Egzema – co to, przyczyny, objawy, leczenie

Najważniejsze informacje:

• Egzema, inaczej wyprysk lub atopowy wyprysk skóry, to schorzenie dermatologiczne, które przebiega ze stanem zapalnym skóry i wypryskiem skórnym.
• W medycynie rozróżnia się wiele rodzajów egzemy, w tym egzogenną i endogenną.
• Wyprysk skórny może się rozwinąć w każdym wieku.
• Leczenie egzemy polega na unikaniu czynników alergizujących, pielęgnacji skóry i stosowaniu leków przeciwalergicznych.

Egzema, inaczej wyprysk skórny lub wyprysk kontaktowy alergiczny, to szerokie pojęcie, które odnosi się do różnych chorób przebiegających wraz ze stanem zapalnym powierzchownych warstw skóry. Wyprysk atopowy może mieć różne źródła, jednak objawy egzemy są przeważnie podobne. Dowiedz się, czym jest egzema, jakie są jej przyczyny i objawy, a także jak wyleczyć egzemę.

Egzema – co to?

Egzema to zespół schorzeń dermatologicznych, które manifestują się poprzez stan zapalny skóry. Często przyczyną tych stanów są reakcje alergiczne. Stan ten może wynikać z nadmiernie wrażliwej reakcji na określone alergeny, uwarunkowań genetycznych lub nieadekwatnej odpowiedzi immunologicznej na pewne bodźce z otoczenia. Objawy egzemy są zazwyczaj obserwowane na twarzy, tułowiu, kończynach, dłoniach oraz w miejscach, gdzie skóra tworzy fałdy. W skrajnych przypadkach zmiany skórne mogą pokrywać całe ciało. Należy podkreślić, że egzema nie jest chorobą zakaźną.

W przypadku niemowląt i dzieci wyprysk atopowy często przyjmuje formę atopowego zapalenia skóry. Charakterystyczne dla tego schorzenia są takie symptomy jak zaczerwienienie skóry oraz uporczywy świąd. Zmiany skórne pojawiają się głównie na twarzy, kończynach oraz tułowiu. Istotnym jest fakt, że u około 40% dzieci dotkniętych tą dolegliwością objawy ustępują w miarę dorastania.

Rodzaje egzemy

Jak zostało wspomniane wcześniej, pod pojęciem egzemy kryją się różne choroby skóry, dlatego też istnieje wiele typów egzemy. Wśród nich wymienia się takie choroby alergiczne jak:

• atopowe zapalenie skóry – znane również jako egzema atopowa, to jedna z najczęstszych chorób alergicznych skóry, która z reguły pojawia się już w okresie dziecięcym. Atopowe zapalenie skóry często współwystępuje z innymi alergicznymi schorzeniami, takimi jak astma czy alergiczny nieżyt nosa;
• egzema kontaktowa – przewlekła choroba skóry, która rozwija się w odpowiedzi na kontakt skóry z substancjami drażniącymi lub alergenami. Może to być np. reakcja na mydło, metalowe elementy biżuterii, takie jak nikiel, lateksowe rękawiczki lub składniki zawarte w perfumach;
• egzema pieniążkowata – inaczej wyprysk pieniążkowaty, który manifestuje się przez pojawienie się na skórze okrągłych, przypominających monety zmian mogących wydzielać przezroczysty płyn. Skóra w tych miejscach jest sucha i ma tendencję do pękania;
• egzema łojotokowa – przewlekła forma zapalenia skóry, która najczęściej dotyka obszary bogate w gruczoły łojowe, takie jak skóra głowy, twarz czy klatka piersiowa;
• wyprysk potnicowy to rodzaj wyprysku skórnego, który charakteryzuje się tworzeniem się pęcherzy na dłoniach oraz podeszwach stóp. Pęcherze te wywołują intensywny świąd i mogą ulegać pęknięciom;
• egzema zawodowa – schorzenie wywołane przez czynniki występujące w miejscu pracy. Przykładowo może być spowodowana stałym kontaktem z różnego rodzaju środkami chemicznymi lub koniecznością częstego mycia i suszenia dłoni.

