Grzybica pochwy: leczenie, diagnostyka i profilaktyka zapalenia grzybiczego pochwy

Najważniejsze informacje:

• W przebiegu grzybicy pochwy leczenie opiera się przeważnie na preparatach z grupy azoli (np. klotrimazolu, flukonazolu), rzadziej zaś na antybiotykach (np. nystatynie, natamycynie). 
• Podstawą wyboru odpowiedniego środka leczniczego jest diagnostyka, która oprócz badania fizykalnego w niektórych przypadkach obejmuje ocenę biocenozy pochwy i posiew z antybiogramem.
• Nawracająca grzybica pochwy może wymagać jednoczesnego stosowania preparatów doustnych i leków miejscowych, a także poddania się kuracji antygrzybiczej przez partnera seksualnego. 
• Domowe sposoby grzybicę pochwy nie wykazują takiej skuteczności jak leki przeciwgrzybicze i nie powinny być jedyną drogą leczenia. 

W przypadku grzybicy pochwy leczenie może odbywać się wieloma metodami – zarówno farmakologicznymi, jak i niefarmakologicznymi. Co robić, gdy pojawią się pieczenie i swędzenie pochwy. Jak złagodzić te dolegliwości? W jaki sposób uporać się z nawracającą grzybicą pochwy. Odpowiadamy. 

Jak rozpoznać grzybicę pochwy? Diagnostyka

Grzybicę pochwy rozpoznaje się na podstawie objawów, które jej towarzyszą, czyli: 

• świądu, pieczenia i suchości pochwy,
• zaczerwienienia i obrzęku pochwy oraz warg sromowych,
• gęstych, białych, bezwonnych upławów o grudkowatej (twarożkowatej) konsystencji. 

Podstawą w diagnostyce infekcji grzybiczej jest badanie fizykalne u ginekologa, czyli obserwacja zewnętrznych narządów rodnych i ocena wyglądu wydzieliny pochwowej. W postawieniu właściwego rozpoznania pomaga właściwie przeprowadzony wywiad lekarski. Często pozwala on na ustalenie prawdopodobnego źródła zakażenia. 

W celu potwierdzenia diagnozy lekarz może pobrać próbkę do wydzieliny pochwowej do badania mikroskopowego lub materiał do hodowli mykologicznej (posiewu) z antybiogramem. Po kilku tygodniach hodowli uzyskuje się wynik badania określający rodzaj grzyba zasiedlającego błonę śluzową pochwy. Posiew mikrobiologiczny daje również informację, czy nie doszło do infekcji mieszanej, np. jednoczesnego zakażenia drożdżakami i bakteriami. Bakteryjne zapalenie pochwy bywa konsekwencją przedłużającej się grzybicy.

Dodatni wynik posiewu w kierunku Candida mimo braku objawów klinicznych nie jest równoznaczny z koniecznością podjęcia leczenia, ponieważ drożdżaki Candida albicans znajdują się w pochwie co piątej kobiety w wieku rozrodczym i nie zawsze wywołują stan zapalny. Dopiero obecność objawów infekcji intymnej oznacza, że zachodzi potrzeba rozpoczęcia farmakoterapii. 

Kiedy udać się do lekarza?

Wybór metody leczenia grzybicy pochwy najlepiej pozostawić lekarzowi. Na wizytę u ginekologa warto umówić się od razu po wystąpieniu niepokojących dolegliwości, które krótkim czasie mogą ulec nasileniu (zdarza się, że silny świąd pochwy nie pozwala spać w nocy i utrudnia funkcjonowanie w ciągu dnia). Z konsultacją lekarską nie powinny zwlekać szczególnie kobiety w ciąży.

Swędzenie i pieczenie pochwy – jak złagodzić te objawy?

Swędzenie i pieczenie pochwy są pierwszymi i najbardziej uciążliwymi objawami grzybicy pochwy. Można je leczyć doraźnie jeszcze przed odbyciem wizyty u lekarza. 

Pierwszym, co należy zrobić, jest zmiana środków higienicznych, które mogły doprowadzić do podrażnienia i ułatwić drobnoustrojom wniknięcie w głąb nabłonka. Często powodem infekcji okazują się np. podpaski ze sztucznymi substancjami zapachowymi. 

