Ugryzienie kleszcza – jak wygląda, objawy

Najważniejsze informacje:

• Każda postać kleszcza może przenosić groźne choroby odkleszczowe, zatem każde ugryzienie jest potencjalnie niebezpieczne.
• Samo ugryzienie kleszcza wiąże się z pojawieniem się czerwonej zmiany, która może boleć lub swędzieć. Jej zagojenie się może trwać nawet kilka tygodni. 
• Jeśli pojawią się jakiekolwiek niepokojące objawy po ugryzieniu kleszcza, należy niezwłocznie udać się do lekarza i rozpocząć diagnostykę i leczenie w kierunku chorób odkleszczowych. 

Najczęściej spotykanym gatunkiem kleszcza w Polsce i w Europie jest Ixodes ricinus (kleszcz pospolity), w naszym kraju można spotkać kleszcze około 20 różnych gatunków. Ukąszenie kleszcza jest łatwe do rozpoznania ze względu na przyczepiony widoczny odwłok pasożyta. Po ugryzieniu kleszcza pozostaje ślad, który może przez pewien czas być widoczny na skórze w postaci czerwonej wypukłej plamki. Każde miejsce po ugryzieniu kleszcza należy obserwować ze względy na potencjalne ryzyko przeniesienia wielu groźnych chorób odkleszczowych. Jak rozpoznać ukąszenie kleszcza? Jak wygląda każda postać kleszcza? Jakie pierwsze objawy sugerują potrzebę zwrócenia się do lekarza? 

Jak wygląda kleszcz?

Kleszcz to niewielki pajęczak, należący do rodziny kleszczowatych. Zazwyczaj ma wielkość kilku milimetrów. Dorosła, głodna samica kleszcza osiąga długość 3-4 mm, natomiast samce mają zaledwie 2,5 mm. Ciało podzielone na dwie główne części: głowotułów i odwłok, dorosły kleszcz wyposażony jest w 4 pary odnóży. Ciało jest spłaszczone, co ułatwia mu przemieszczanie się w obrębie sierści zwierząt lub na skórze człowieka. Odwłok może rozciągać się, u samic może zwiększyć się nawet ponad 100-krotnie.

Na głowotułowiu znajdują się narządy gębowe przystosowane do wkłuwania się w skórę i ssania krwi żywiciela. Kleszcze zazwyczaj są czarne, jednak zabarwienie pancerza może różnić się w zależności od gatunku. Mały kleszcz w skórze wygląda jak czarna kropka, łatwo go przeoczyć, dlatego zawsze warto dokładnie oglądać całe ciało po wizycie lesie, w parku, a nawet w przydomowych ogródkach w rejonie występowania kleszczy.

Jak wyglądają kleszcze – larwa, nimfa, dorosłe osobniki

Kleszcze, podobnie jak wiele innych pajęczaków, przechodzą przez kilka postaci w trakcie swojego życia. Główne postacie rozwojowe kleszcza to:

• Jajo – początkowy etap życia kleszcza. Samica składa jaja w wilgotnych i zacienionych miejscach.
• Larwa – po wykluciu się z jaja, kleszcz staje się larwą. To postać kleszcza, która ma tylko sześć nóg i jest bardzo mała. Larwa będzie poszukiwać żywiciela, z którego wyssie krew. Po posiłku opuszcza żywiciela i szuka schronienia, aby przejść do następnego stadium.
• Nimfa kleszcza – po pierwszym linieniu larwa przechodzi w postać nimfy. W tej fazie kleszcz ma już osiem nóg. Tak jak larwa, nimfa również szuka żywiciela, z którego będzie ssać krew. Po nasyceniu się opuszcza żywiciela, ukrywa się i linieje, przechodząc w postać dorosłą.
• Dorosły kleszcz – w tej postaci kleszcze są najbardziej widoczne i aktywne. Dorosłe kleszcze również szukają żywicieli – zarówno samce, jak i samice. Te ostatnie potrzebują krwi do rozmnażania się i złożenia jaj.

