Depresja lękowa – objawy i przyczyny. Jak wygląda leczenie i jak można pomóc?

Najważniejsze informacje:

• Depresję lękową połączoną z nerwicą określa się mianem zaburzeń depresyjno-lękowych.
• W przypadku silnej depresji lękowej objawy mogą przybierać postać zarówno fizyczną, jak i somatyczną
• W leczeniu depresji lękowej zastosowanie mają różne grupy preparatów, np. leki przeciwdepresyjne, przeciwlękowe i przeciwpsychotyczne.
• Pomoc osobie z depresją lękową polega na okazywaniu troski, gotowości do rozmowy oraz towarzyszeniu w trudnych momentach.

Depresja lękowa sprawia, że człowiek jest w ciągłym poczuciu zagrożenia. Wiąże się z uczuciem skrajnego niepokoju, a jednocześnie z nerwowym pobudzeniem. Jak żyć z depresją lękową? Jak ją rozpoznać i leczyć? Zbieramy najważniejsze informacje na temat tego zaburzenia.

Co to depresja lękowa? Depresja lękowa a nerwica lękowa

Depresją lękowa, zwana też depresją agitowaną bądź neurotyczną, jest rodzajem zaburzenia afektywnego, które charakteryzuje się przeżywaniem stanów lękowych znajdujących odzwierciedlenie nie tylko w sferze psychicznej, ale również somatycznej i behawioralnej. Tego typu depresję trudno jest oddzielić od zaburzeń lękowych uogólnionych (nerwicy lękowej), zwłaszcza że nierzadko zdarza się ich współwystępowanie. Depresja i nerwica są ze sobą ściśle powiązane – na tyle, że istnieją wątpliwości, czy można je rozpatrywać jako dwie niezależne jednostki chorobowe. Dlatego też w nazewnictwie medycznym funkcjonuje szersze określenie, obejmujące obydwa problemy – mówi się o zaburzeniach depresyjno-lękowych.

Skąd się bierze depresja lękowa? Przyczyny

Depresja lękowa może mieć bardzo złożone przyczyny, ale jej podłożem są zasadniczo dwa rodzaje czynników: biologiczne i psychologiczne. Jeśli chodzi o czynniki biologiczne, znaczenie mają szczególnie zaburzenia w neuroprzekaźnictwie oraz genetyka (skłonność do depresji jest dziedziczna). Do czynników biologicznych zaliczają się m.in. traumatyczne przeżycia (również ze wczesnego dzieciństwa) i wysoki poziom obciążenia stresem. 

Występowanie stanów depresyjno-lękowych zdarza się często u osób chorujących przewlekle, np. na zespół jelita drażliwego czy łuszczycę, lub dotkniętych niepełnosprawnością. Permanentne obniżenie nastroju pogłębia się wraz z postępującymi objawami choroby. Poza tym zaburzeniami depresyjno-lękowymi zagrożone są osoby uzależnione od alkoholu. Czasem to alkohol staje się ucieczką od lęku – wówczas uzależnienie jest wtórne wobec depresji lękowej. W grupie szczególnego ryzyka są także osoby w podeszłym wieku oraz kobiety w okresie okołoporodowym. 

Depresja lękowa – objawy fizyczne

Depresja lękowa daje szereg objawów fizycznych, a przeważa wśród nich lęk (przewlekły lub napadowy) pojawiający się bez uchwytnej przyczyny bądź w sytuacjach, które wcześniej go nie wyzwalały. Dochodzi również do wzmożenia uczucia niepokoju, zwiększenia napięcia emocjonalnego oraz zaburzeń snu i koncentracji. Zamiast uczucia wszechogarniającego smutku i obniżenia aktywności – jak w klasycznej odmianie depresji – ujawnia się nadmierne pobudzenie ruchowe. Poza tym do objawów należą obniżenie poczucia własnej wartości oraz roztaczanie negatywnej wizji rzeczywistości. Depresja lękowa jest obciążona dużym ryzykiem wystąpienia myśli i prób samobójczych. 

