększa się ryzyko podobnego przebiegu u innych członkiń rodziny. Choroby autoimmunologiczne również mogą przyczyniać się do przedwczesnego zakończenia funkcji rozrodczych, stanowiąc aż 30-60% przypadków przedwczesnej menopauzy. Choroba Hashimoto, Addisona, bielactwo, niedokrwistość złośliwa, reumatoidalne zapalenie stawów czy toczeń rumieniowaty układowy charakteryzują się wystąpieniem nieprawidłowej reakcji zapalnej w organizmie, co może skutkować niewydolnością jajników.

Terapie stosowane w leczeniu nowotworów, w tym chemioterapia i radioterapia, często prowadzą do uszkodzenia jajników, co może skutkować przedwczesną niewydolnością jajników i zbyt szybkim ustaniem menstruacji. Ponadto, operacje chirurgiczne, takie jak np. obustronne usunięcie jajników, mogą zmniejszać rezerwę jajnikową, czyli liczbę komórek jajowych dostępnych w jajnikach, co również jest czynnikiem ryzyka przedwczesnej menopauzy i, podobnie jak histeroktomia, świadczyć o przedwczesnym wygasaniu czynności jajników.

Oprócz tego ryzyko wystąpienia przedwczesnej menopauzy wzrasta, gdy:

• u kobiety występują zaburzenia metaboliczne i zaburzenia hormonalne (m.in. podwyższony poziom gonadotropin i niedobór estrogenów);
• stosuje się używki, takie jak alkohol i papierosy;
• występują infekcje oraz choroby zakaźne, np. świnka.

Wczesna menopauza – w jakim wieku może wystąpić?

Na świecie istnieją przypadki zaniku hormonów płciowych u młodych dziewcząt, które dopiero zaczęły miesiączkować. Często zdarza się jednak tak, że przedwczesna menopauza pojawia się u kobiet przed 30., a nawet przed 20. rokiem życia. Przedwczesne przekwitanie przed 40-stką stanowi z kolei coraz częściej spotykany problem, który może dotknąć nawet 1 na 100 kobiet w wieku reprodukcyjnym.

Wczesna menopauza – objawy

Charakterystyczne objawy przedwczesnej menopauzy są analogiczne do tych, które występują podczas menopauzy w typowym wieku, lecz mogą charakteryzować się zwiększoną intensywnością. Szczególnie dotkliwe mogą być uderzenia gorąca, których doświadcza aż 75% kobiet z przedwczesną menopauzą. Kobiety, u których występuje taki stan, często zgłaszają następujące objawy menopauzy:

• zaburzenia miesiączkowania, czyli gwałtowne skrócenie cyklu miesiączkowego lub całkowity zanik miesiączki, jak również brak płodności;
• gwałtowne uderzenia gorąca i nadmierne pocenie się;
• kołatanie serca;
• atrofia urogenitalna i związana z tym suchość pochwy, która skutkuje bólem i dyskomfortem w trakcie stosunku;
• zanik nabłonka w pochwie, co zwiększa ryzyko wystąpienia infekcji układu moczowo-płciowego;
• trudności z zasypianiem;
• wahania nastrojów, depresja, nerwica;
• spadek libido;
• bóle głowy, mięśni i stawów;
• zmiany skórne;
• problemy z utrzymaniem prawidłowej masy ciała.

Warto również podkreślić, że w momencie gdy wygasają czynności jajników, obserwowany jest niski poziom estrogenów, które odpowiadają za stan skóry (pobudzają produkcję kolagenu i elastyny) oraz jędrność, elastyczność i gęstość tkanek. Efektem tego jest:

• ścieńczenie naskórka, czyli atrofia, w wyniku czego skóra jest pergaminowa i traci koloryt;
• nadmierne wysuszenie skóry, które ma związek ze spadkiem poziomu lipidów naskórkowych i kwasu hialuronowego;
• szorstka, matowa skóra o ziemistym kolorze, co wynika z zaburzenia procesu odnowy naskórkowej;
• pogłębienie oznak starości, takich jak zmarszczki, utrata jędrności skóry i opadanie owalu twarzy (tzw. chomiki), wskutek zaniku kolagenu;
• przebarwienia i zmiany pigmentacyjne, czyli tzw. plamy starcze;
• ubytki objętościowe w tkankach;
• elastoza, czyli nieprawidłowy rozkład włókien elastynowych w skórze;
• nasilenie zmian naczyniowych i rozwój trądziku różowatego;
• zwiększona podatność na infekcje.