Następnie warto zadbać o wybór właściwego preparatu do higieny intymnej. Podmywanie się w czasie infekcji łagodnym płynem z pałeczkami kwasu mlekowego o pH zasadowym (powyżej 7) pomaga w walce z nadmierną kwasowością sprzyjającą rozwojowi Candida Albicans i może chwilowo uśmierzyć dokuczliwe dolegliwości. Kwas mlekowy odbudowuje zaburzoną mikroflorę i działa nawilżająco. 

W żelach do higieny intymnej cenne są również właściwości antybakteryjne, dzięki którym takie kosmetyki przeciwdziałają namnażaniu się mikroorganizmów chorobotwórczych. By pozbyć się uporczywego świądu pochwy, należy więc szukać preparatów z dodatkiem wyciągów roślinnych z rumianku, tymianku, nagietka czy lawendy. 

Po podmyciu najlepiej osuszyć zewnętrzne narządy płciowe ręcznikiem papierowym, który minimalizuje ryzyko otarć i rozsiania drobnoustrojów. Od razu po wystąpieniu świądu czy pieczenia pochwy dobrze jest też zadbać o to, by w okolicach intymnych nadmiernie nie gromadziła się wilgoć i postawić na przewiewną bawełnianą bieliznę.

Przy silnym dyskomforcie spowodowanym przez swędzenie i pieczenie pochwy wsparcie zapewniają też kremy lub maści na podrażnienia miejsc intymnych (do stosowania zewnętrznego). Takie preparaty mogą bazować np. na właściwościach przeciwświądowych, łagodzących i ściągających aloesu w formie liposomów.

Jak wygląda leczenie grzybicy pochwy?

Standardowe leczenie grzybicy pochwy opiera się na środkach farmakologicznych wykazujących działanie przeciwgrzybicze lub grzybobójcze. W niektórych przypadkach zachodzi konieczność przyjmowania antybiotyku. 

Leki na grzybicę pochwy dzielą się na preparaty w tabletkach, globulkach, maściach i kremach dopochwowych. Specjalista dobiera postać leku na podstawie wywiadu chorobowego, nasilenia objawów, częstości występowania infekcji (jeśli grzybica pochwy ma charakter nawrotowy) oraz innych czynników, takich jak ewentualna ciąża pacjentki czy choroby ogólnoustrojowe towarzyszące infekcji intymnej.

Gdy pojawia się grzybica pochwy, leczenie należy podjąć już od pierwszych objawów. Im szybciej zostanie przywrócone fizjologiczne środowisko pochwy, tym mniejsze ryzyko wystąpienia powikłań i zakażeń wtórnych. Podstawowe substancje czynne mające zastosowanie w kuracjach przeciwgrzybiczych to:

• klotrimazol,
• flukonazol,
• nystatyna,
• natamycyna,
• itrakonazol,
• nifuratel.

Dodatkowo już na początkowym etapie walki z infekcją intymną dobrze jest wprowadzić probiotyki ginekologiczne z bakteriami Lactobacillus (globulki dopochwowe lub tabletki doustne). Warto wspomagać się nimi w trakcie całego procesu leczenia grzybicy pochwy. Rolą takich preparatów wspomaganie przywrócenia prawidłowego pH. Oprócz tego, że probiotyki regulują stan flory bakteryjnej, wydzielają również bakteriocyny – substancje hamujące wzrost i rozwój drożdżaków oraz innych drobnoustrojów, a przy korzystnie wpływają na procesy odpornościowe.

Grzybica pochwy – domowe sposoby leczenia

W łagodzeniu objawów infekcji popularnością cieszą się również domowe sposoby na grzybicę pochwy. Należy jednak traktować je wyłącznie jako metody wspomagające i wprowadzać równolegle z leczeniem farmakologicznym (nigdy zamiast niego), po wcześniejszej konsultacji z lekarzem. 

Naturalnymi lekami na grzybicę pochwy są przede wszystkim zioła. Przygotowane w domu napary z szałwii, pokrzywy czy nagietka lekarskiego nadają się do przemywania miejsc intymnych objętych infekcją grzybiczą, nie należy jednak wykonywać nimi irygacji. W podobny sposób można wykorzystywać olejki eteryczne, np. z drzewa herbacianego, oregano, goździków, lawendy. Olejek z drzewa herbacianego rozcieńczony w wodzie do 1% przyspiesza leczenie grzybicy pochwy i przynosi ulgę w towarzyszących jej dolegliwościach. Przy infekcjach intymnych sprawdzają się również łagodzące kąpiele z sodą oczyszczoną, czyli wodorowęglanem sodu, który działa przeciwzapalnie i ściągająco.

