Menopauza – badania, leczenie, hormonalna terapia zastępcza (HTZ)

Najważniejsze informacje:

• Menopauza jest naturalnym zjawiskiem występującym w życiu kobiety, które nie zawsze wymaga specjalistycznego leczenia.
• Nieprzyjemne objawy menopauzy przeważnie mijają samoistnie, chociaż mogą powodować dyskomfort fizyczny i psychiczny przez pewien czas.
• Krótkoterminowe leczenie menopauzy pomaga złagodzić jej objawy i zmniejszyć ryzyko zachorowania na schorzenia związane z okresem okołomenopauzalnym.
• W leczeniu menopauzy stosuje się głównie hormonalną terapię zastępczą (HTZ).

Okres okołomenopauzalny to czas szczególnie wymagający dla każdej kobiety, w której organizmie dochodzi do licznych zmian hormonalnych. Niektóre objawy menopauzy, takie jak uderzenia gorąca, obniżenie nastroju, suchość pochwy i kołatania serca, mogą mieć tak silny przebieg, że utrudniają codzienne funkcjonowanie. Wówczas z pomocą przychodzą różne formy leczenia klimakterium, takie jak hormonalna terapia zastępcza (terapia HTZ), ziołowe preparaty na menopauzę oraz niefarmakologiczne metody walki z objawami przekwitania. Dowiedz się, z jakich rozwiązań możesz skorzystać i jakie badania należy przeprowadzić, aby zdiagnozować menopauzę.

Badania hormonalne – menopauza

Zarówno występowanie, jak i sam przebieg menopauzy jest silnie powiązany ze zmianami, które obejmuje głównie gospodarka hormonalna kobiety. Z tego powodu to badania hormonalne odgrywają kluczową rolę w procesie diagnostyki menopauzy. Aby potwierdzić, że dolegliwości odczuwane przez kobietę są związane z menopauzą, ważne jest, aby wykonać pakiet badań hormonalnych i sprawdzić stężenie hormonów takich jak:

• hormon folikulotropowy (TSH);
• hormon luteinizujący (LH);
• estradiol (E2);
• hormony tarczycy (FSH, FT3, FT4);
• prolaktyna;
• progesteron;
• dehydroepiandrosteron (DHEA i DHEA-SO4);
• testosteron;
• globulina wiążąca hormony płciowe (SHBG).

W przypadku kobiet w okresie menopauzy charakterystyczny jest wysoki poziom hormonów FSH i LH, a także niski poziom progesteronu i estradiolu. Co ważne, przy podejrzeniu menopauzy warto przeprowadzić również inne badania diagnostyczne, takie jak morfologia i oznaczenie poziomu glukozy, cholesterolu i mocznika we krwi. Warto też wykonać profil lipidowy, próby wątrobowe oraz układ krzepnięcia.

Przed udaniem się na badanie w laboratorium warto zrobić szybki test płytkowy z apteki, który wykazuje czułość na hormon FSH, odpowiedzialny za rozwój pęcherzyków jajnikowych. Wzrost stężenia FSH w moczu jest jednym ze specyficznych objawów poprzedzających menopauzę. Oprócz tego występowanie menopauzy może potwierdzić lekarz ginekolog, który w trakcie badania jest w stanie kontrolować stan zdrowia kobiety, a w niektórych przypadkach zlecić konieczność stosowania hormonalnej terapii zastępczej.

Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) – co to jest?

W przypadku, gdy dolegliwości związane z menopauzą znacząco wpływają na codzienne życie kobiety, możliwe jest zastosowanie hormonalnej terapii zastępczej (HTZ). Jest to metoda leczenia polegająca na podawaniu określonych dawek hormonów, których poziom spada w okresie okołomenopauzalnym oraz po jej wystąpieniu.

Celem hormonalnej terapii zastępczej jest dostarczenie organizmowi estrogenu, którego poziom obniża się w wyniku naturalnych procesów starzenia się organizmu kobiety. W terapii HTZ najczęściej stosuje się preparaty zawierające estradiol w połączeniu z progestagenem (zapobiega przerostowi błony śluzowej macicy) lub estrogeny skoniugowane z bazedoksyfenem. Głównym zadaniem terapii HTZ jest złagodzenie uciążliwych objawów menopauzy, co przyczynia się do poprawy komfortu życia kobiet w okresie okołomenopauzalnym.

