Grzybica pochwy (zapalenie grzybicze pochwy): poznaj przyczyny i objawy

Najważniejsze informacje:

• Infekcja grzybicza pochwy to efekt niekorzystnych zmian w mikroflorze miejsc intymnych. Mogą one wynikać np. ze znacznego ubytku pałeczek kwasu mlekowego po antybiotykoterapii lub z nadmiernego namnażania się drożdżaków po kontakcie płciowym z osobą zakażoną.
• Grzybica pochwy często współwystępuje z zapaleniem sromu, które daje podobne dolegliwości. Najbardziej uporczywą spośród nich jest świąd. Za charakterystyczny objaw drożdżycy uznaje się białe serowate upławy.
• W przypadku zakażenia drożdżakami Candida objawy infekcji intymnej ustępują przeważnie po kilku dniach, ale bagatelizowane prowadzą do poważnych powikłań.

Grzybicę pochwy mogą spowodować zarówno zaniedbania higieniczne, jak i różne procesy chorobowe toczące się w organizmie, które przebiegają równolegle ze spadkiem odporności czy zmianami hormonalnymi. Jest to jednostka chorobowa o dużej tendencji do nawracania i dotyka większość kobiet przynajmniej raz w życiu. 

Co sprawia, że dochodzi do rozwoju grzybicy pochwy? Jakie są jej objawy? Czy infekcja pochwy może rozprzestrzenić się na w głąb dróg rodnych? Jakie jest ryzyko związane z kandydozą u kobiet w ciąży? Tutaj przeczytasz wszystko, co trzeba wiedzieć na temat cech klinicznych i przyczyn drożdżycy pochwy, a także towarzyszących jej dolegliwości. 

Czym jest grzybica pochwy?

Grzybica pochwy jest najczęstszą infekcją intymną u kobiet. W większości przypadków zakażenie wywołują drożdżaki z gatunku Candida albicans, dlatego w nomenklaturze medycznej ten rodzaj infekcji funkcjonuje również pod dwoma innymi nazwami: kandydozy pochwy i drożdżycy pochwy. 

Do grzybicy pochwy dochodzi na skutek zaburzenia równowagi w naturalnej mikroflorze, która oprócz dobroczynnych, budujących odporność pałeczek kwasu mlekowego (Lactobacillus) może zawierać różne patogeny chorobotwórcze, np. drożdżaki. Namnażające się patogeny naruszają barierę ochronną pochwy i zasiedlają nabłonek, a w konsekwencji kwaśne pH ulega zmianie w kierunku zasadowego. Tak rozpoczęta infekcja intymna rozwija się szybko i – nieleczona – wywołuje różne powikłania. 

Stan zapalny obejmuje przeważnie nie tylko pochwę, ale również srom. Niekiedy przesuwa się w głąb dróg rodnych (do kanału szyjki macicy, jajowodów, jajników). Dlatego też z kandydozą pochwy ściśle związane są takie jednostki chorobowe jak grzybica warg sromowych czy zapalenie przydatków.

Grzybicze zapalenie pochwy może spotkać każdą kobietę wiele razy w ciągu całego życia – bez względu na wiek czy jakiekolwiek uwarunkowania zewnętrzne. Zdarza się zarówno u dzieci (w tym niemowląt), jak i u pań wchodzących w okres menopauzy. Na infekcje pochwy szczególnie narażone są jednak kobiety aktywne seksualnie, będące w wieku prokreacyjnym, co wynika z częstotliwości stosunków płciowych oraz zmienności partnerów.

Jakie są przyczyny grzybicy pochwy?

