Kiedy zastosować antybiotyk na boreliozę po ugryzieniu kleszcza?

Najważniejsze informacje:

• Profilaktyczne leczenie antybiotykami po ugryzieniu kleszcza nie ma uzasadnienia medycznego. 
• Antybiotyki na kleszcze wprowadza się dopiero, gdy miało miejsce ukąszenie kleszcza i pojawiły się objawy choroby odkleszczowej.
• W leczeniu boreliozy stosowana jest antybiotykoterapia zazwyczaj z wykorzystaniem leków z amoksycykliną lub doksycykliną.

Ryzyko związane z zakażeniem boreliozą lub inną chorobą odkleszczową (np. kleszczowe zapalenie mózgu) jest większe na terenie endemicznego występowania choroby związanego z procentem zakażonych kleszczy na danym obszarze. Nie każde ugryzienie kleszcza prowadzi do zakażenia, ale w przypadku pojawienia się charakterystycznych objawów, takich jak rumień wędrujący, zastosowanie antybiotyku może być niezbędne. Wybór momentu rozpoczęcia leczenia antybiotykami oraz ich rodzaj często zależy od wielu czynników. Po ugryzieniu kleszcza należy bacznie obserwować organizm, a w przypadku zauważenia jakichkolwiek niepokojących objawów, niezwłocznie skontaktować się z lekarzem. Należy rozpocząć diagnostykę i w razie potwierdzenia boreliozy – wdrożyć antybiotyk.

Profilaktyka po ukąszeniu kleszcza a antybiotyk. Kiedy wprowadza się leczenie boreliozy?

Ugryzienie kleszcza nie jest równoznaczne z koniecznością przyjmowania antybiotyku. Według stanowiska dominującego wśród epidemiologów, antybiotykoterapii nie należy traktować jako działania profilaktycznego, ponieważ stosowana bez wyraźnych wskazań nie przynosi korzyści medycznych, a jedynie osłabia organizm. Wystarczającym powodem do włączenia antybiotyku nie jest nawet dodatni wynik badania kleszcza na obecność krętków boreliozy, ponieważ zakażony pasożyt nie musi przenieść choroby na żywiciela. Bez obecności objawów klinicznych choroby odkleszczowej taki wynik nie ma znaczenia diagnostycznego.

Bardzo rzadko (jeśli zostaną spełnione pewne przesłanki, np. dojdzie do ukąszenia mnogiego lub kleszcz przebywał w skórze dłużej niż 36 h) stosuje się profilaktycznie pojedynczą dawkę antybiotyku (np. jednorazowe podanie doksycykliny). Takie postępowanie jest obarczone małym ryzykiem działań ubocznych i według niektórych źródeł pozwala zmniejszyć nieco ryzyko zachorowania.

Kiedy włączyć antybiotyk po ugryzieniu kleszcza?

Dopiero w przypadku powstania rumienia po kleszczu (lub innych objawów związanych z chorobami odkleszczowymi) lekarz najczęściej decyduje o włączeniu kuracji antybiotykowej. Chodzi o rumień wędrujący, bo tylko taki świadczy o boreliozie, ale nie jest jedynym wyznacznikiem zakażenia (występuje tylko u 30% pacjentów). Pojawia się on zwykle 3–30 dni po ugryzieniu. Taki rumień jest zaczerwienieniem przypominającym pierścień bądź tarczę strzelniczą, ponieważ w środku zmiany znajduje się jasna plamka. Rumień wędrujący ustępuje nawet bez leczenia, ale podanie antybiotyku jest konieczne, ponieważ mimo zaniku odczynu na skórze krętki Borrelii rozmnażają się w organizmie.

O rozwoju choroby odkleszczowej mogą świadczyć też inne objawy. W przypadku boreliozy niektóre osoby mogą odczuwać objawy przypominające grypę, takich jak gorączka, dreszcze, bóle mięśni i stawów, sztywność karku czy uczucie zmęczenia. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości co do tego, jak wygląda rumień wędrujący albo gdy pojawią się jakiekolwiek inne niepokojące objawy, należy udać się na konsultację do lekarza. 

Kiedy wzrasta ryzyko zachorowania po ukąszeniu kleszcza?

Nie każde ugryzienie kleszcza skutkuje zakażeniem boreliozą. Jednakże istnieją pewne sytuacje, które zwiększają ryzyko infekcji, nawet po prawidłowym usunięciu kleszcza ze skóry. W wielu przypadkach, po wczesnej diagnostyce, wczesne zastosowanie antybiotyku może skutecznie leczyć boreliozę i zapobiegać jej powikłaniom.

Przede wszystkim warto pamiętać, że ryzyko zakażenia boreliozą rośnie, gdy kleszcz jest przywiązany do skóry przez ponad 24 godziny, ponieważ dłuższy czas wkłucia zwiększa prawdopodobieństwo przeniesienia bakterii Borrelia na człowieka. Kleszcze, które są pełne krwi i wydają się być dłużej przywiązane do skóry, zwiększają ryzyko infekcji, ponieważ mają więcej czasu na przeniesienie bakterii. Jeśli osoba została ugryziona przez kleszcza w obszarze, gdzie borelioza jest często diagnozowana, ryzyko infekcji jest wyższe.

Jaki antybiotyk na kleszcze?

Jeśli istnieją wskazania do antybiotykoterapii po ukąszeniu kleszcza, zwykle stosuje się amoksycylinę (np. Duomox, Hiconcil), doksycyklinę (np. Doxycyclinum TZF), azytromycynę (np. Sumamed) oraz aksetyl cefuroksymu (np. Zinnat). Doksycykliny nie podaje się jednak dzieciom do 8. roku życia. W przypadku nawrotu boreliozy włącza się ceftriakson, cefotaksym, klarytromycynę, roksytromycynę, azytromycynę lub inny antybiotyk.

Ile się bierze antybiotyk na boreliozę?

Jak długo brać antybiotyki na boreliozę? Na boreliozę przepisuje się antybiotyki przez różny okres czasu w zależności od stadium choroby oraz objawów. Często zaleca się kurację antybiotykową trwającą od 14 do 21 dni. 

W bardziej zaawansowanych przypadkach lub gdy choroba dotyczy układu nerwowego, leczenie antybiotykami może być przedłużone do kilku tygodni. Zawsze należy konsultować się z lekarzem i stosować do jego zaleceń dotyczących długości i sposobu przyjmowania leków.

Antybiotyki stosowane na boreliozę – skutki uboczne

Antybiotyki stosowane na boreliozę, jak wiele innych leków, mogą powodować pewne skutki uboczne. Często spotykane działania niepożądane antybiotyków na boreliozę to zaburzenia żołądkowo-jelitowe, takie jak: nudności, wymioty, biegunka czy bóle brzucha. Możliwe są również reakcje alergiczne, które mogą objawiać się swędzeniem, wysypką lub obrzękiem.

Długotrwałe stosowanie antybiotyków może prowadzić do nadmiernego rozwoju niepożądanych bakterii czy grzybów w organizmie, co może skutkować infekcjami, na przykład drożdżakowym (np. grzybica w obrębie układu pokarmowego). Rzadziej mogą pojawić się skutki uboczne związane z układem nerwowym, takie jak zawroty głowy czy problemy ze snem. Wszelkie niepożądane objawy pojawiające się podczas kuracji antybiotykowej powinny być niezwłocznie zgłaszane lekarzowi.