Każda z tych postaci, z wyjątkiem jaja, musi się żywić krwią, aby przejść do kolejnego etapu życia. W zależności od gatunku, cały cykl życiowy kleszcza może trwać od kilku miesięcy do kilku lat.

Jak wygląda ugryzienie kleszcza?

Po ukąszeniu kleszcza na powierzchni skóry często powstaje odczyn zapalny i pojawia się lekkie zaczerwienienie skóry, choć u wielu osób spotkanie z tym pajęczakiem nie pozostawia żadnego śladu na ciele. Zaczerwienienie może ustąpić w ciągu kilku dni, przybrać postać niewielkiego guzka lub z czasem rozrosnąć się i przybrać formę koncentrycznych zmian skórnych. 

Miejsce, w którym nastąpiło ugryzienie kleszcza, często ma charakterystyczny wygląd, ale reakcje skórne mogą różnić się w zależności od osoby. Początkowo może to być niewielka, czerwona plamka, tam gdzie kleszcz wbija swoje narządy gębowe. Wokół miejsca ugryzienia może wystąpić zaczerwienienie, opuchlizna oraz lokalne podrażnienie skóry. U niektórych osób może pojawić się swędzenie w miejscu ugryzienia i obszar wokół ukąszenia staje się bolesny. Jeśli kleszcz został usunięty niecałkowicie, mogą pozostać jego fragmenty pod skórą, co może prowadzić do dodatkowego podrażnienia lub infekcji.

Czy ugryzienie kleszcza swędzi lub boli?

Ślad po ukąszeniu kleszcza może, ale nie musi, być swędzący. Samo ugryzienie nie boli, ponieważ podczas wkłuwania się w skórę kleszcze wydzielają substancje znieczulające. Dlatego bardzo łatwo jest przeoczyć ukąszenie.

Jak wygląda kleszcz po 24 godzinach?

Już po upływie jednej doby kleszcz wbity w skórę potrafi znacząco zwiększyć swoje rozmiary, co ułatwia jego zauważenie. Należy jednak mieć na uwadze, że z upływem czasu rośnie ryzyko zakażenia przez kleszcza i przeniesienia chorób odkleszczowych. Dlatego istotne jest szybkie i bezpieczne usunięcie go ze skóry.

Jak długo kleszcz siedzi w skórze?

Czas, przez jaki kleszcz może przebywać w skórze żywiciela, zależy od wielu czynników, w tym od gatunku kleszcza oraz od tego, czy jest on głodny i w jakiej jest fazie życiowej. Generalnie jednak, jeśli nie zostanie usunięty, kleszcz może siedzieć w skórze od kilku godzin do kilku dni.

Kleszcze, które są już nasycone krwią, naturalnie odpadają od swojego żywiciela po zakończeniu posiłku. Jednakże nie zawsze zdarza się to szybko, a w niektórych przypadkach kleszcz może pozostać wbity w skórę nawet przez kilka dni. Im dłużej kleszcz znajduje się w skórze, tym bardziej zwiększa się ryzyko zakażenia boreliozą i innymi chorobami odkleszczowymi.

Jak wygląda napity kleszcz?

Ciało żerującego kleszcza napełnia się krwią, przez co znacząco zwiększa się ono w porównaniu do rozmiarów przed posiłkiem. U większości gatunków zmienia się też kolor odwłoka – może stać się jaśniejszy i bardziej przezroczysty, pozwalając dostrzec czerwonawą lub ciemnobrązową krew wewnątrz. Po napiciu się krwią kleszcz jest zwykle mniej ruchliwy. Może być również trudniejszy do usunięcia, ponieważ mocniej wbija się w skórę.

