Problemy z zasypianiem a nerwica. Jak leczyć bezsenność (insomnię) na tle nerwowym?

Najważniejsze informacje:

• Bezsenność na tle nerwowym może być spowodowana utrzymującym się stresem lub nerwicą o podłożu lękowym.
• Do problemów z zasypianiem związanych z napięciem nerwowym należą m.in. niemożność zaśnięcia, lekki, przerywany, nieregenerujący sen i zbyt wczesne wybudzanie się.
• Leczenie bezsenności przy nerwicy powinno być prowadzone pod kierunkiem specjalisty, z wykorzystaniem metod terapii poznawczo-behawioralnej, a w razie konieczności również leków nasennych lub innych preparatów poprawiających sen.

Problemy z zasypianiem i utrzymaniem snu często wynikają ze zwiększonego napięcia psychicznego. Co wspólnego z zaburzeniami snu ma stres? Jaki wpływ na sen wywiera nerwica? Bezsenność na tle nerwowym staje się coraz powszechniejszą przypadłością. Czy dotyczy również ciebie?

Stres a sen – czy napięcie psychiczne przyczynia się do bezsenności?

Bezsenność może mieć bardzo wiele źródeł, a jedną z jej głównych przyczyn jest stres. Psychiczne podłoże problemów ze snem stwierdza się u 40–50% pacjentów, którzy podjęli leczenie zaburzeń snu. Ze względu na szybkie tempo życia i rosnące narażenie na stres odsetek osób doświadczających takich problemów od lat rośnie i – według wszelkich przypuszczeń – w przyszłości będzie wzrastał jeszcze szybciej.

Stres – związany z konkretnym wydarzeniem czy przejściowymi trudnościami – odpowiada przeważnie za bezsenność krótkotrwałą, której objawy utrzymują się nie dłużej niż trzy miesiące. Jego bezpośrednim następstwem jest wzrost stężenia adrenaliny i noradrenaliny we krwi. Te dwa hormony, warunkujące reakcje walki i ucieczki, powodują niemożność zaśnięcia, a także wielokrotne budzenie się w nocy. Złe samopoczucie po nieprzespanej nocy utrudnia radzenie sobie ze stresem, przez co złagodzenie emocjonalnego napięcia – wraz z każdą kolejnym epizodem bezsenności – staje się coraz większym wyzwaniem. 

Chroniczny stres może doprowadzić do bezsenności przewlekłej, trwającej od trzech miesięcy do kilku lat. Długotrwałe trudności z utrzymaniem snu głębokiego, który jest niezbędny do regeneracji organizmu, znacząco wpływają na wszystkie aspekty funkcjonowania, a w szczególności na zdolność do percepcji, myślenia i rozumienia. Uporczywe problemy z zasypianiem spowodowane stresem zaburzają też równowagę w tych partiach mózgu, które są odpowiedzialne za emocje i nastrój. Trudności z zaśnięciem i utrzymaniem snu łatwo mogą więc stać się przyczyną powstania zaburzeń psychicznych. 

Nerwica a bezsenność – w jaki sposób zaburzenia emocjonalne wpływają na jakość snu?

Z notorycznie powtarzającymi się sytuacjami stresowymi bardzo często związany jest rozwój nerwicy. Nerwica, jako zaburzenie emocjonalne o charakterze złożonym, obejmuje różne zespoły chorobowe, których cechą wspólną jest podłoże lękowe. Lęk wywołany nerwicą może przybierać postać ciągłego niepokoju, zamartwiania się, wyobrażeń lękowych, a nawet panicznego lęku, fobii, natręctw czy obsesji. Objawy te nie pozostają bez wpływu na jakość snu. Nerwica w wielu przypadkach współwystępuje z bezsennością. Długotrwałe problemy z zapadnięciem w sen i uzyskaniem satysfakcjonującej jakości wypoczynku powtarzają się w nawracających stanach napięcia.

Irracjonalny lęk u osoby z nerwicą może pojawić się nagle, w środku nocy, niekiedy razem z dodatkowymi dolegliwościami fizycznymi, takimi jak kołatanie serca, duszności, bezdechy i różnego rodzaju bóle (np. głowy, kręgosłupa, mięśni). Bywa również i tak, że nerwicowa gonitwa myśli notorycznie utrudnia zaśnięcie. 

W przypadku jednoczesnego występowania nerwicy bezsenność jest problemem wtórnym, choć nie mniej poważnym. Bezsenność na tle nerwowym może pogłębiać pozostałe objawy choroby, np. trudności z utrzymaniem uwagi i koncentracji oraz zaburzenia pamięci. 