Depresja lękowa – objawy somatyczne

Oprócz objawów fizycznych zaburzenia depresyjno-lękowe mogą wywołać dolegliwości somatyczne, takie jak: kołatania serca, uderzenia gorąca, pocenie się, zaczerwienienie twarzy, uczucie braku tchu, suchość w ustach, duszności, przewlekłe bóle (w szczególności głowy i brzucha), drżenie rąk, roztrzęsienie, rozwolnienie, nudności i wymioty. 

Depresją lękowa – jak z nią walczyć?

Nie ma preparatów farmakologicznych o działaniu wprost ukierunkowanym na leczenie zaburzeń depresyjno-lękowych. Zastosowanie w łagodzeniu objawów depresji lękowej znajdują najczęściej:

• leki przeciwdepresyjne, np. z grupy trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych (amitryptylina, doksepina, dezipramina, imipramina, nortryptylina, klomipramina) i inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny – SSRI (escitalopram, citalopram, fluwoksamina, fluoksetyna, sertralina, paroksetyna); w tej grupie znajdują się m.in. Amitriptylinum VP, Escitalopram Actavis, Mozarin, Asentra,
• leki przeciwlękowe, np. benzodiazepiny,
• leki przeciwpsychotyczne, np. fenotiazyny,
• leki uspokajająco-nasenne, np. mianseryna, trazodon – wyłącznie pomocniczo, ze względu na silny potencjał uzależniający. 

Żaden z tych środków leczniczych nie działa przyczynowo (nie ma wpływu na strukturę osobowości). Skuteczność kliniczna wymienionych preparatów wynika m.in. z tego, że:

• modyfikują reakcje emocjonalne,
• mają tłumiący wpływ na ośrodkowy układ nerwowy i osłabiają bodźce lękorodne.

Farmakoterapia, będąca metodą krótkoterminową, najlepsze efekty daje w połączeniu z psychoterapią indywidualną, np. w nurcie psychodynamicznym lub poznawczo-behawioralnym, zwłaszcza jeśli terapia prowadzona jest długoterminowo. Podejście poznawczo-behawioralne opiera się na pracy nad własnym sposobem postrzegania i interpretowania zachowań oraz zdarzeń. Bazuje na przekonaniu, że nieadekwatny ogląd rzeczywistości przyczynia się do wzrostu niepokoju, napięcia, lęku i innych negatywnych emocji. Psychoterapia psychodynamiczna polega na stopniowym odkrywaniu tego, co nieuświadomione, czyli pragnień i popędów, które leżą u źródła problemów ze sobą. Wymaga głębokiego wniknięcia w świat przeżyć wewnętrznych i skupienia na ich dynamice.

Depresja lękowa – ile trwa leczenie?

Czas trwania leczenia psychiatrycznego to kwestia indywidualna. Przyjmuje się jednak, że pierwszy epizod depresyjny powinien być leczony co najmniej przez pół roku, kolejne zaś przez 2 lata. W przypadku depresji nawracającej leczenie zajmuje więcej niż 2 lata, a czasami trwa już do końca życia pacjenta.

Czy depresja lękowa jest uleczalna?

Każdą depresję, również lękową, można wyleczyć, choć wychodzenie z choroby jest procesem długotrwałym. Należy jednak pamiętać, że nie nastąpi to bez podjęcia odpowiednich kroków terapeutycznych. Konieczna jest wizyta u specjalisty, który opracuje właściwą ścieżkę leczenia. 

Jak pomóc osobie z depresją lękową?

Najważniejszym krokiem, jaki trzeba wykonać, by pomóc osobie z depresją lękową, jest przekonanie jej do rozpoczęcia leczenia – bez nacisków, szantażu ani krytykowania. 

Warto również zwrócić uwagę na sposób komunikacji. Rozmowa z osobą w depresji nie będzie wspierająca, jeśli problem z emocjami zostanie zbagatelizowany (nigdy nie wolno sugerować, że druga osoba „przesadza”, a inni są w gorszej sytuacji). Należy też powstrzymać się od rozweselania na siłę i zmuszania do jakichkolwiek aktywności (ale można zaproponować wspólne spędzanie czasu, np. na spacerach). 

Niezwykle istotne jest uważne wysłuchanie i powstrzymanie się od ocen, które mogą być raniące. Ważną rolę odgrywają również serdeczne gesty i niewymuszone miłe słowa, np. podkreślające, jak wiele znaczy dla nas rozmówca.