Szczepionka na kleszcze: boreliozę, kleszczowe zapalenie mózgu – czy jest, kiedy się szczepić?

Najważniejsze informacje:

• Nie istnieje „szczepionka na kleszcze”. Możliwe jest zaszczepienie się przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu, czyli przeciw chorobie wirusowej przenoszonej przez kleszcze.
• Szczepionka na KZM jest dostępna dla dorosłych i dla dzieci, w różnych schematach dawek podstawowych i dawek przypominających.
• Nie istnieje na ten moment zatwierdzona szczepionka na boreliozę, choć prace nad nią trwają i są zaawansowane.

Choroby odkleszczowe, takie jak borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu (KZM), stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego w wielu regionach świata. Te patogeny przenoszone przez kleszcze mogą prowadzić do poważnych i trwałych komplikacji zdrowotnych. Dlatego profilaktyka i ochrona przed tymi chorobami stają się kluczowym elementem w dbałości o zdrowie. Szczepionka na kleszczowe zapalenie mózgu jest już dostępna i oferuje efektywną ochronę dla osób w grupach ryzyka. 

Szczepionka na kleszcze – jak uchronić się przed chorobami odkleszczowymi?

W obliczu rosnącego zagrożenia chorobami odkleszczowymi, coraz większą uwagę zwraca się na prewencję i ochronę. Należy przy tym podkreślić, że pojęcie „szczepionki na kleszcze” to duże uproszczenie, bowiem można zaszczepić się przeciw rozwojowi konkretnej choroby, a nie przeciw pajęczakom, które tę chorobę przenoszą.

Na początek warto zrozumieć, że choroby odkleszczowe są wywołane przez bakterie i wirusy przenoszone przez kleszcze. Najpoważniejsze i najczęściej przenoszone choroby odkleszczowe to borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu. Na ten moment jest dostępna szczepionka przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu, a prace nad szczepionką na boreliozę wciąż trwają. 

Szczepionki, mają na celu stymulację układu odpornościowego organizmu. Przyjęcie szczepionki pozwala na rozwinięcie odporności, która może chronić przed infekcjami. Układ odpornościowy „uczy się”, jak poradzić sobie z patogenem i podczas kontaktu z nim jest już przygotowany do zwalczania infekcji.

Szczepionka na kleszczowe zapalenia mózgu (KZM)

Szczepionka na kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) stanowi jedno z kluczowych narzędzi w profilaktyce tej poważnej choroby wirusowej. Dzięki niej możliwe jest stworzenie bariery ochronnej dla osób narażonych na kontakt z kleszczami, które mogą przenosić wirus powodujący KZM.

Szczepienie przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu jest szczególnie zalecane dla osób mieszkających lub podróżujących do regionów, gdzie ryzyko wystąpienia choroby jest wyższe. Obejmuje to obszary, gdzie występują kleszcze mogące przenosić wirus KZM, szczególnie w Europie Środkowej i Wschodniej oraz niektórych regionach Azji. W grupie podwyższonego ryzyka są osoby pracujące w lesie oraz na świeżym powietrzu, a także osoby uprawiające sport w miejscach dużego natężenia kleszczy. 

Jak wygląda schemat szczepienia przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu?

Rozpoczęcie schematu szczepień przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu zaleca się wczesną wiosną lub możliwe jest także zaszczepienie zimą, aby zapewnić ochronę od początku aktywności kleszczy (od kwietnia do października). Proces szczepienia obejmuje zarówno dzieci, jak i dorosłych, z różnymi dawkami i harmonogramami dostosowanymi do wieku.

Szczepienie podstawowe na KZM:

1. Szczepionka ENCEPUR:

• ENCEPUR K (dawka 0,25 ml; dla dzieci od 1 roku do 11 lat)
• ENCEPUR Adults (dawka 0,5 ml; dla młodzieży od 12 lat i dorosłych)

3 dawki podawane są w odstępach:

• Pierwsza dawka
• Druga dawka po 1 do 3 miesiącach od pierwszej (lub po 2 tygodniach, jeżeli potrzebne jest szybkie uodpornienie)
• Trzecia dawka po 9-12 miesiącach od drugiej

