Najważniejsze informacje:

• Klimakterium, nazywane potocznie przekwitaniem, to naturalny etap w życiu każdej kobiety, który charakteryzuje stopniowe zmniejszanie się produkcji hormonów płciowych i koniec okresów menstruacyjnych. 
• Tzw. czas przedmenopauzalny określa się mianem klimakterium. Prowadzi on do właściwej menopauzy, czyli ostatniej miesiączki w życiu kobiety. 
• W okresie klimakterium w ciele dojrzałej kobiety dochodzi do zmian hormonalnych, które wywołują wiele dolegliwości fizycznych i psychicznych. 
• Typowymi objawami klimakterium są zaburzenia miesiączkowania, uderzenia gorąca, intensywne pocenie się i zaburzenia nastroju. 
• Stopniowe wygasanie funkcji rozrodczych trwa od kilku do nawet kilkunastu lat.

Klimakterium to szereg zachodzących w kobiecym organizmie zmian, które poprzedzają menopauzę (ostatnią menstruację) – jego symptomy mogą być bardziej lub mniej nasilone. Przekwitanie może być nie lada wyzwaniem dla wielu kobiet, dlatego też lepsze jego poznanie może pomóc im przetrwać ten okres bardziej komfortowo. Czym jest klimakterium? Czy klimakterium a menopauza to to samo? Jakie są objawy klimakterium oraz ile ono trwa? Odpowiedzi na te i inne pytania przedstawiamy poniżej. 

Klimakterium, czyli okres menopauzalny (przed ostatnią miesiączką)

Klimakterium, nazywane również przekwitaniem, to całkowicie naturalne zjawisko, występujące u kobiet zwykle w wieku pomiędzy 45. a 55. rokiem życia. Polega na stopniowym wygaszaniu funkcji jajników i zmniejszeniu produkcji żeńskich hormonów płciowych, a finalnie – na ustaniu miesiączkowania. 

Wszystkie zachodzące w tym czasie zmiany określane są mianem klimakterium. Prowadzą one do przejścia organizmu ze stanu płodności w stan bezpłodności. 

Klimakterium a menopauza – różnica

Chociaż terminy klimakterium i menopauza często są używane zamiennie, to nie odnoszą się do tego samego zjawiska. Menopauza oznacza ostatnią menstruację w życiu kobiety, natomiast klimakterium obejmuje szerszy zakres zmian, które zachodzą w organizmie kobiety i prowadzą do menopauzy. 

Klimakterium jest więc procesem menopauzalnym, który obejmuje cały okres przekwitania, a sama menopauza stanowi jego końcową fazę (ostatni etap).

Objawy klimakterium – symptomy zwiastujące menopauzę

Początkowe objawy klimakterium często pozostają niezauważone, ponieważ zazwyczaj wiążą się one z zaburzeniami miesiączkowania, które są powszechne u kobiet. Cykle mogą stać się mniej regularne, a krwawienia występować rzadziej lub częściej, być mniej obfite lub intensywniejsze, a także trwać krócej lub dłużej niż dotychczas.

Zmiany w czynności jajników, które z czasem zaczynają wykazywać mniejszą aktywność (dochodzi do wygaszenia ich funkcji) oraz fluktuacje poziomu hormonów prowadzą do pojawienia się charakterystycznych symptomów menopauzy. Rozwijają się one stopniowo, w różnym tempie. 

Jak rozpoznać klimakterium? Pierwsze objawy, które występują w okresie przekwitania (klimakterium) to:

• nagłe uderzenia gorąca – odczuwalne głównie w okolicach głowy, szyi oraz dekoltu,
• nadmierna potliwość,
• kołatanie serca,
• wahania ciśnienia krwi,
• problemy z koncentracją,
• obniżenie nastroju,
• drażliwość,
• zaburzenia depresyjne,
• zaburzenia snu – bezsenność lub wczesne pobudki,
• przewlekłe zmęczenie,
• suchość pochwy,
• obniżone libido,
• ból podczas stosunku,
• nawracające infekcje intymne,
• zawroty głowy,
• bóle głowy i mięśni,
• suchość skóry,
• wypadanie włosów,
• kruchość kości,
• wzrost masy ciała – otyłość brzuszna,
• problemy z nietrzymaniem moczu, wywołane osłabieniem mięśni miednicy.

