Najważniejsze informacje:

• Istnieje wyraźny związek między depresją a bezsennością. Powszechne jest współwystępowanie tych zaburzeń (jedno wynika z drugiego).
• Zaburzenia snu w depresji mogą być leczone tabletkami przeciwdepresyjnymi o działaniu uspokajającym, zawierającymi takie substancje czynne jak trazodon, mirtazapina i mianseryna.
• Zachodzi pewne ryzyko wystąpienia bezsenności po antydepresantach, dlatego leczenie zaburzeń depresyjnych powinno być stale monitorowane przez psychiatrę.

Chorujesz na depresję, a jednocześnie doświadczasz trudności ze snem? Dla większości pacjentów z problemami psychicznymi bezsenne noce są codziennością. Jak można zaradzić bezsenności, by móc w pełni korzystać z regenerującej mocy snu?

Depresja a bezsenność – na czym polega zależność?

Bezsenność to jeden z objawów depresji – te dwa zaburzenia bardzo często idą ze sobą w parze, choć są odrębnymi jednostkami chorobowymi. Kłopoty ze snem pojawią się u 56% pacjentów z nawracającymi zaburzeniami nastroju. Podłoże bezsenności, podobnie jak depresji, jest nie do końca poznane. Wiadomo jednak, że w obu przypadkach jako czynniki sprawcze dużą rolę mogą odgrywać predyspozycje genetyczne, stres, a także traumatyczne wydarzenia życiowe.

Występowanie bezsenności pogłębia pozostałe objawy depresji. Istnieją dowody na to, iż z zaburzeniami snu wiąże się zwiększone ryzyko podejmowania prób samobójczych wśród osób przechodzących epizod depresyjny. 

Depresja i bezsenność są również podobne pod względem spektrum objawowego. Obydwa zaburzenia powodują obniżenie nastroju, osłabienie sprawności poznawczej, pogorszenie codziennego funkcjonowania oraz dolegliwości somatyczne, np. bóle głowy.

Dodatkowo jedna choroba może wynikać z drugiej. Jeżeli bezsenność utrzymuje się długo i nie jest leczona, w wielu przypadkach prowadzi do rozwinięcia się depresji bądź innych problemów psychicznych.  

Leczenie zaburzeń snu związanych z depresją

Bezsenność współwystępująca z depresją jest problemem klinicznym, którym powinien zająć się psychiatra. Tylko on ma właściwe kompetencje do zaordynowania terapii skutecznej w leczeniu obydwu chorób jednocześnie, opartej np. na przyjmowaniu leków przeciwdepresyjnych o działaniu uspokajającym. Takie preparaty (np. mirtazapina, mianseryna czy trazodon), choć nie są typowymi lekami nasennymi (jak barbiturany, pochodne benzodiazepiny i leki niebenzodiazepinowe), wywierają korzystny wpływ na jakość snu i pomagają w jego regulacji (pogłębiają fazy snu, zapobiegają ich przerywaniu).

Co istotne, tabletki antydepresyjne (w przeciwieństwie do leków nasennych) nie powodują ryzyka uzależnienia. Większość stosowanych obecnie leków przeciwdepresyjnych ma wysoki profil bezpieczeństwa, w związku z czym można przyjmować je długo (nawet przez wiele lat) bez poważnych konsekwencji dla zdrowia.

Zaburzenia snu w depresji a higiena snu

Oprócz stosowania środków farmakologicznych istnieje jeszcze inna droga do uporania się z zaburzeniami snu towarzyszącymi depresji. Głównym filarem leczenia jest metoda behawioralna polegająca na eliminacji nawyków, które podtrzymują bezsenność, i zastąpienie ich przyzwyczajeniami sprzyjającymi zachowaniu higieny snu. W ramach terapii poznawczo-behawioralnej należy:

• pilnować regularności pór wstawania i kładzenia się spać, a także spożywania głównych posiłków (śniadania, obiadu, kolacji),
• w łóżku przebywać tylko podczas snu i aktywności seksualnej (nie należy spędzać w nim czasu na czytaniu czy jakichkolwiek innych czynnościach),
• wystrzegać się napojów i produktów z kofeiną (kawy, herbaty, czekolady) oraz zrezygnować z palenia papierosów na 6–8 godzin przed położeniem się spać,
• wyeliminować drzemki w ciągu dnia, które zakłócają cykl snu nocnego,
• codziennie zapewniać sobie dużą dawkę aktywności fizycznej, ale nie później niż na 4 godziny przed snem,
• poświęcać wieczory na wyciszające i odprężające czynności, takie jak czytanie, relaksująca kąpiel, masaże, medytacja, muzykoterapia czy aromaterapia,
• trzymać się rutyny związanej z zasypianiem,
• nie patrzeć na zegarek w czasie zasypiania (najlepiej całkiem usunąć go z sypialni lub przestawić w miejsce niewidoczne z łóżka),
• na godzinę przed snem odciąć się od źródeł światła niebieskiego emitowanego przez ekrany urządzeń elektronicznych (smartfonów, tabletów, laptopów, telewizorów).

Leczenie zarówno depresji, jak i bezsenności to proces długotrwały. Ustąpienie objawów nie musi świadczyć o całkowitym zwalczeniu choroby. W każdej chwili może pojawić się nawrót, dlatego w przypadku jednoczesnego występowania problemów psychicznych i zaburzeń snu należy stale pozostawać pod opieką psychiatry. 

Bezsenność po antydepresantach

Osoby leczone antydepresantami, nawet jeśli występuje u nich prawidłowa odpowiedź na terapię, mogą doświadczać wtórnej bezsenności w efekcie przyjmowania tabletek antydepresyjnych, szczególnie z grupy SSRI (selektywnych inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny). Działania niepożądane w postaci problemów ze snem są wpisane w ryzyko związane z leczeniem. Podobnie jak inne możliwe skutki uboczne, pojawiają się tylko u części pacjentów. 

Ani tabletek przeciwdepresyjnych, ani leków nasennych nigdy nie powinno się przyjmować na własną rękę. Dawkowanie i długość terapii są dobierane indywidualnie przez lekarza, któremu należy zgłaszać wszelkie objawy niepożądane.