Bezsenność (insomnia) po COVID-19 – sprawdzone sposoby na problemy ze snem po koronawirusie

Najważniejsze informacje:

• Bezsenność jest jednym z powikłań po zakażeniu koronawirusem SARS-CoV-2. To objaw tzw. długiego ogona COVID-19.
• Problemy ze snem po covidzie mogą wystąpić nawet u osób, które przechodziły chorobę łagodnie, choć najczęściej pojawiają się na skutek infekcji o ciężkim przebiegu.
• Z bezsennością przy COVID-19 i po wyleczeniu choroby koronawirusowej można radzić sobie takimi sposobami jak dbałość o higienę snu, ziołoterapia i techniki relaksacyjne lub – w razie konieczności i ze wskazania lekarza – sięgnąć po silniejsze środki farmakologiczne.

Koronawirus SARS-CoV-2 potrafi dokonać spustoszenia w organizmie. Około 10 proc. osób, które przechorowały COVID-19, długo boryka się z powikłaniami. Bezsenność po covidzie jest jednym z częściej doświadczanych długofalowych skutków choroby. U niektórych trwa nawet przez wiele miesięcy, utrudniając codzienne funkcjonowanie. Jak radzić sobie z zaburzeniami snu po koronawirusie? Istnieje kilka metod walki z bezsennością, by jakość snu powróciła do normy. 

Bezsenność a COVID – jak często zdarza się to powikłanie?

Związek bezsenności z chorobą COVID-19 jest potwierdzony wieloma badaniami, prowadzonymi niemal od początku pandemii. Zaproponowany został nawet nowy termin medyczny – koronasomia (łączący w sobie dwa słowa: koronawirus i insomnia). 

Z ustaleń naukowców z Cleveland Clinic w USA wynika, że prawie wszyscy ozdrowieńcy zmagają się po covidzie ze zmęczeniem, brakiem energii i sił, a blisko połowa doświadcza zaburzeń snu (najczęściej bezsenności). Zarówno jednej, jak i drugi objaw należą do oznak tzw. długiego ogona COVID-19, czyli dolegliwości utrzymujących się mimo wyleczenia choroby. „Long COVID” może wystąpić zarówno u osób po infekcji o ciężkim przebiegu, jak i u tych, którzy zakażenie przechodzili lekko.

Oprócz chronicznego zmęczenia i bezsenności po koronawirusie często pojawiają się zaburzenia procesów poznawczych, czyli problemy z koncentracją i pamięcią. Są one określane mianem mgły pocovidowej. Ozdrowieńcy długo mogą borykać się również z takimi objawami jak utrata węchu i smaku, uporczywy kaszel, wypadanie włosów, anemia, zaburzenia oddechowe, dolegliwości sercowo-naczyniowe, parestezje, a nawet zaburzenia psychiczne (zwłaszcza stany lękowe i depresyjne).

Jak objawiają się problemy ze snem po covidzie?

Zdarza się, że po zachorowaniu na COVID bezsenność daje o sobie znać od razu – jako fizjologiczna reakcja organizmu na infekcję (zaburzenia snu towarzyszą też innym chorobom, nawet zwykłemu przeziębieniu). Jest to zjawisko krótkotrwałe, przemija samoistnie, gdy pacjent wraca do zdrowia. Jeśli jednak mimo ustąpienia objawów infekcji problemy ze snem nadal się utrzymują (przez kilka tygodni lub dłużej), można mówić o bezsenności jako o stanie chorobowym.

Bezsenność po covidzie objawia się występowaniem długotrwałych problemów z zaśnięciem, utrzymaniem ciągłości snu i/lub powrotem do snu po przebudzeniu. W związku z tymi trudnościami odpoczynek staje się nieefektywny, a jakość funkcjonowania w ciągu dnia ulega wyraźnemu pogorszeniu. Przewlekła bezsenność przekłada się na ogólną kondycję zdrowotną pacjenta – powoduje u niego rozdrażnienie, rozkojarzenie, brak energii i chęci do działania, apatię, obniżony nastrój.

Innymi zaburzeniami snu po chorobie COVID-19 są parasomnie (np. koszmary senne), porażenia przysenne i narkolepsja (tzw. senność napadowa). 

Czy możliwe jest wystąpienie bezsenności po szczepionce COVID-19?

Bezsenność jest wymieniana również wśród skutków ubocznych szczepienia na koronawirusa SARS-CoV-2. Zdarzają się jednak przypadki, że po przyjęciu szczepionki bezsenność wywołana przebytą wcześniej chorobą COVID-19 ustępuje. Mechanizm tych zależności nie jest do końca poznany.

Jak radzić sobie z bezsennością po covidzie?

Bezsenność po covidzie może wynikać z uszkodzenia komórek nerwowych mózgu i dysfunkcji ośrodkowego układu nerwowego. Regeneracja tych komórek jest możliwa dzięki wypracowaniu długotrwałych nawyków sprzyjających neuroodbudowie. 

Osobom po przechorowaniu COVID-19 zaleca się więc utrzymywanie zdrowego trybu życia, który pozwala rytmowi snu wrócić na właściwe tory. Chodzi tu przede wszystkim o zbilansowaną dietę, dużą ilość aktywności fizycznej w ciągu dnia, dbałość o dotlenienie (częste przebywanie na świeżym powietrzu) oraz całkowitą rezygnację z alkoholu i papierosów. 

By uporać się z bezsennością po COVID-19, warto też przestrzegać podstawowych zasad higieny snu:

• udawać się na nocny odpoczynek i wstawać codziennie o tej samej porze,
• skrócić do minimum czas przebywania w łóżku poza godzinami snu,
• nie korzystać z ekranów emitujących światło niebieskie w przeciągu co najmniej godziny przed snem,
• wieczory przeznaczać na wykonywanie czynności wyciszających, np. czytanie, aromaterapię czy relaksującą kąpiel,
• zjadać lekką kolację nie później niż 2–3 godziny przed snem,
• wietrzyć i zaciemniać na noc sypialnię.

O ile nie ma ku temu przeciwwskazań zdrowotnych, można też sięgnąć po zioła ułatwiające zasypianie, np. melisę lub walerianę, w formie naparu lub preparatu leczniczego bez recepty (tabletek, syropu, kropli). Zażywanie jakichkolwiek leków nasennych powinno zostać skonsultowane ze specjalistą (większość tego typu środków dostępnych jest tylko na receptę lekarską). 

Utrzymująca się bezsenność po covidzie zawsze wymaga diagnostyki, ponieważ może być związana z alarmującym pogorszeniem kondycji psychicznej, np. początkowym lub zaawansowanym stadium depresji. W takich przypadkach leczenie opiera się najczęściej na przyjmowaniu wskazanych przez lekarza tabletek antydepresyjnych o działaniu nasennym i przeciwlękowym.