Kiedy kobieta przekwita? Okres klimakterium

Menopauza bywa często mylnie postrzegana jako całość procesów związanych z ustaniem menstruacji. Należy jednak podkreślić, że termin ten odnosi się do momentu ostatniej miesiączki, a cały okres zmian nazywamy klimakterium. Wyróżniamy następujące etapy klimakterium:

• premenopauza – może rozpocząć się nawet kilkanaście lat przed menopauzą, charakteryzuje się zaburzeniami miesiączkowania oraz wzrostem poziomu gonadotropin,
• perimenopauza – to czas bezpośrednio poprzedzający menopauzę i tuż po jej wystąpieniu, z obniżoną liczbą pęcherzyków jajnikowych i spadkiem stężenia estrogenów oraz progesteronu, przy jednoczesnym wzroście poziomu hormonów LH i FSH, cechuje się nasileniem objawów, 
• postmenopauza – etap po zakończeniu krwawień miesiączkowych (ustanie miesiączkowania), z wyraźnym wzrostem hormonu LH i FSH oraz obniżeniem poziomu estrogenów i progesteronu.

Klimakterium – w jakim wieku kobieta przekwita? W Polsce kobiety wchodzą w okres menopauzalny zazwyczaj między 48. a 52. rokiem życia. Przedwczesna menopauza, którą poprzedzają objawy klimakterium po 40. lub jeszcze przed 40. rokiem życia, może być wywołana przez czynniki typu stres, genetyka, choroby autoimmunologiczne czy nieregularny tryb życia. Zauważono również, że krótkie cykle menstruacyjne i wczesne rozpoczęcie miesiączkowania mogą przyspieszać nadejście menopauzy.

Klimakterium a ciąża

Jednym z efektów zahamowania produkcji hormonów płciowych i przygotowania do zakończenia okresów menstruacyjnych jest zmniejszenie płodności kobiety. Ostatecznie prowadzi to do menopauzy, czyli momentu, gdy miesiączka całkowicie ustaje. W związku z tym klimakterium zmniejsza szanse zajścia w ciążę. 

Jednocześnie, w okresie premenopauzalnym, mimo nieregularności miesiączki i cykli bezowulacyjnych, ciąża jest nadal możliwa. Dlatego nie należy rezygnować z antykoncepcji zbyt pochopnie. Dopiero po menopauzie – w okresie postmenopauzalnym, czyli po 12 miesiącach od ostatniej miesiączki, zajście w ciążę staje się niemożliwe.

Test na klimakterium i badania laboratoryjne

W celu potwierdzenia, czy wymienione wcześniej objawy (np. uderzenia gorąca, potliwość, spadek nastroju) zwiastują nadejście klimakterium, kobiety mogą skorzystać z testów paskowych na menopauzę. Są one podobne do testów ciążowych i charakteryzują się wysoką skutecznością, sięgającą nawet 99%. 

Dla pełnej pewności, że doświadczane symptomy klimakterium nie są efektem innych schorzeń, takich jak np. zaburzenia pracy tarczycy, zaleca się wykonanie badań laboratoryjnych. Wśród nich znajdują się poziomy hormonów: folikulotropowego (FSH), luteotropowego (LH), estradiolu i progesteronu, a także badania panelu tarczycowego (TSH, fT3, fT4), lipidogramu (cholesterol całkowity, HDL, LDL, TG) oraz poziomu glukozy we krwi.

Hormonalna terapia zastępcza i leki na klimakterium

Aby złagodzić dokuczliwe objawy przekwitania, takie jak uderzenia gorąca, pocenie się czy wahania nastroju, zaleca się stosowanie preparatów zawierających fitoestrogeny (np. soja i siemię lniane) i wyciągi roślinne (np. pluskwicy groniastej).

Są to leki na klimakterium bez recepty. Istotne jest również uzupełnianie niedoborów witamin i minerałów, zwłaszcza witaminy D, wapnia oraz witamin z grupy B, C i E. Towarzyszące okresowi przedmenopauzalnym problemy ze snem zwalczać mogą środki ułatwiające zasypianie (np. z melatoniną lub szyszką chmielu).

W razie znacznego nasilenia objawów klimakterium warto porozmawiać z lekarzem na temat hormonalnej terapii zastępczej (HTZ), która ma na celu uzupełnić niedobory hormonów i utrzymać je na stałym poziomie. W zależności od indywidualnych potrzeb i zdrowia pacjentki, lekarz może zalecić różne formy menopauzalnej terapii hormonalnej, takie jak tabletki, plastry lub wkładki dopochwowe. 

Dodatkowo, terapia ta może również zapobiec rozwojowi takich chorób jak miażdżyca, choroby układu sercowo-naczyniowego czy choroby nowotworowe. Ograniczone zostaje również ryzyko rozwoju osteoporozy.

FAQ

Najczęściej zadawane pytania dotyczące klimakterium.