Egzema na stopach i nogach – jak wygląda, leczenie

Najważniejsze informacje:

• Egzema na stopach i nogach to przewlekła choroba zapalna skóry – jeden z rodzajów egzemy, który może przybierać różne formy.
• Egzema stóp występuje w kilku postaciach, takich jak atopowe zapalenie skóry, kontaktowy wyprysk, egzema modzelowata, egzema potnicowa i egzema żylakowa. 
• Objawy egzemy na stopach to przede wszystkim zaczerwienienie skóry, nadmierne złuszczanie naskórka, krosty na palcach u nóg, bolesne pęknięcia i uporczywe swędzenie. 
• Leczenie egzemy na stopach obejmuje stosowanie kremów kortykosteroidowych i nawilżających emolientów, a w niektórych przypadkach także leków przeciwzapalnych (leki antyhistaminowe). 
• Odpowiednia pielęgnacja skóry, zdrowy styl życia i unikanie substancji drażniących mogą znacznie poprawić jakość życia osób cierpiących na tę dość powszechną dolegliwość.

Choć egzema może pojawić się w różnych częściach ciała, nogi (a zwłaszcza stopy) są szczególnie podatne na jej występowanie. W rzeczywistości egzema na stopach to nie konkretna choroba, a zbiór objawów typowych dla różnych schorzeń. Dowiedz się, jak zidentyfikować egzemę na stopach oraz jakie metody leczenia są skuteczne. 

Egzema na nogach – co to za choroba skóry na stopach?

Egzema na stopach to ogólne określenie na stan zapalny skóry kończyn dolnych, który może być wywołany przez różnorodne czynniki. Ze względu na złożone przyczyny egzemy, jej diagnoza na stopach może być wyzwaniem, a leczenie zmian skórnych wymaga kompleksowego podejścia.

Egzema na stopach i nogach jest chorobą dermatologiczną, która może powodować duży dyskomfort. Kluczem do jej skutecznego zarządzania jest wczesna diagnoza, odpowiednie leczenie oraz unikanie czynników wywołujących. Choroba ma charakter przewlekły i nawracający – zaostrzenie egzemy może być wywołane np. przez przewlekły stres.

Jak powszechna jest egzema stóp i nóg? Stanowi ona dość częsty problem zdrowotny, który może znacznie wpływać na codzienne funkcjonowanie i ogólny komfort życia osób dotkniętych tą dolegliwością. Według dostępnych danych, ten typ egzemy może dotyczyć nawet 10% ogólnej populacji. W wielu regionach świata, jest to jedna z najczęściej diagnozowanych chorób o charakterze zawodowym.

Choroby skóry na palcach – czym wywołana jest egzema na stopach (nogach)?

Egzema stóp może mieć różne podłoże. Wyróżniamy egzemę endogenną, której źródłem są czynniki genetyczne, a także egzemę egzogenną, wywołaną przez czynniki zewnętrzne, takie jak alergeny czy substancje drażniące.

Egzema endogenna obejmuje stany zapalne skóry, które są efektem zaburzeń autoimmunologicznych i homeostazy skóry. Egzema egzogenna jest rezultatem ekspozycji na drażniące substancje lub alergeny, przy jednoczesnej indywidualnej nadwrażliwości immunologicznej.

Rozróżnienie alergii kontaktowej od atopii jest kluczowe dla zrozumienia mechanizmu powstawania wyprysku. Alergia kontaktowa to nabyta zdolność do reagowania na określone alergeny, podczas gdy atopia to wrodzona tendencja do reakcji alergicznych zależnych od przeciwciał IgE, które często przebiegają w sposób bardziej intensywny.

Rodzaje egzemy na stopach – AZS, wyprysk kontaktowy, modzelowata i potnicowa egzema stóp

W zależności od przyczyny, możemy wyróżnić różne rodzaje wyprysku na palcach nóg (egzemy stóp), takie jak: atopowe zapalenie skóry, wyprysk kontaktowy, egzema modzelowata i egzema potnicowa. Możliwe jest też wystąpienie na nogach wyprysku na podłożu niewydolności żylnej.

Atopowe zapalenie skóry

Egzema stóp, znana również jako wyprysk atopowy, to schorzenie dermatologiczne, które może przyjmować odmienne formy w zależności od przyczyn wywołujących. Wśród nich wyróżniamy AZS, inaczej atopowe zapalenie skóry, które może być wyzwalane przez alergeny (jest to jedna z najczęstszych chorób alergicznych skóry). Osoby z predyspozycjami atopowymi, są szczególnie narażeni na rozwój tej postaci egzemy. Zwykle obserwowana jest egzema pod kolanami (w zgięciach kolanowych).

