Rumień zakaźny u dzieci – objawy, przebieg, leczenie

Najważniejsze informacje:

• Rumień zakaźny to choroba wysypkowa o etiologii wirusowej (parwowirus B19), występująca najczęściej u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.
• Choroba przenosi się głównie drogą kropelkową. Znacznie rzadziej do zakażenia dochodzi poprzez kontakt z krwią osoby chorej lub przez przyjęcie zakażonych preparatów krwiopochodnych. Możliwe jest również zakażenie płodu drogą wertykalną.
• W większości przypadków rumień zakaźny ma łagodny przebieg. Początkowo występują objawy zwiastunowe (np. gorączka, ból gardła, bóle mięśni, kaszel, świąd zmęczenie), a następnie pojawia się charakterystyczna wysypka.
• Pierwsze objawy występują na ogół po 4-14 dniach od kontaktu z osobą chorą lub zakażoną.
• Leczenie rumienia zakaźnego jest wyłącznie objawowe. Stosuje się leki przeciwbólowe i przeciwzapalne dostosowane do wieku dziecka.

Zakażenie rumieniem zakaźnym dotyczy znacznej części dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Choroba zazwyczaj przebiega łagodnie, z charakterystyczną wysypką zajmującą początkowo policzki, a następnie inne części ciała. Dowiedz się, jak wygląda rumień zakaźny, jaki jest przebieg choroby i jakie leki stosuje się w leczeniu rumienia zakaźnego.

Co wywołuje rumień zakaźny u dziecka?

Rumień zakaźny jest chorobą wirusową wywoływaną przez parwowirusa B19 – wirusa DNA z rodziny Erythroparvoviridae. Bywa nazywany również piątą chorobą, ponieważ jest piątą najczęstszą chorobą wysypkową wieku dziecięcego (m.in. po szkarlatynie). Dla parwowirusa B19 charakterystyczne jest namnażanie się w komórkach prekursorowych erytrocytów (czerwonych krwinek) w szpiku kostnym, co u niektórych dzieci może prowadzić do niedokrwistości.

Rumień zakaźny występuje głównie u dzieci do 10. roku życia i zazwyczaj ma łagodny przebieg. Cięższe przypadki i wyższe ryzyko powikłań dotyczą osób z obniżoną odpornością i chorobami hematologicznymi. 

Parwowirus B19 jest wysoce zakaźny, co wynika m.in. z jego oporności na działanie detergentów i wysokiej temperatury. Dziecko z rumieniem zakaźnym statystycznie zaraża połowę domowników oraz 20-30% osób w środowisku przedszkolnym lub szkolnym.

Choroba występuje na całym świecie. Przypadki mogą mieć charakter sporadyczny lub występować w postaci ogniskowych epidemii. W 2024 r. odnotowano wzrost liczby zakażeń w Europie. W Polsce rumień zakaźny nie podlega obowiązkowi zgłaszania do Sanepidu, dlatego dokładne statystyki zachorowań nie są znane. Wiadomo natomiast, że u połowy 15-latków i 50-80% dorosłych są obecne przeciwciała IgG przeciwko parwowirusowi B19, co jest równoznaczne z przebyciem zakażenia w przeszłości.

Rumień zakaźny u dzieci – objawy, przebieg

Charakterystycznym objawem rumienia zakaźnego jest wysypka, jednak nie pojawia się ona od razu. Choroba zazwyczaj rozpoczyna się niespecyficznymi objawami zwiastunowymi, które utrzymują się od 2 do 5 dni. W tym okresie mogą występować:

• stan podgorączkowy lub gorączka,
• ból głowy,
• ból gardła,
• objawy grypopodobne,
• zmęczenie,
• złe samopoczucie,
• świąd,
• kaszel,
• nudności, wymioty, biegunka,
• zapalenie spojówek,
• ból stawów,
• ból mięśni.

Jest to faza wiremii, czyli aktywnego namnażania się wirusa we krwi, w której dziecko jest najbardziej zakaźne dla otoczenia.

Następnie rumień zakaźny przechodzi w fazę wysypkową. Początkowo rumień pojawia się na policzkach. Typowe jest zaoszczędzenie trójkąta między nosem i ustami – te okolice pozostają blade. Czasami wysypka jest bardziej intensywna na jednym policzku, co daje obraz „spoliczkowania”. Zmiany skórne mogą przypominać również skrzydła motyla. W dalszej kolejności (po 2-4 dniach) wysypka rozszerza się na kończyny i tułów. Grudki są otoczone jasnym halo, co daje wygląd siateczki. Rumień może nawracać przez nawet 3-6 tygodni, zwłaszcza po ogrzaniu skóry (np. podczas kąpieli lub na słońcu). Zmiany skórne ustępują samoistnie i nie pozostawiają śladów.