Egzema a atopowe zapalenie skóry

Atopowe zapalenie skóry często określane jest różnymi terminami, w tym jako wyprysk kontaktowy czy egzema. Istotne jest zrozumienie, że egzema nie odnosi się do pojedynczej choroby, lecz obejmuje szereg schorzeń skórnych, które charakteryzuje przewlekły stan zapalny. Jest to również wyraz nadreaktywności skórnego systemu immunologicznego.

Atopowe zapalenie skóry, znane również jako AZS, to specyficzna forma egzemy. Ta przewlekła choroba ma podłoże alergiczne i manifestuje się intensywną odpowiedzią alergiczną na określone alergeny. Z atopowym zapaleniem skóry można zmagać się w każdym wieku, chociaż najczęściej choroba diagnozowana jest u małych dzieci.

Egzema – przyczyny

Istnieją różne przyczyny egzemy, dlatego nie można wskazać jednego czynnika odpowiedzialnego za wywołanie tej choroby. W przebiegu egzemy istotną odgrywają rolę czynniki genetyczne, odpowiedź systemu immunologicznego oraz czynniki środowiskowe. Szczególnie podatne na występowanie egzemy są osoby, których skóra jest regularnie narażona na kontakt z czynnikiem drażniącym, takimi jak rozpuszczalniki, farby, środki czyszczące, plastiki czy metale. Nie bez znaczenia jest również dieta, która może wpływać na stan skóry.

Egzemę można podzielić na dwa główne typy w zależności od źródła jej pochodzenia. Są to:

• egzema endogenna – ma swoje źródło w czynnikach wewnętrznych, takich jak nieadekwatna reakcja układu odpornościowego, zaburzenia hormonalne czy predyspozycje genetyczne;
• egzema egzogenna – wywołana przez czynniki zewnętrzne, które wyzwalają reakcję alergiczną u danej osoby.

Wśród czynników genetycznych, z którymi wiąże się egzema endogenna i egzogenna, zidentyfikowano mutacje genu odpowiedzialnego za produkcję filagryny. Filagryna to białko, które odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu bariery ochronnej skóry. Niedobór tego białka prowadzi do nadmiernej utraty wilgoci przez skórę, co skutkuje jej przesuszeniem i zwiększoną podatnością na infekcje.

Objawy egzemy

Objawy egzemy mogą przybierać różnorodne formy, a ich intensywność, czas trwania oraz ryzyko powikłań są ściśle powiązane z rodzajem tej choroby skórnej. Występowanie egzemy jest zróżnicowane w zależności od lokalizacji na ciele, przy czym najczęściej obserwuje się takie zjawiska jak:

• egzema skóra głowy;
• egzema na dłoniach;
• egzema na nogach (np. wyprysk podudzi);
• egzema na stopach;
• egzema na twarzy;
• egzema wokół ust;
• egzema na tułowiu;
• egzema w zgięciach kolan i rąk.

Niezależnie od typu choroby wśród najczęściej występujących objawów egzemy wymienia się:

• zaczerwienienie skóry;
• świąd;
• miejscowy obrzęk skóry;
• nadmierne przesuszenie skóry;
• drobne uszkodzenia skóry;
• niewielkie rany.

Na początkowych etapach choroby wyprysk kontaktowy wiąże się z pojawieniem na skórze grudek, które mogą przekształcić się w pęcherzyki, a po ich pęknięciu tworzą się nadżerki i strupki. W skrajnych przypadkach mogą pozostawać blizny lub przebarwienia, choć często zmiany te znikają bez śladu. W sytuacji, gdy zmiany są liczne i intensywne, mogą one łączyć się, tworząc większe ogniska chorobowe, otoczone rumieniem i powodujące obrzęk skóry.