Warto pamiętać, że wśród domowych sposobów leczenia grzybicy pochwy nie brakuje metod kontrowersyjnych, a nawet szkodliwych. Miejscowe stosowanie w kuracji antygrzybiczej czosnku – wbrew obiegowej opinii – nie jest zalecane. Wkładanie go do pochwy to bardzo niebezpieczna praktyka (ze względu na ogromne ryzyko podrażnień błony śluzowej, a nawet poparzeń).

Grzybica pochwy a aktywność seksualna

Od momentu wystąpieniu objawów infekcji intymnej aż do końca leczenia grzybicy pochwy zalecane jest powstrzymanie się od współżycia. Główny powód, dla którego warto wówczas zawiesić aktywność seksualną, to ryzyko zakażenia partnera. Z partnera grzybica może z powrotem przenieść się na partnerkę i wielokrotnie nawracać. Ważny jest również fakt, że współżycie negatywnie wpływa na skuteczność leczenia. Producenci niektórych leków na grzybicę w ulotkach dla pacjentek zastrzegają, by zrezygnować ze zbliżeń intymnych na czas trwania kuracji. Poza tym uprawianie seksu przy infekcji grzybiczej może okazać się bolesne. 

Grzybica pochwy a leczenie partnera

Grzybicza infekcja intymna u mężczyzn zdarza się rzadziej niż u kobiet, przy czym może nie dawać żadnych objawów, a jednocześnie powodować nawracające zakażenia u pacjentek długotrwale borykających się z drożdżycą. Leczenie partnera – choć w wielu przypadkach jest zalecane – nie należy do standardowych procedur związanych ze zwalczaniem grzybicy pochwy u partnerki. Kurację przeciwgrzybiczą włącza się dopiero wtedy, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że mężczyzna był źródłem zakażenia dla kobiety lub kiedy sam odczuwa objawy infekcji. Partner dostaje przeważnie receptę na preparat doustny, ewentualnie (dodatkowo) krem lub maść do smarowania miejscowego.

Czy można leczyć grzybicę pochwy podczas okresu?

Występowanie okresu nie jest obojętne dla przebiegu procesu leczenia grzybicy pochwy. Podczas miesiączki nie należy stosować globulek, tabletek, maści, żelów ani innych leków aplikowanych dopochwowo. Kobietom będącym w trakcie kuracji na czas występowania obfitych krwawień zaleca się przerwanie leczenia. Można je wznowić, gdy okres się skończy lub pozostanie już tylko niewielkie plamienie. Niezależnie od krwawienia można przyjmować tylko leki doustne. 

Jak długo trwa leczenie grzybicy pochwy?

Pełne leczenie grzybicy pochwy zajmuje przeważnie od 7 do 14 dni. Kuracja może jednak trwać krócej (czasem wystarczają 3 dni) lub dłużej – w zależności od wybranej metody leczenia i odpowiedzi organizmu na stosowane preparaty. Jeśli leki zostaną odstawione zbyt szybko, zachodzi duże ryzyko nawrotu infekcji, dlatego mimo ustąpienia objawów należy zachować wzmożoną czujność i pozostawać w stałym kontakcie z lekarzem.

Kiedy grzybica pochwy jest wyleczona?

W większości przypadków grzybica pochwy okazuje się całkowicie wyleczalna. Jeżeli kuracja prowadzona jest prawidłowo (według zaleceń lekarskich), pozwala na dobre pozbyć się objawów i przywrócić mikroflorę pochwy do prawidłowych wartości. Kiedy pH wraca do poziomu 3,6–4,5 (u kobiety, która nie jest w ciąży ani aktualnie nie miesiączkuje), biocenoza zostaje odbudowana, a w ciągu najbliższych tygodni nie dochodzi do nawrotów, można uznać grzybicę pochwy za wyleczoną.

Kiedy można mówić o nawracającej grzybicy pochwy? Jak ją leczyć?