Ugryzienie kleszcza – objawy choroby odkleszczowej

Jakie są pierwsze objawy chorób, które mogą przenosić i wywoływać kleszcze? Pierwsze objawy chorób odkleszczowych mogą się różnić w zależności od typu choroby, ale są pewne powszechne symptomy, które powinny być sygnałem alarmowym i skłonić do wizyty u lekarza:

• gorączka i dreszcze – wiele chorób odkleszczowych może wywoływać gorączkę w początkowych stadiach infekcji
• ból głowy i zmęczenie – te objawy są często obserwowane w wielu chorobach odkleszczowych, takich jak borelioza
• rumień – rumień jest czerwonym, często powiększającym się pierścieniem, który może pojawić się w miejscu ugryzienia lub na innym obszarze ciała, jest to typowy objaw boreliozy, trzeba jednak pamiętać, że nie w każdym przypadku zakażenia boreliozą występuje rumień wędrujący
• ból mięśni i stawów – może wystąpić w wielu chorobach przenoszonych przez kleszcze, w tym w boreliozie czy babeszjozie
• osłabienie i brak apetytu – są często obserwowane jako wczesne objawy wielu chorób odkleszczowych
• problemy z koncentracją – w niektórych przypadkach, jak w boreliozie, mogą pojawić się problemy neurologiczne, takie jak problemy z koncentracją lub pamięcią.

W przypadku jakichkolwiek podejrzanych objawów po ugryzieniu przez kleszcza, warto jak najszybciej skonsultować się z lekarzem. Niektóre choroby odkleszczowe, jeśli nie są leczone, mogą prowadzić do poważniejszych problemów zdrowotnych na późniejszym etapie.

Pierwsze objawy boreliozy

Borelioza, znana również jako choroba z Lyme, jest chorobą bakteryjną przenoszoną przez kleszcze. Rumień wędrujący jest najbardziej charakterystycznym objawem tej choroby, wywoływanej przez bakterie Borrelia burgdorferi, choć nie u każdej osoby zarażonej ten objaw się pojawia. Rumień po ukąszeniu kleszcza zazwyczaj pojawia się od 3 do 30 dni po ugryzieniu. 

Rumień po kleszczu (rumień wędrujący) to zmiana skórna przypominająca wysypkę skoncentrowaną na owalnej lub pierścieniowatej powierzchni. Wraz z powiększaniem się zaczyna blednąć w środku. Może wyglądać nietypowo: zsinieć lub pokryć się pęcherzykami. Rumień nie jest jedyną oznaką choroby odkleszczowej. W wyniku ukąszenia kleszcza zakażonego boreliozą pojawiają się też objawy grypopodobne:

• bóle głowy, kości, stawów i mięśni,
• gorączka i stan podgorączkowy,
• osłabienie organizmu.

Poza tym możliwe są zaburzenia rytmu serca, wahania ciśnienia, nudności i wymioty. W przypadku obserwacji niepokojących objawów, takich jak powiększone węzły chłonne, gorączka, bóle stawów czy wspomniany rumień, warto skonsultować się z lekarzem.

Kleszczowe zapalenie mózgu – jak rozpoznać?

Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) to wirusowe zapalenie ośrodkowego układu nerwowego przenoszone przez kleszcze. Oto pierwsze objawy, które mogą towarzyszyć kleszczowemu zapaleniu mózgu:

• gorączka – wysoka gorączka jest jednym z najczęstszych początkowych objawów KZM,
• osłabienie – osoby zarażone wirusem często czują się zmęczone i ogólnie osłabione,
• bóle głowy – mogą być intensywne i długotrwałe,
• nudności i wymioty – w niektórych przypadkach mogą wystąpić problemy żołądkowe,
• bóle mięśni – są typowymi objawami wielu chorób przenoszonych przez kleszcze, w tym KZM,
• nadwrażliwość na światło – w niektórych przypadkach osoby z KZM mogą doświadczać światłowstrętu.

Jeżeli pojawiają się te objawy zapalenia mózgu po ugryzieniu przez kleszcza, warto jak najszybciej skonsultować się z lekarzem. W przypadku nieleczenia KZM mogą pojawić się poważniejsze objawy związane z układem nerwowym, takie jak zaburzenia równowagi, drżenie rąk, problemy z koncentracją czy nawet porażenia. Dlatego wczesne wykrycie i leczenie jest kluczowe.