Przebieg rumienia zakaźnego u dzieci jest zazwyczaj łagodny i samoograniczający. U części dzieci oprócz objawów skórnych mogą wystąpić dolegliwości stawowe, takie jak zapalenie stawów (najczęściej kolanowych lub skokowych). Manifestacja stawowa w przebiegu choroby pojawia się jednak u dzieci znacznie rzadziej niż u dorosłych – dotyczy ok. 8-10% chorych na rumień zakaźny.

Poważnym powikłaniem rumienia zakaźnego jest anemia aplastyczna będąca skutkiem zahamowania produkcji czerwonych krwinek w szpiku kostnym. U zdrowych dzieci nie stanowi ona zagrożenia dla życia, ponieważ czas przeżycia krwinek czerwonych we krwi obwodowej wynosi 120 dni. Wysokim ryzykiem obarczone są dzieci z chorobami skracającymi czas przeżycia krwinek (np. anemia sierpowata, sferocytoza) i współistniejącą znaczną niedokrwistością.

Ile trwa rumień zakaźny u dzieci?

Okres inkubacji parwowirusa B19 wynosi od 4 do 14 dni, niekiedy do 21 dni. Jest to odstęp między kontaktem z wirusem a ujawnieniem objawów. Faza zwiastunowa trwa zazwyczaj od 2 do 5 dni, natomiast faza wysypkowa od 5 do 10 dni. Należy pamiętać, że u niektórych dzieci pod wpływem wysokiej temperatury i ekspozycji słonecznej wysypka może okresowo nawracać przez kilka tygodni. Dłużej mogą utrzymywać się również objawy stawowe.

Rumień zakaźny u dzieci – jak zaraża?

Rumień zakaźny przenosi się głównie drogą kropelkową, czyli poprzez kontakt z wydzielinami z nosa i gardła osoby zakażonej, do którego dochodzi podczas kaszlu, kichania czy mówienia. Ryzyko zakażenia innych osób jest największe w fazie zwiastunowej, czyli przed pojawieniem się wysypki. Wiremia kończy się wraz z pojawieniem się przeciwciał, co zbiega się w czasie z wystąpieniem rumienia. Odróżnia to rumień zakaźny od niektórych innych chorób wysypkowych, np. ospy wietrznej. Do zakażenia może również dojść poprzez kontakt z zakażoną krwią lub podczas ciąży, jednak jest to znacznie rzadsze. Zachorowania najczęściej występują w zbiorowiskach dzieci, zwłaszcza w okresie wiosennym.

Jakie badania na rumień zakaźny u dzieci? Jak rozpoznać?

Lekarz rozpoznaje rumień zakaźny na podstawie charakterystycznego obrazu klinicznego, czyli przede wszystkim obecności wysypki. W wątpliwych przypadkach zakażenie parwowirusem B19 można potwierdzić poprzez badania serologiczne. Polegają one na oznaczeniu poziomu swoistych przeciwciał:

• obecność przeciwciał w klasie IgM oznacza świeże zakażenie,
• obecność przeciwciał w klasie IgG świadczy o przebytej infekcji i nabytej odporności.

W szczególnych sytuacjach (np. u dzieci z niedokrwistością lub niedoborami odporności) diagnostyka rumienia zakaźnego może objąć oznaczanie DNA wirusa metodą PCR.

Rumień zakaźny u dzieci – leczenie

U dzieci z rumieniem zakaźnym leczenie ma wyłącznie charakter objawowy. W razie gorączki lub bólu stosuje się leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe, takie jak:

• Paracetamol – działa przeciwbólowo i przeciwgorączkowo, jest dozwolony od pierwszych dni życia dziecka. Standardowe dawkowanie to 10-15 mg/kg masy ciała co 4-6 godzin.
• Ibuprofen – działa przeciwbólowo, przeciwgorączkowo i przeciwzapalnie. Może być stosowany od 3. miesiąca życia. Zazwyczaj podaje się 7-10 mg/kg masy ciała co 6-8 godzin.

Ważna jest też odpowiednia opieka domowa, czyli nawodnienie i odpoczynek. Nie stosuje się leczenia przeciwwirusowego, ponieważ brak jest swoistych leków działających na parwowirusa B19. Ze względu na typowo łagodny przebieg rumienia zakaźnego dziecko zazwyczaj może szybko wrócić do normalnego trybu życia. Po przebyciu choroby uzyskuje się trwałą odporność.

W przypadku niedokrwistości hemolitycznej lub zaburzeń odporności może być konieczna hospitalizacja. U dzieci z nieprawidłowo funkcjonującym układem odpornościowym rumień zakaźny może mieć charakter przewlekający się i może wymagać specjalistycznego leczenia.

FAQ