Co to jest atopia skóry?

Najważniejsze informacje:

• O atopii mówimy w przypadku nieprawidłowej odpowiedzi immunologicznej organizmu na alergeny powszechnie występujące w środowisku.
• Kontakt z alergenem, takim jak np. pokarmy, kurz, sierść zwierząt domowych, kosmetyki, stymuluje wytwarzanie przeciwciał IgE, które odpowiadają za reakcję alergiczną.
• Atopia nie jest chorobą, a predyspozycją do rozwoju chorób alergicznych, takich jak AZS, astma oskrzelowa, alergiczny nieżyt nosa, pokrzywki oraz alergiczny nieżyt spojówek.
• Leczenie atopii polega przede wszystkim na unikaniu kontaktu z alergenami, które wywołują nieprzyjemne objawy atopii.

Atopia, czyli predyspozycja do rozwoju alergii, to zjawisko uwarunkowane genetycznie, które może rozwinąć się u osób w każdym wieku. Ważne jest jednak, aby nie traktować pojęcia atopia i alergia jako synonimy, ponieważ obie te przypadłości przebiegają zupełnie inaczej i mają inne źródło. Dowiedz się, co to jest atopia skóry, skąd się bierze i czy można się z niej wyleczyć.

Atopia – co to jest?

Atopia to inaczej nieprawidłowa odpowiedź immunologiczna na niewielkie ilości substancji, które dla większości ludzi nie stanowią zagrożenia. Innymi słowy, jest to zwiększona predyspozycja jednostki do występowania reakcji alergicznych. Choć sama atopia nie jest uznawana za chorobę, może prowadzić do rozwoju różnych schorzeń, takich jak atopowe zapalenie skóry, astma czy alergiczny nieżyt nosa. Produkcja przeciwciał skierowanych przeciwko zasadniczo nieszkodliwym substancjom wywołuje w organizmie stany zapalne, które mogą być źródłem powyższych dolegliwości.

Zjawisko atopii dotyka 1-3% osób dorosłych, a także 10-15% dzieci. Wskazuje to na tendencję do „wyrastania” z atopii lub na zmniejszanie się intensywności jej przejawów w miarę dojrzewania. W ostatnich dekadach obserwuje się jednak wzrost liczby przypadków chorób atopowych. Uważa się, że ma to związek z negatywnym wpływem czynników środowiskowych. Szczególnie narażone na rozwój atopii są osoby zamieszkujące obszary miejskie, gdzie poziom zanieczyszczenia jest wysoki.

Alergia a atopia – czy to to samo?

Alergia i atopia to dwa różne stany, które nie powinny być ze sobą mylone. Alergia może objawiać się w różnorodny sposób – od intensywnych, nagłych reakcji, aż po łagodne, które nie sprawiają dużego dyskomfortu. Jest to odpowiedź organizmu na określone czynniki, takie jak pyłki, pokarmy, substancje chemiczne zawarte w lekach czy kosmetykach. Z kolei atopia to ogólna skłonność do rozwijania reakcji alergicznych, niezwiązana bezpośrednio z konkretnym alergenem. W związku z tym atopia jest pojęciem bardziej ogólnym niż alergia.

Ważne jest, aby rozróżniać te dwa pojęcia, ponieważ mają one różne implikacje dla zdrowia i wymagają odmiennego podejścia w diagnozie oraz leczeniu. Alergia wymaga identyfikacji i unikania konkretnego alergenu, podczas gdy atopia może wymagać szerszej oceny czynników ryzyka i strategii prewencyjnych.

Skąd bierze się atopia?

Atopia jest chorobą o podłożu genetycznym, która może być przekazywana w rodzinie. Czynniki środowiskowe, takie jak zanieczyszczenie powietrza, spożywanie żywności bogatej w przetworzone składniki czy stosowanie nieodpowiednich kosmetyków, mogą przyczyniać się do ujawnienia się lub nasilenia skłonności do atopii. Substancje drażniące zawarte w kosmetykach mogą szczególnie negatywnie wpływać na stan skóry.

Inne czynniki, które mogą sprzyjać rozwojowi chorób atopowych, to nadmierna sterylność otoczenia oraz ograniczony kontakt z alergenami w pierwszych latach życia dziecka. Takie warunki mogą zaburzać prawidłowy rozwój układu odpornościowego. U osób z atopią nawet niewielka ilość alergenu, która u osób zdrowych nie wywołuje żadnych reakcji, może prowadzić do nadprodukcji przeciwciał IgE. To z kolei może skutkować pojawieniem się uciążliwych objawów alergicznych.