Menopauza – leczenie hormonalne a temat HTZ

Wśród nowoczesnych form dostarczania estrogenów wyróżnia się plastry, pierścienie dopochwowe, globulki, kremy, żele dopochwowe, implanty oraz wkładki domaciczne z progestagenem. Takie metody aplikacji leków mają tę przewagę, że omijają przewód pokarmowy, co jest szczególnie ważne w przypadku pacjentek z problemami wchłaniania substancji czynnych lub cierpiących na chorobę wrzodową. Dzięki tym formom dostarczania hormonów możliwe jest uwalnianie niewielkich ilości estrogenów bezpośrednio do krwiobiegu w regularnych odstępach czasowych, co przyczynia się do zwiększenia bezpieczeństwa stosowanej terapii. Jest to istotne zwłaszcza dla kobiet, które borykają się z problemami zakrzepowo-zatorowymi, nadwagą, dysfunkcjami tarczycy lub nadciśnieniem tętniczym.

Pacjentki z podwyższonym poziomem cholesterolu mogą natomiast skorzystać z terapii w formie tabletek doustnych, które mają pozytywny wpływ na profil lipidowy krwi. Warto jednak podkreślić, że niezależnie od wybranego rodzaju HTZ, preparaty wymagają regularnych wizyt u ginekologa i przeprowadzania rutynowych badań, takich jak cytologia i badanie piersi. Są one niezwykle istotne w profilaktyce raka piersi, raka sutka oraz raka endometrium.

Hormonalna terapia zastępcza – kiedy zacząć?

W celu uzyskania optymalnych rezultatów zaleca się rozpoczęcie stosowania HTZ w momencie pojawienia się pierwszych symptomów menopauzy, czyli około 45. roku życia. Terapia ta powinna być kontynuowana przez okres w przybliżeniu ośmiu lat. Co więcej, rozpoczęcie stosowania HTZ po przekroczeniu 60. roku życia nie jest zalecane, ponieważ może to wiązać się z podwyższonym ryzykiem wystąpienia powikłań sercowo-naczyniowych. Do takich powikłań należą między innymi udar mózgu, zawał serca oraz rozwój miażdżycy.

Istnieją jednak sytuacje, w których zastosowanie HTZ jest absolutnie niezbędne, bez względu na wiek pacjentki. Dotyczy to przypadków, gdy doszło do chirurgicznego usunięcia narządów płciowych kobiety. W takich okolicznościach stosowanie hormonalnej terapii zastępczej (HTZ) jest konieczne i powinno być wdrażane zgodnie z zaleceniami lekarza prowadzącego.

Hormonalna terapia zastępcza – skutki uboczne

W początkowym okresie stosowania HTZ pacjentki mogą doświadczać pewnych niepożądanych objawów. W ciągu pierwszych 3-4 miesięcy możliwe jest wystąpienie wrażliwości piersi, a także dolegliwości takich jak nudności, bóle brzucha, bóle głowy, zawroty głowy oraz plamienia. W niektórych przypadkach może dojść do wzrostu ciśnienia krwi. Jeżeli wymienione symptomy nie ustępują, zaleca się konsultację z lekarzem ginekologiem w celu ewentualnej korekty terapii.

Co więcej, stosowanie HTZ zwiększa ryzyko:

• choroby zakrzepowo-zatorowej;
• udaru mózgu;
• zawału serca;
• zachorowania na raka piersi.

Przeciwwskazania do stosowania hormonalnej terapii zastępczej

Stosowanie HTZ nie jest wskazane w przypadku kobiet, u których występują:

• czynniki ryzyka udaru mózgu;
• zwiększone ryzyko zachorowania na raka endometrium, raka sutka lub raka jajnika ze względu na podobne historie w rodzinie;
• niezidentyfikowane krwawienia z dróg rodnych;
• stwierdzenie poważnych chorób współistniejących, takich jak cukrzyca, ostra niewydolność wątroby, choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie;
• stwierdzenie w wywiadzie żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej lub zawału serca w przeszłości;
• zaburzenia krzepnięcia krwi.

Co się dzieje po odstawieniu HTZ?