Faza ostra egzemy, często związana z reakcjami alergicznymi, charakteryzuje się wymienionymi wyżej objawami. Natomiast w fazie przewlekłej, która może występować w chorobach takich jak atopowe zapalenie skóry, pacjenci zmagają się z silnym świądem skóry, pogrubieniem skóry, jej przewlekłym przesuszeniem i złuszczaniem. W przypadku wyprysku ostrego ważne jest, aby unikać drapania zmienionych miejsc, ponieważ może to prowadzić do nadkażeń bakteryjnych lub grzybiczych. Takie działanie zwiększa ryzyko powstania przeczosów, lokalnych infekcji, a także bólu, zaczerwienienia i wysięku ropnego. Nieleczona infekcja może skutkować poważnymi powikłaniami, dlatego przy nasilonych objawach egzemy konieczna jest szybka konsultacja lekarska. W przypadku wyprysku o silnym zaawansowaniu może być wymagane leczenie antybiotykami.

Leczenie egzemy

W przypadku egzemy o charakterze alergicznym kluczowe jest wyeliminowanie kontaktu z konkretnym alergenem. Osoby cierpiące na wyprysk kontaktowy czy atopowe zapalenie skóry powinny zwracać szczególną uwagę na składniki zawarte w produktach kosmetycznych, środkach do higieny osobistej oraz detergentach. Warto również unikać kontaktu ze stopami metali, które mogą wywoływać alergie, zwłaszcza jeśli wiadomo, że jest się na nie uczulonym. W niektórych sytuacjach możliwe jest zastosowanie terapii desensybilizacyjnej, która wspiera leczenie egzemy i ma na celu zmniejszenie intensywności reakcji alergicznych.

Obecnie nie istnieje skuteczna metoda leczenia przyczynowego większości rodzajów egzemy. Jak zatem leczyć egzemę? Podstawą terapii jest dbałość o odpowiednie nawilżenie skóry oraz unikanie czynników, które mogą prowadzić do jej przesuszenia lub podrażnienia. W sytuacji, gdy zmiany skórne są szczególnie nasilone, lekarz może zalecić stosowanie leków, takich jak leki przeciwalergiczne, glikokortykosteroidy czy specjalistyczne preparaty do pielęgnacji skóry. Leczenie egzemy jest zawsze dostosowywane indywidualnie do pacjenta, biorąc pod uwagę jego ogólny stan zdrowia.

W przypadkach ciężkich stanów zapalnych skóry może okazać się konieczne zastosowanie terapii wpływającej na system immunologiczny, co pozwala na ograniczenie procesu zapalnego i łagodzenie objawów chorobowych. Takie leczenie jest jednak poważną interwencją w funkcjonowanie organizmu, dlatego decyzja o jego wdrożeniu wymaga dokładnej analizy klinicznej. Jeżeli w wyniku wyprysków na skórze dojdzie do zakażenia bakteryjnego, może zostać zastosowana antybiotykoterapia. W takich przypadkach niezwykle ważne jest ścisłe przestrzeganie zaleceń lekarskich dotyczących dawkowania i czasu stosowania antybiotyków.

Właściwa pielęgnacja skóry z egzemą

Osoby zmagające się z egzemą powinny przykładać szczególną uwagę do odpowiedniej pielęgnacji skóry, aby unikać jej dodatkowego podrażnienia. Ekstremalne temperatury mogą negatywnie wpływać na stan skóry, dlatego zaleca się unikanie długotrwałego przebywania w gorącej wodzie, które może pogorszyć objawy. Zamiast tego korzystniejszy będzie krótki prysznic przy użyciu ciepłej, ale nie gorącej wody oraz specjalistycznych dermokosmetyków przeznaczonych do tego typu skóry.

Po kąpieli niezwykle ważne jest, aby skóra została odpowiednio nawilżona. Warto wybierać produkty pielęgnacyjne, które są delikatne i hipoalergiczne, a ich skład zapewnia intensywne nawilżenie i zmiękczenie skóry. Należy unikać kosmetyków zawierających tradycyjne mydło, parabeny, syntetyczne substancje powierzchniowo czynne oraz oleje mineralne, które mogą podrażniać wrażliwą skórę. Zamiast tego eksperci często polecają stosowanie emolientów, które są specjalnie formułowane, aby wspierać barierę ochronną skóry i zapewniać jej odpowiednie nawilżenie. Dzięki temu codzienna pielęgnacja skóry może wspierać jej zdrowy wygląd i wzmacniać naturalną barierę ochronną.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące egzemy.