Jak zdiagnozować przedwczesną menopauzę?

Aby zdiagnozować wczesną menopauzę, istotne jest uwzględnienie 3 kluczowych wskaźników, takich jak:

• brak menstruacji;
• podwyższony poziom gonadotropin, a w szczególności hormonu folikulotropowego (FSH).
• niedobory hormonów – estrogenów, takich jak estradiol (E2).

Pomiary poziomu gonadotropin powinny być przeprowadzane co 2-4 tygodnie, aby zapewnić dokładność diagnozy. Wartości FSH przekraczające 40 mIU/ml, zwłaszcza gdy towarzyszy im brak aktywnych pęcherzyków jajnikowych podczas badania histologicznego, wskazują na dużą możliwość wystąpienia trwałej niewydolności jajników.

W przypadku podejrzenia stałej niewydolności jajników zaleca się wykonanie szeregu badań, które obejmują:

• cykliczne badanie poziomu hormonów nadnerczy i tarczycy;
• poziom glukozy we krwi, co pozwala na wykluczenie zaburzeń metabolicznych;
• badanie RTG obejmujące przysadkę mózgową w celu eliminacji możliwości występowania nowotworu tej okolicy;
• określenie stężenia wapnia w surowicy krwi oraz przeprowadzenie densytometrii, wiąże się z wyższym ryzykiem wystąpienia osteoporozy u kobiet przechodzących przedwczesne klimakterium.

Przedwczesna menopauza – leczenie

Wczesne klimakterium, w odróżnieniu od fizjologicznej menopauzy, często jest procesem, który można odwrócić. Dzięki temu kobiety, które napotykają na ten problem, nie muszą rezygnować z marzeń o macierzyństwie. W celu przywrócenia prawidłowego funkcjonowania jajników stosuje się terapię hormonalną. Leczenie to polega na podawaniu estrogenów i progesteronu w wysokich dawkach, które mają na celu pobudzanie jajników do wydzielania hormonów płciowych. Stosowanie hormonalnej terapii zastępczej trwa do momentu, aż symptomy wczesnej menopauzy znikną, co objawia się powrotem owulacji oraz regularnych cykli menstruacyjnych. Następnie stopniowo obniża się dawki hormonów, aż do ich całkowitego odstawienia. W przypadkach, gdy objawy nie ustępują, konieczne może być kontynuowanie terapii hormonalnej aż do czasu, gdy naturalna menopauza nastąpi.

W kontekście diety istotne jest włączenie do jadłospisu produktów bogatych w fitoestrogeny, które są roślinnymi odpowiednikami estrogenów, regulujących zmiany hormonalne. Znajdziemy je w takich produktach jak soja, siemię lniane, jagody czy ziarna zbóż. Ponadto regularna aktywność fizyczna ma pozytywny wpływ na samopoczucie i może wspomagać proces leczenia przedwczesnej menopauzy.

Przedwczesna menopauza – skutki

Nieleczona wczesna menopauza wiąże się z poważnym zagrożeniem dla zdrowia kobiet. Taki stan zwiększa ryzyko zachorowania na infekcje dróg moczowo-płciowych, problemy z układem sercowo-naczyniowym, powstawanie zakrzepów, skłonność do tworzenia się żylaków oraz obniżenie wytrzymałości mięśni. Ponadto deficyt estrogenów ma negatywny wpływ na samopoczucie psychiczne, prowadząc do spadku nastroju.

Kobiety, które przeszły klimakterium znacznie wcześniej, są narażone na takie choroby jak m.in.:

• rozwój reumatoidalnego zapalenia stawów;
• zaburzenia nastroju, takie jak depresja i nerwica;
• rak jelita grubego;
• cukrzyca;
• udar i toczeń;
• dolegliwości związane z chorobami tarczycy;

FAQ