2. Szczepionka FSME-IMMUN:

• FSME-IMMUN Junior (dawka 0,25 ml; dla dzieci od 1 roku do 15 lat)
• FSME-IMMUN (dawka 0,5 ml; dla młodzieży od 16 lat i dorosłych)

3 dawki podawane są w odstępach:

• Pierwsza dawka
• Druga dawka po 1 do 3 miesiącach od pierwszej (lub po 2 tygodniach, jeżeli potrzebne jest szybkie uodpornienie)
• Trzecia dawka po 5-12 miesiącach od drugiej

Szczepienie przypominające:

Szczepionka ENCEPUR:

• Dzieci w wieku 1-11 lat: co 5 lat, pierwsza dawka przypominająca po 3 latach od podstawowego szczepienia
• Osoby do 49 lat: co 5 lat, pierwsza dawka po 12-18 mies. od podstawowego szczepienia
• Osoby powyżej 49 lat: co 3 lata

Szczepionka FSME-IMMUN:

• Dzieci w wieku 1-15 lat: co 5 lat, pierwsza dawka po 3 latach od podstawowego szczepienia
• Osoby do 60 lat: co 5 lat, pierwsza dawka po 3 latach od podstawowego szczepienia
• Osoby powyżej 60 lat: co 3 lata

Odporność po podstawowym cyklu szczepienia utrzymuje się co najmniej przez 3 lata, a w przypadku przyspieszonego schematu – 12-18 miesięcy. Dlatego zalecane jest przyjmowanie dawek przypominających, zgodnie z powyższymi wytycznymi.

Jakie skutki uboczne może mieć szczepionka na kleszczowe zapalenie mózgu? 

Warto podkreślić, że szczepionka na KZM jest ogólnie dobrze tolerowana, a jej skutki uboczne są zwykle łagodne i przejściowe. Oto niektóre z możliwych skutków ubocznych:

• Miejscowe reakcje: Mogą wystąpić objawy takie jak zaczerwienienie, obrzęk lub ból w miejscu wstrzyknięcia szczepionki. Te reakcje zwykle ustępują samoczynnie po krótkim czasie.
• Objawy ogólne: Niektóre osoby mogą doświadczyć takich dolegliwości jak łagodne objawy grypopodobne, takie jak gorączka, zmęczenie, ból głowy czy ból mięśni. Mogą one wystąpić krótko po szczepieniu i zazwyczaj ustępują szybko.
• Rzadkie reakcje alergiczne: Jak przy innych szczepionkach, istnieje niewielkie ryzyko takich objawów, jak silna reakcja alergiczna na składniki szczepionki. Jest to jednak bardzo rzadkie i personel medyczny jest przeszkolony, aby radzić sobie z takimi sytuacjami.
• Inne rzadkie skutki uboczne: Bardzo rzadko mogą wystąpić poważniejsze skutki uboczne. Te mogą obejmować problemy neurologiczne, ale są one nadzwyczaj rzadkie i zwykle nie można ich jednoznacznie przypisać szczepionce.

Ważne jest, aby podkreślić, że ryzyko poważnych skutków ubocznych przyjęcia szczepionki jest bardzo niskie, zwłaszcza w porównaniu z ryzykiem poważnych komplikacji związanych z kleszczowym zapaleniem mózgu, chorobą, której szczepionka ma zapobiec.

Czy istnieje szczepionka na kleszczowe zapalenie mózgu dla dzieci?

Tak, istnieje szczepionka na kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) przeznaczona dla dzieci. Szczepionka ENCEPUR K i FSME-IMMUN Junior to preparaty przeznaczone dla dzieci od 1. roku życia. W obu przypadkach dawka wynosi 0,25 ml.

Dlaczego warto szczepić się, aby uchronić się przed kleszczowym zapaleniem mózgu?