Problem nawracających infekcji intymnych dotyczy nawet 40% kobiet, które raz zachorowały na grzybicę pochwy czy waginozę bakteryjną. O nawrotowym charakterze drożdżycy można mówić, kiedy po niedługim czasie od wyleczenia dochodzi ponownego wystąpienia dolegliwości. W praktyce klinicznej jeśli u pacjentki w przeciągu pełnego roku stwierdzone zostaną trzy objawowe epizody choroby, można zdiagnozować nawracającą grzybicę pochwy. 

Kobiety, które zmagają się z nawracającą grzybicą pochwy powinny zwrócić szczególną uwagę przede wszystkim na codzienne nawyki higieniczne, ale również na dietę. Niektóre produkty mogą sprzyjać rozwojowi drożdżycy. Nadmiar cukrów prostych w codziennym jadłospisie powoduje, że drobnoustroje chorobotwórcze w szybszy sposób namnażają się i „atakują” osłabiony organizm. 

Osobom cierpiącym na nawracające infekcje grzybicze pochwy zaleca się stosowanie diety o niskim indeksie i ładunku glikemicznym, a więc unikanie tych produktów, które w składzie mają cukier oraz białą mąkę. Warto pamiętać, że rozwojowi grzybów z gatunku Candida w pewien sposób sprzyjają również produkty mleczne (choć zawierają one żywe kultury bakterii). Dzieje się tak, dlatego że w nabiale obecna jest laktoza, czyli cukier mleczny. 

Leczenie nawracającej grzybicy pochwy polega na przyjmowaniu preparatów antygrzybiczych o szerokim spektrum działania. Są to najczęściej środki doustne stosowane jednocześnie z miejscowymi, przez nieco dłuższy okres niż w standardowej terapii. Przy grzybicy o charakterze nawracającym bardzo ważne jest wprowadzenie kuracji dla obojga partnerów. Konieczne może okazać się również leczenie podtrzymujące.

Jak zapobiegać grzybicy pochwy? Profilaktyka

Aby zminimalizować ryzyko nawracających grzybiczych zapaleń pochwy, należy pamiętać o kilku ważnych kwestiach:

• zachowywać szczególną ostrożność podczas korzystania z publicznych toalet – najlepiej powstrzymać się od siadania na desce lub zabezpieczyć siedzisko za pomocą papieru toaletowego, 
• prawidłowo podcierać się po skorzystaniu z toalety (od przodu do tyłu, czyli od pochwy w kierunku odbytu – nigdy odwrotnie), 
• nosić na co dzień wygodną, luźną bieliznę wykonaną z naturalną materiałów, np. ze 100% bawełny, unikać stringów i koronkowych majtek,
• zrezygnować z podmywania miejsc intymnych przy użyciu gąbek i myjek, które są siedliskiem dużej ilości grzybów i bakterii, 
• do codziennego mycia okolic intymnych używać delikatnych środków o pH kwaśnym pH (między 4,5 a 7), jednocześnie dbając, żeby nie dostały się one do wnętrza pochwy,
• korzystać z prezerwatyw podczas współżycia,
• zrezygnować z irygacji pochwy, które prowadzą do naruszenia fizjologicznej mikroflory pochwy i sprzyjają rozwojowi infekcji intymnych,
• podczas przyjmowania antybiotykoterapii stosować doustnie lub dopochwowo preparaty probiotyczne zawierające szczepy bakterii kwasu mlekowego – Lactobacillus, 
• suplementować witaminy z grupy B, witaminę E i witaminę C, a także magnez, cynk, chrom i krzem lub dbać o ich odpowiednią podaż w diecie,
• pod żadnym pozorem nie leczyć infekcji grzybiczej pochwy na własną rękę – nieodpowiednie leczenie powoduje, że infekcja się wydłuża i nawraca.

Nieleczona grzybica pochwy – czym może skutkować?

Nieprawidłowo leczona lub nieleczona grzybica pochwy stwarza ryzyko wystąpienia groźnych powikłań. Zdarza się, że prowadzi do powstawania kolejnych ognisk zapalnych w drogach rodnych, a więc rozszerzania się infekcji na kanał szyjki macicy, jajowody i jajniki. W najcięższych przypadkach zajmuje też inne narządy wewnętrzne. Kiedy grzybica zaatakuje przydatki, jej skutkiem może być nawet bezpłodność.