Wyprysk kontaktowy (egzema kontaktowa, alergiczny wyprysk kontaktowy)

Inną odmianą jest wyprysk kontaktowy (kontaktowe zapalenie skóry o podłożu alergicznym lub z podrażnienia), który objawia się tworzeniem się grudek i pęcherzy, miejscowym zaczerwienieniem, pogrubieniem (tzw. lichenizacja naskórka) i wysuszeniem skóry, a także intensywnym świądem. Zmiany te pojawiają się zazwyczaj w miejscu kontaktu skóry z czynnikiem wywołującym, rzadziej zajmując większe obszary ciała. Gdy kontaktowa egzema na nogach prowadzi do pęknięć na wewnętrznej stronie podeszwy, może towarzyszyć mu silny ból. 

Wyprysk kontaktowy na stopach może być wywołany przez formaldehyd, składnik lakierów i odżywek do paznokci. Wyprysk zawodowy, będący konsekwencją stałego kontaktu ze szkodliwymi substancjami, również zalicza się do tej kategorii egzemy. 

Modzelowata egzema stóp

Wyprysk modzelowaty (eczema tyloticum) na stopach to specyficzna forma egzemy, charakteryzująca się miejscowym, intensywnym złuszczaniem i rogowaceniem skóry. Może również prowadzić do powstawania głębokich pęknięć naskórka. Często jest on mylony z łuszczycą lub grzybicą stóp, ale w przeciwieństwie do nich rzadko powoduje uporczywy świąd i nie towarzyszą mu pęcherzyki. 

Ta przewlekła odmiana egzemy na palcach jest trudna w leczeniu i jej przyczyny często pozostają nieznane. Przyjmuje się, że może mieć związek ze zmianami hormonalnymi na skutek przyjmowania doustnej antykoncepcji hormonalnej i procesów menopauzy. Najczęściej dotyka mężczyzn w średnim i starszym wieku.

Egzema potnicowa na stopach (palcach)

Egzema potnicowa (dyshidrotic eczema, pompholyx), lokalizująca się na palcach stóp, była dawniej kojarzona z nadmierną potliwością, jednak współczesne badania naukowe nie potwierdziły tej teorii. Jej etiologia pozostaje niepewna, a dermatolodzy sugerują, że może być wywołana przez przewlekłą infekcję grzybiczą lub być odmianą wyprysku atopowego lub alergicznego. 

Charakterystyczne dla tego rodzaju egzemy są skupiska pęcherzyków, które powodują silny świąd, głównie na palcach stóp, ale mogą również rozprzestrzeniać się na wewnętrzne łuki stóp. Często egzema ta jest mylona z grzybicą stóp. Wyprysk potnicowy ma charakter nawrotowy, często występuje ponownie w sytuacjach stresujących.

Wyprysk podudzi (egzema żylakowa)

Warto wspomnieć również o szczególnej odmianie egzemy, jaką jest egzema na nogach (wyprysk podudzi), zwana także jako egzema żylakowa (zastoinowe zapalenie skóry lub wyprysk zastoinowy). Ten rodzaj egzemy jest wynikiem powikłań związanych z przewlekłą niewydolnością żylną.

Jak objawia się egzema na stopie?

Egzema na palcach stóp, choć ma różne przyczyny, daje zbliżone objawy we wszystkich swoich postaciach. Jak wygląda egzema na nogach (stopach)? Proces zapalny egzemy zazwyczaj przebiega w czterech etapach i towarzyszą mu typowe zmiany skórne. Początkowo na skórze pojawiają się zmiany rumieniowe, którym często towarzyszy obrzęk skóry. 

Następnie tworzą się pęcherzyki (małe krostki na palcach u nóg) i wysięk. W kolejnym etapie dochodzi do powstawania strupów i złuszczania się naskórka.

W przypadku wtórnego zakażenia egzemy, na skórze mogą pojawić się nacieki zapalne i nadżerki. Wszystkim tym etapom towarzyszy zwykle świąd skóry, pieczenie i suchość skóry.

Wyróżnić możemy trzy fazy egzemy stóp (nóg):

• fazę ostrą – charakteryzująca się intensywnym rumieniem i pęcherzykami wypełnionymi ropną treścią,
• fazę podostrą – w której obserwuje się strupki oraz lekkie łuszczenie skóry,
• fazę przewlekłą – z typowym dla niej przerostem naskórka i silnym łuszczeniem skóry.

Nieleczona egzema może stać się przewlekła, co oznacza jej obecność przez co najmniej trzy miesiące lub nawracanie co najmniej dwa razy w roku mimo właściwego leczenia.