Szczepionka to ważna profilaktyka kleszczowego zapalenia mózgu, szczególnie dla osób z grup podwyższonego ryzyka częstego kontaktu z kleszczami. Oto powody, dla których warto zaszczepić się przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu:

• KZM jest ostrą chorobą wirusową. Zakażenie wirusem KZM może prowadzić do poważnych i szybko postępujących objawów, dlatego ochrona przed nim jest istotna.
• Choroba występuje rzadko, ale ma poważne konsekwencje. Pomimo rzadkiego występowania, KZM może prowadzić do trwałych i niekiedy tragicznych skutków zdrowotnych, co podkreśla znaczenie zapobiegania.
• Ryzyko nieodwracalnych powikłań. KZM może prowadzić do nieodwracalnych powikłań, takich jak trwałe uszkodzenie mózgu lub układu nerwowego, co dodatkowo uzasadnia zastosowanie szczepionki.
• Brak skutecznego leku na KZM. Aktualnie nie ma skutecznego leku, który mógłby leczyć kleszczowe zapalenie mózgu, co czyni szczepienie jedyną skuteczną metodą zapobiegania tej chorobie.
• Wysoka skuteczność szczepienia przeciw KZM. Trzy dawki szczepionki zapewniają skuteczność powyżej 95%, a już po podaniu pierwszej dawki większość osób (>90%) wytwarza odporność. Skuteczność ta podkreśla wartość zaszczepienia się.
• Bezpieczeństwo szczepionek przeciw KZM. Szczepionki stosowane do ochrony przed KZM są uważane za bezpieczne i dobrze tolerowane, co stanowi dodatkowy argument na rzecz rozważenia zaszczepienia się.

Wobec powyższych argumentów zaszczepienie się przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu wydaje się rozsądnym wyborem dla tych, którzy mogą być narażeni na ryzyko zakażenia tym wirusem. To jedyna dostępna i skuteczna „szczepionka na kleszcze”.

Czy istnieje szczepionka na boreliozę?

Choć szczepionka na boreliozę (potocznie określana jako „szczepionka na kleszcze”) jest przedmiotem intensywnych badań, to na ten moment nie jest dostępna żadna zatwierdzona szczepionka na tę chorobę.

W przeszłości istniała szczepionka o nazwie LYMErix, która była dostępna w Stanach Zjednoczonych na początku XXI. wieku. Jednak ze względu na obawy dotyczące skutków ubocznych i niskie zainteresowanie ze strony społeczeństwa, została wycofana z rynku.

Od tamtego czasu trwają prace nad nowymi szczepionkami na boreliozę, i kilka z nich przeszło do dalszych etapów badań klinicznych. Naukowcy i firmy farmaceutyczne nadal pracują nad opracowaniem skutecznej i bezpiecznej szczepionki na boreliozę, ale proces ten jest złożony i czasochłonny.

Borelioza – szczepienie – czy i jak można zapobiec chorobom odkleszczowym?

Borelioza jest chorobą odkleszczową spowodowaną przez bakterie z rodzaju Borrelia. Na ten moment nie istnieje zatwierdzona szczepionka na boreliozę dostępna na rynku. Jednak istnieją inne środki, które mogą pomóc w zapobieganiu boreliozie i zakażeniem innymi drobnoustrojami przenoszonymi przez kleszcze, takie jak:

• Unikanie obszarów zagrożonych. O ile to możliwe, warto unikać obszarów, gdzie kleszcze są liczne, zwłaszcza w okresach ich największej aktywności.
• Stosowanie repelentów. Na skórę i odzież można nałożyć środki odstraszające kleszcze zawierające substancje, takie jak DEET.
• Odpowiedni ubiór. Należy nosić długie rękawy i spodnie, a końcówki spodni wsunąć do skarpetek, aby ograniczyć dostęp kleszczy do skóry.
• Sprawdzanie ciała. Po powrocie z obszarów, gdzie mogą występować kleszcze, warto dokładnie umyć się i sprawdzić ciało pod kątem obecności kleszczy. Szybkie usunięcie kleszcza może zapobiec zakażeniu, ponieważ kleszcz musi być przytwierdzony przez pewien czas, zanim przeniesie infekcję.
• Edukacja i świadomość: Zrozumienie, gdzie i kiedy kleszcze są najbardziej aktywne, oraz jakie objawy mogą sugerować boreliozę, może również pomóc w zapobieganiu i wczesnym wykrywaniu choroby.

W przypadku podejrzenia boreliozy lub innej choroby odkleszczowej, szybka konsultacja z lekarzem jest kluczowa, ponieważ wczesne leczenie antybiotykami może być skuteczne w zapobieganiu postępowaniu choroby.