Rodzaje atopii – choroby atopowe

W przypadku kontaktu z alergenem najbardziej narażone na niepożądane reakcje są te części ciała, które mają z nim bezpośredni kontakt. Obejmuje to skórę, układ oddechowy oraz przewód pokarmowy. Choroby atopowe wywołane przez alergeny to przede wszystkim:

• astma oskrzelowa – objawia się reakcją dróg oddechowych na alergen, który wywołuje skurcz mięśni oskrzeli oraz zwiększa ich wrażliwość. Pacjenci cierpiący na astmę doświadczają kaszlu, który może nasilać się nocą lub w okresach zwiększonego stężenia alergenów w powietrzu, np. podczas sezonu pylenia;
• pokrzywka atopowa – odpowiedź skóry na kontakt z alergenem, prowadząca do powstawania czerwonych, wypukłych bąbli. Zwykle objawy te znikają po usunięciu alergenu;
• atopowe zapalenie spojówek – stan zapalny błony okalającej oko i wewnętrzną stronę powiek, manifestujący się łzawieniem, zaczerwienieniem, pieczeniem i swędzeniem oczu, a także obrzękiem powiek;
• atopowy nieżyt nosa, uszu lub zatok – zapalenie błony śluzowej nosa, trąbek słuchowych, ucha środkowego, zatok lub gardła. Objawy to kichanie, obfity wyciek z nosa, a czasami także jego zatkanie.

Atopia – objawy

Objawy atopii są różnorodne i zależą od tego, który organ jest zaatakowany, a także od konkretnego typu schorzenia atopowego. Wśród typowych objawów atopii znajdują się różnego rodzaju zmiany skórne, takie jak stany zapalne skóry, jej nadwrażliwość, a także szorstkość skóry, która może być widoczna na policzkach lub w miejscach zgięć stawowych.

W przypadku układu oddechowego atopię mogą wywołać objawy takie jak chroniczny kaszel, nieustępujący katar, a także powracające zapalenia oskrzeli. Nie należy także pomijać objawów związanych z układem pokarmowym, które obejmują biegunki, wzdęcia, zaparcia, a także kolki. W niektórych sytuacjach to właśnie objawy neurologiczne, takie jak apatia, nadmierna pobudliwość czy zaburzenia snu, mogą skłonić lekarza do rozważenia diagnozy atopii.

Atopia u dzieci i dorosłych – leczenie

W leczeniu schorzeń atopowych kluczowe jest wystrzeganie się od czynników alergizujących, które mogą wywołać niepożądane reakcje. Podjęcie terapii w przypadku schorzeń atopowych wymaga podejścia skrojonego na miarę potrzeb pacjenta oraz uwzględnienia intensywności objawów. Specjalistą, który zajmuje się leczeniem tych chorób, jest alergolog, a w przypadku problemów skórnych – dermatolog.

Dla osób zmagających się z atopowym zapaleniem skóry istotne jest dbanie o skórę, w tym jej nawilżanie i natłuszczanie przy użyciu emolientów. W sytuacji nasilenia objawów atopowego zapalenia skóry, gdy pojawiają się wyraźne zmiany zapalne, specjalista może zalecić stosowanie leków miejscowych, takich jak maści zawierające glikokortykosteroidy czy preparaty blokujące kalcyneurynę. Dodatkowo może zasugerować zastosowanie innych metod terapeutycznych, np. mokrych okładów.

Terapie innych chorób atopowych, takich jak astma oskrzelowa, alergiczny nieżyt nosa czy pokrzywka, są uzależnione od stopnia zaawansowania i nasilenia symptomów. W przypadku astmy oskrzelowej często stosuje się leki bronchodylatacyjne, które niektórzy pacjenci przyjmują jedynie w razie potrzeby, podczas gdy inni stosują je regularnie. Alergiczny nieżyt nosa najczęściej leczony jest za pomocą leków antyhistaminowych oraz steroidów do stosowania miejscowego. Natomiast w przypadku alergicznego zapalenia spojówek zaleca się stosowanie kropli do oczu zawierających substancje antyhistaminowe. Leczenie pokrzywki atopowej opiera się na lekach antyhistaminowych i glikokortykosteroidach.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące atopii skóry.