Jak leczyć egzemę na nogach (stopach)?

Diagnostyka egzemy stóp opiera się na objawach klinicznych i wywiadzie z pacjentem, a w przypadku podejrzenia alergii – na testach alergicznych. Nie warto zwlekać z wizytą u specjalisty – odpowiednie leczenie może znacząco poprawić jakość życia pacjenta.

Leczenie egzemy na stopach zależy od przyczyny i rodzaju zmian. Miejscowe glikokortykosteroidy – kremy i maści, które redukują stan zapalny skóry i uczucie swędzenia są często pierwszym wyborem, ale ich długotrwałe stosowanie może prowadzić do atrofii skóry (zaniku skóry). Ciężkie przypadki mogą wymagać leczenia doustnymi kortykosteroidami. W terapii stosuje się też leki antyhistaminowe, które łagodzą uporczywe swędzenie. 

Inhibitory kalcyneuryny są zalecane w przewlekłej fazie egzemy. Są to leki hamujące aktywności kalcyneuryny, co zmniejsza produkcję prozapalnych cytokin i limfocytów T, tym samym łagodząc stan zapalny i dolegliwości wywołane przez złuszczanie naskórka. 

Zaleca się również stosowanie emolientów – wieczorem należy nałożyć na stopy grubą warstwę preparatu nawilżającego i założyć parę bawełnianych skarpet. Emolienty utrzymują odpowiedni poziom nawilżenia skóry i chronią przed jej pękaniem.

W przypadku wyprysku potnicowego stosuje się azatioprynę (lek immunosupresyjny), a na wyprysk modzelowaty – preparaty z kwasem salicylowym, który rozpuszcza zrogowaciały naskórek. W przebiegu wtórnych infekcji zalecane są antybiotyki i leki przeciwgrzybicze.

W leczeniu zastosowanie znajduje również fototerapia – polega ona na naświetlaniu dotkniętych obszarów skóry promieniami UVB. Hamują one nadmierną aktywność układu immunologicznego i zmniejszają stan zapalny skóry, co prowadzi do złagodzenia objawów egzemy, takich jak swędzenie, zaczerwienienie i nasilenie złuszczania naskórka na stopach. Metoda ta znajduje zastosowanie w przypadkach, gdy inne terapie miejscowe okazują się nieskuteczne lub niewskazane.

Żylakowa egzema na nogach wymaga leczenia niewydolności żylnej. Stosowane są pończochy podtrzymujące i zabiegi chirurgiczne. Wspomagająco na skórę mogą być aplikowane kremy kortyzonowe i emolienty, przynoszące ulgę.

Domowe sposoby na egzemę na stopach – jak złagodzić dolegliwości?

W celu złagodzenia objawów łagodnej egzemy dłoni i stóp, zaleca się podjęcie kilku kroków. Najważniejsze jest odpowiednie nawilżanie skóry za pomocą emolientów, które nie zawierają zapachów ani konserwantów. Ich regularne stosowanie wspomaga odbudowę bariery ochronnej skóry. Do mycia polecane są żele i płyny hipoalergiczne.

Obszary skóry na stopach dotknięte chorobą należy regularnie myć ciepłą (nie gorącą) wodą i starannie osuszać. W przypadku wystąpienia nadżerek, konieczne jest ich częste odkażanie.

Niektóre naturalne metody, takie jak stosowanie oleju kokosowego, aloesu czy kąpiele w płatkach owsianych, mogą pomóc złagodzić objawy egzemy. Ważne jest unikanie kontaktu ze szkodliwymi substancjami, takimi jak detergenty, metale, farby czy oleje, które mogą podrażniać skórę. 

Pęcherzyki skórne, charakterystyczne dla egzemy stóp, czasami mogą pękać, co prowadzi do bolesnych nadżerek. Istnieje ryzyko wtórnego zakażenia bakteryjnego, dlatego należy unikać drapania swędzących zmian. 

Warto również unikać ekstremalnych temperatur oraz nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV. Wprowadzenie do diety produktów bogatych w zdrowe kwasy omega-3 i eliminacja potencjalnych alergenów oraz żywności wysoko przetworzonej może również przynieść ulgę w objawach egzemy.

Warto także inwestować w wygodne buty wyposażone w miękką skórzaną wkładkę. Dzięki elastyczności materiału, obuwie dopasuje się do naturalnego kształtu stóp, zmniejszając ryzyko podrażnień i otarć skóry, które mogą nasilać objawy egzemy stóp.

FAQ

Najczęstsze pytania dotyczące egzemy na stopach i nogach.