Gdy dochodzi do rozwoju grzybicy pochwy, przyczyny infekcji najczęściej okazują się złożone. Ryzyko infekcji zwiększają takie czynniki jak:

• nieodpowiednia higiena intymna i błędy w pielęgnacji (zbyt rzadkie lub zbyt częste podmywanie; niewłaściwie przeprowadzane irygacje pochwy; intensywna depilacja; używanie źle dobranych kosmetyków do higieny intymnej – ze zbyt wysokim pH lub z zawartością substancji drażniących – oraz niektórych środków higienicznych, np. zapachowych podpasek i tamponów; wycieranie się cudzym ręcznikiem),
• występowanie innych chorób i zaburzeń, zwłaszcza tych, które wiążą się z zachwianiem gospodarki hormonalnej organizmu, np. cukrzycy, niedoczynności tarczycy, przytarczyc i nadnerczy, albo powodujących obniżenie odporności, np. niedokrwistości, nowotworów, AIDS,
• wahania hormonalne, które towarzyszą m.in. ciąży i menopauzie (sprzyjająca infekcjom suchość pochwy wynika z niedoboru żeńskich hormonów płciowych),
• długotrwałe przyjmowanie niektórych leków w postaci dopochwowej,
• stosowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej, hormonalnej terapii zastępczej (HTZ), antybiotykoterapii, kortykosteroidów lub leków immunosupresyjnych,
• permanentny stres i napięcie psychiczne osłabiające układ odpornościowy,
• kontakty płciowe z wieloma partnerami (im częstsza jest aktywność seksualna, tym większe ryzyko podrażnień i zakażeń),
• ryzykowne zachowania podczas współżycia, np. brak mechanicznego zabezpieczenia w postaci prezerwatyw czy używanie niezdezynfekowanych gadżetów erotycznych,
• korzystanie ze wspólnych urządzeń sanitarnych w przestrzeni publicznej (pryszniców, ubikacji, bidetów),
• kąpiele w publicznych basenach i narażanie miejsc intymnych na działanie chloru, który zabija pałeczki kwasu mlekowego,
• noszenie niewygodnej, zbyt ciasnej i nieprzewiewnej bielizny z tworzyw sztucznych, a zwłaszcza wykonywanie w niej treningów sportowych,
• dieta o zbyt dużym udziale cukrów prostych,
• zabiegi chirurgiczne w okolicach narządów rodnych,
• ignorowanie pierwszych sygnałów świadczących o podrażnieniu pochwy, np. uporczywej suchości. 

Po czym można rozpoznać grzybicę pochwy? Objawy

Dolegliwości związane ze stanem zapalnym pochwy o podłożu grzybiczym bywają bardzo uciążliwe i nie zawsze w sposób jednoznaczny wskazują na drożdżycę. Mają charakter ostry i utrzymują się przez co najmniej kilka dni. Mogą ulegać zmianom na różnych etapach infekcji, w zależności od przebiegu procesu zapalnego. Do głównych objawów grzybicy pochwy należą:

• swędzenie pochwy,
• palenie i pieczenie pochwy,
• biała, serowata wydzielina z pochwy,
• grudkowaty śluz,
• biały nalot na wargach sromowych,
• zaczerwienienie przedsionka pochwy oraz większych i mniejszych warg sromowych,
• dyzuria (bolesne oddawanie moczu),
• dyspareunia (bolesne współżycie).

W przebiegu grzybiczego zapalenia pochwy na powierzchni błony śluzowej miejsc intymnych powstają białawe ogniska w postaci mlecznych nalotów. Pod nimi kryje się żywoczerwony rumień. Zmiany są tkliwe i lekko obrzęknięte, ale – drażnione szorstkim ręcznikiem czy rozdrapywane – przekształcają się w rozległe rany, które łatwo ulegają nadkażeniom. Świąd pochwy, ból i pieczenie nasilają się w trakcie korzystania z toalety, podczas stosunku oraz przy braniu ciepłej kąpieli. Biała wydzielina z pochwy przy grzybicy z reguły jest bardzo obfita. Nie ma żadnego charakterystycznego zapachu – za jej cechę rozpoznawczą uchodzi twarożkowata konsystencja.

Objawy infekcji mogą różnić się z zależności od lokalizacji stanu zapalnego. Zapalenie sromu wiąże się z uporczywym świądem zewnętrznych narządów płciowych. Grzybica na wargach sromowych często objawia się również występowaniem pleśniawek. 