Jak leczyć bezsenność przy nerwicy i stresującym trybie życia?

Właściwym kierunkiem leczenia bezsenności w nerwicy jest psychoterapia (terapia poznawczo-behawioralna), w niektórych przypadkach połączona z farmakologią. Podjęcie leczenia u specjalisty w zakresie zdrowia psychicznego to niezbędny krok do uporania się z bezsennością na tle nerwowym. Tylko lekarz, po przeprowadzeniu szczegółowej diagnostyki, wykluczającej występowanie dodatkowych zaburzeń, takich jak depresja, może wskazać sposób na stres i bezsenność odpowiedni dla danego pacjenta. Zażegnanie problemów ze snem jest wieloetapowym procesem, który wymaga ogromnej pracy nad sobą.

Medytacja na sen i stres

Leczenie bezsenności przy nerwicy najlepiej rozpocząć od ograniczenia bodźców stresowych i wypracowania własnych mechanizmów radzenia sobie ze stresem. Jeśli źródłem problemów ze snem jest wykonywanie obciążającego psychicznie zawodu, po powrocie do domu powinno się „wyjść z pracy” nie tylko w sensie fizycznym, ale również myślami. Może w tym pomóc np. medytacja bądź stosowanie innych technik relaksacyjnych, takich jak aromaterapia, masaż czy słuchanie wyciszającej muzyki. 

Medytacja działa uspokajająco i kojąco, dlatego coraz częściej ma zastosowanie w leczeniu nerwicy i zaburzeń lękowych, a także towarzyszącej im bezsenności. Pozwala wprowadzić się w stan odprężenia, który uwalnia umysł od wielu natrętnych myśli wzmagających stres. Regularne medytowanie może pomóc w zdystansowaniu się od nadmiaru bodźców, które powodują nadmierne napięcie emocjonalne. Redukcja napięcia zwiększa szansę na zdrowy, spokojny i nieprzerwany sen. 

Bardzo skutecznym sposobem na rozładowanie napięcia jest również aktywność fizyczna. Liczne doniesienia naukowe potwierdzają, że osoby regularnie uprawiające sport śpią lepiej i zasypiają szybciej od ludzi prowadzących siedzący tryb życia. By uporać się z bezsennością, należy jednak pamiętać o unikaniu wzmożonej aktywności w godzinach wieczornych.

Higiena snu na problemy z zasypianiem

Gdy pojawia się bezsenność, a stres i nerwica pogłębiają problemy z zasypianiem, podstawą jest zadbanie o higienę snu. Jej główne zasady to:

• wykonywanie codziennych czynności zgodnie z rytmem okołodobowym, najlepiej zawsze w tych samych godzinach (dotyczy to szczególnie wstawania z łóżka i chodzenia spać),
• unikanie drzemek w dzień i leżenia w łóżku (w razie trudności z zaśnięciem utrzymujących się przez więcej niż 20 minut należy wstać i wrócić dopiero, gdy powróci uczucie senności),
• ograniczanie użytkowania przed snem urządzeń elektronicznych emitujących jasne światło, które zaburza produkcję melatoniny i powoduje nadaktywność mózgu (urządzenia takie jak smartfon, laptop czy telewizor powinno się wyłączyć co najmniej godzinę przed snem),
• odpowiednie przygotowanie sypialni do snu (przewietrzenie pokoju, obniżenie temperatury do ok. 18 st. C, dokładne zasłonięcie okien).

Leki nasenne przy nerwicy

Leki nasenne przy nerwicy nie są rozwiązaniem, które sprawdza się długofalowo – preparaty te mogą uzależniać, dlatego mają zastosowanie raczej w przypadku występowania bezsenności krótkotrwałej (przygodnej), a nie przewlekłej. Oprócz typowych leków nasennych – jeśli istnieją do tego wskazania – możliwe jest wykorzystanie w terapii innych środków poprawiających sen. Są to leki przeciwdepresyjne i przeciwpsychotyczne, leki przeciwhistaminowe, a także preparaty dostępne bez recepty, np. preparaty z melatoniną oraz złożone produkty lecznicze zawierające w swoim składzie wyciągi i substancje roślinne zmieszane (z melisy, kozłka lekarskiego, szyszek chmielu).

W przypadku stosowania farmakoterapii należy pamiętać, że nie ma leku na sen, który pomoże każdemu pacjentowi, zatem początki leczenia upływają na poszukiwaniu skutecznego środka i wymagają poddawaniu się regularnym kontrolom psychiatrycznym.