W przypadku stosowania hormonalnej terapii zastępczej ważne jest, aby pamiętać o ryzyku związanym z nagłym przerwaniem terapii. Może to prowadzić do szybkiego powrotu dolegliwości, które były powodem rozpoczęcia kuracji. Ponadto gwałtowne zaprzestanie przyjmowania hormonów może wywołać dodatkowe, niepożądane efekty, takie jak bezsenność, kołatanie serca, dolegliwości bólowe, uderzenia gorąca czy stany depresyjne. Z tego względu zaleca się, aby proces odstawiania terapii hormonalnej odbywał się stopniowo, zawsze pod ścisłym nadzorem specjalisty.

Czy hormonalna terapia zastępcza jest bezpieczna?

Aby terapia hormonalna była skuteczna i bezpieczna, konieczne jest dostosowanie jej do indywidualnych potrzeb pacjentki. Każda kobieta jest inna, dlatego nie ma uniwersalnego leku, który pasowałby wszystkim. Zanim rozpocznie się stosować terapię hormonalną, lekarz musi przeprowadzić szczegółową ocenę stanu zdrowia, aby wykluczyć istnienie przeciwwskazań. Bezpieczeństwo pacjentki jest priorytetem, dlatego w stosowaniu HTZ tak ważna jest wstępna diagnostyka oraz regularne badania pacjentki.

Menopauza – alternatywne metody leczenia

W celu złagodzenia dolegliwości menopauzalnych oraz zminimalizowania ryzyka wystąpienia powikłań w przyszłości wdraża się szereg dodatkowych metod leczenia i strategii. Lekarz może zalecić stosowanie leków, których efektywność została potwierdzona w badaniach klinicznych. Ponadto coraz więcej osób dostrzega korzyści płynące z odpowiedniej diety, aktywności fizycznej oraz różnorodnych terapii uzupełniających, które zyskują na popularności w okresie perimenopauzy.

Menopauza – domowe sposoby

Jeżeli kobieta napotyka na przeciwwskazania do stosowania terapii hormonalnej, odczuwa niepokój związany z jej użyciem lub doświadcza łagodnych objawów menopauzy, warto rozważyć zastosowanie preparatów ziołowych. Te naturalne środki zawierają fitoestrogeny, czyli substancje pochodzenia roślinnego, które wykazują działanie podobne do estrogenu. Składniki takie można znaleźć m.in. w ekstraktach z soi, czerwonej koniczyny czy pluskwicy groniastej.

Dodatkowo, w skład preparatów ziołowych wchodzą inne komponenty, takie jak kwas linolenowy i gamma-linolenowy, które znajdują się w oleju z wiesiołka, a także sterole roślinne – lignany, obecne w siemieniu lnianym. Często w tego rodzaju produktach znajdziemy również elementy o właściwościach relaksujących i wspomagających sen, np. ekstrakt z szyszek chmielu.

Aby złagodzić objawy klimakterium, warto stosować się też do kilku kluczowych zasad. Przede wszystkim istotne jest utrzymanie zdrowego sposobu odżywiania. Zbilansowana dieta, bogata w składniki odżywcze, nie tylko pomoże w utrzymaniu odpowiedniej masy ciała, ale również pozytywnie wpłynie na ogólne samopoczucie. Zaleca się ograniczenie spożycia pokarmów o wysokiej zawartości tłuszczów na rzecz tych, które są źródłem błonnika.

Kolejnym ważnym elementem jest regularna aktywność fizyczna. Ćwiczenia fizyczne nie tylko wspomagają utrzymanie dobrej formy, ale także przyczyniają się do ochrony serca i kości, zmniejszają ryzyko wystąpienia depresji oraz poprawiają jakość snu, co jest szczególnie ważne w okresie menopauzy. Znaczący wpływ na dobre samopoczucie w tym okresie ma także redukcja stresu. Choć może się to wydawać wyzwaniem w dzisiejszych czasach, warto odkryć indywidualne metody radzenia sobie z nadmiernym stresem, takie jak medytacja, joga czy inne techniki relaksacyjne.W przypadku występowania problemów z nietrzymaniem moczu skutecznym rozwiązaniem dla kobiet są ćwiczenia mięśni Kegla. Z wiekiem mięśnie te tracą na sile i elastyczności, co dotyczy również mięśni dna miednicy. Regularne wykonywanie tych ćwiczeń może znacząco poprawić ich kondycję. Dodatkowo, w sytuacji, gdy pacjentka zmaga się z takim problemem jak nadmierna suchość pochwy, pomocne mogą okazać się preparaty nawilżające. W aptekach dostępne są różne żele lub kremy, które mogą przynieść ulgę w tych dolegliwościach.