Jak odróżnić infekcję grzybiczą pochwy od bakteryjnej?

Grzybica pochwy jest trudna do odróżnienia od infekcji intymnych o innym podłożu, np. bakteryjnym, ze względu na podobny obraz kliniczny. Nie zawsze da się ją jednoznacznie zdiagnozować na podstawie samych objawów. Niemniej jednak w badaniu fizykalnym można określić kolor i zapach upławów, a te właściwości nieprawidłowej wydzieliny z pochwy wyglądają zupełnie inaczej w zależności od źródła infekcji. 

Przy grzybiczym zapaleniu pochwy kolor wydzieliny jest zawsze biały, natomiast przy zakażeniu bakteryjnym może przybierać zabarwienie od białawego przez żółtawy i zielonożółty po szary. O ile upławy towarzyszące grzybicy pochwy nie mają zapachu, o tyle w przypadku waginozy zapach wydzieliny jest bardzo intensywny, określany jako „rybi”. Daje o sobie znać w szczególności w trakcie menstruacji i po współżyciu.

Co więcej, pieczenie, zaczerwienienie, świąd, ból i dyskomfort są zwykle bardziej nasilone w przebiegu grzybicy. Przy waginozie objawy te mogą w ogóle nie wystąpić (a przynajmniej nie wszystkie).

W przebiegu grzybiczego zapalenia pochwy występuje też inne pH (3,6–4,5) niż przy zapaleniu bakteryjnym (ponad 4,5). Wartość pH pochwy można sprawdzić w warunkach domowych, korzystając z testów (pasków wskaźnikowych) dostępnych w aptece.

By jednak mieć pewność co do pochodzenia niepokojących dolegliwości, zawsze należy skonsultować się z lekarzem. Warto zrobić to jak najszybciej i od razu wdrożyć odpowiednie leczenie, które pozwala uśmierzyć ból i świąd pochwy.

Czym grozi grzybica pochwy w ciąży?

Grzybica pochwy potrafi wywołać powikłania – doprowadzić do stanu zapalnego narządów miednicy mniejszej, jajników, jajowodów czy macicy. Szczególnie niebezpieczna jest dla kobiet w ciąży. Grzybica pochwy w ciąży to bardzo częsta przypadłość. Może rozwinąć się na skutek zmian hormonalnych, które zachodzą w tym okresie w organizmie kobiety. Zmiany te prowadzą do podwyższenia pH pochwy i przekrwienia błony śluzowej, co sprzyja zaburzeniu flory bakteryjnej narządów rodnych. 

Kobiety w ciąży z powodu mocno nasilonej kandydozy mogą doświadczyć poronienia, przedwczesnego porodu bądź przyjścia na świat dziecka o niskiej masie urodzeniowej. Grzybica w ciąży daje się jednak leczyć preparatami o dość wysokim profilu bezpieczeństwa, a więc – odpowiednio wcześnie wykryta i zwalczana zgodnie ze wskazaniami lekarza – nie stanowi dużego zagrożenia.

Każda infekcja intymna w ciąży powinna zostać wyleczona do momentu rozwiązania, ponieważ – jeśli poród odbywa się siłami natury – zachodzi ryzyko przeniesienia patogenów na noworodka. Dziecko z niewykształconym systemem odpornościowym, przechodząc przez kanał rodny, może łatwo zakazić się drożdżycą, która w pierwszej kolejności powoduje występowanie na wargach, dziąsłach, języku i wewnętrznej stronie policzków bolesnych pleśniawek, a następnie zajmuje układ pokarmowy i oddechowy.  

Swędzenie i pieczenie pochwy w ciąży, a także zmieniona wydzielina, to objawy, które są wskazaniem do jak najszybszej wizyty u ginekologa. Upławy w ciąży mogą okazać się symptomem innej, poważniejszej infekcji intymnej niż grzybica pochwy.