Bezsenność (insomnia) w ciąży – przyczyny, leki, sposoby na problemy ze snem w ciąży

Najważniejsze informacje:

• Problemy ze snem w ciąży są naturalnym zjawiskiem. Z różnym nasileniem mogą utrzymywać się od 1 do 3 trymestru. 
• Do występowania bezsenności w ciąży przyczyniają się typowe dolegliwości tego okresu, tj. częste parcie na pęcherz, bóle kręgosłupa, skurcze macicy. Przede wszystkim jednak pogorszenie jakości snu wynika z działania hormonów.
• Problemy z zasypianiem i częstym wybudzaniem się w nocy można zniwelować dzięki wypracowaniu odpowiedniej higieny snu.
• Bezsenność nie zawsze ustaje wraz z zakończeniem ciąży. Bywa, że jej występowanie po narodzinach dziecka ma związek z depresją poporodową. 

Problem bezsenności w ciąży jest dobrze znany ponad połowie kobiet, które mają za sobą choć jeden poród lub oczekują na narodziny dziecka. Zaburzenia snu mogą stać się na tyle uciążliwe, że dezorganizują codzienne funkcjonowanie i w znacznym stopniu wpływają na pogorszenie samopoczucia. Z czego wynika bezsenność na początku ciąży, a co jest podłożem zaburzeń snu w ostatnim trymestrze? Co można zrobić, by spać lepiej? Wyjaśniamy. 

Jakie są przyczyny problemów ze snem w ciąży?

Bezsenność w ciąży objawia się trudnościami w zasypianiu i/lub utrzymaniu snu, a w efekcie słabą jakością odpoczynku nocnego. Problemy ze snem skutkują zmęczeniem, które daje o sobie znać przez cały kolejny dzień, a także pogorszeniem nastroju, drażliwością i zwiększonym napięciem emocjonalnym. Za bezsenność w ciąży odpowiadają ogromne zmiany fizyczne i hormonalne zachodzące w organizmie ciężarnej. Zmiany te pozostają w bezpośrednim związku z dolegliwościami typowymi dla okresu ciąży.

Bezsenność w ciąży – 1 trymestr

Modyfikacja architektury snu rozpoczyna się już w 1 trymestrze ciąży. Wzrasta wówczas stężenie progesteronu, co może prowadzić do występowania uczucia senności w ciągu dnia, lecz nie przekłada się na jakość snu. A więc fakt, że kobieta w 1 trymestrze ciąży śpi więcej, nie oznacza wcale, że śpi lepiej. 

Zwiększenie liczby drzemek w ciągu dnia wiąże się z wydłużeniem dobowego czasu snu, ale efektem ubocznym dosypiania w dzień jest bezsenność nocna. Dodatkowo na skutek wzrostu stężenia estrogenów wydłuża się pierwsza fazy snu (REM), a pod wpływem progesteronu skróceniu ulega druga faza (NREM), podczas której organizm regeneruje się najefektywniej. Stąd u ciężarnych biorą się przemęczenie mimo zmniejszenia aktywności oraz ciągła ospałość.

Bezsenność w ciąży – 2 trymestr

W 2 trymestrze poziomy hormonów ciążowych wciąż wzrastają, ale wzrost ten nie jest już tak intensywny jak na początku ciąży. Bezsenność może więc ustąpić lub dawać mniej nasilone objawy. 

Pierwsza połowa 2 trymestru ciąży uchodzi za fazę najbardziej sprzyjającą dla snu. Mimo to skraca się wówczas całkowity czas snu nocnego, co nie pomaga w uzyskaniu wydajnego odpoczynku. Jednocześnie ciągle zwiększa się obwód brzucha, który zaczyna przeszkadzać w znalezieniu wygodnej pozycji do spania. Pojawiają się też pierwsze dolegliwości, takie jak bóle kręgosłupa, ciągnięcie więzadeł macicy, skurcze łydek, tkliwość piersi, co może powodować problemy ze snem, np. częste wybudzenia w nocy. 

Bezsenność w ciąży – 3 trymestr

Okres najbardziej nasilonej bezsenności w ciąży przypada na 3 trymestr. Na tym etapie zaburzenia snu są efektem kumulacji wielu czynników, m.in.:

• częstego oddawania moczu (parcie na pęcherz zwiększa się w pozycji leżącej),
• coraz mocniej odczuwalnych ruchów płodu,
• spłycenia oddechu i duszności,
• pojawiania się skurczów przepowiadających,
• występowania różnych dolegliwości bólowych (zwłaszcza kręgosłupa),
• niepokoju i stresu związanego ze zbliżającym się porodem,
• męczących snów i koszmarów sennych,
• zgagi i refluksu żołądkowo-jelitowego.

Sposoby na bezsenność w ciąży

Leczenie bezsenności w ciąży opiera się na metodach niefarmakologicznych, które w praktyce polegają na zmianie niewłaściwych przyzwyczajeń związanych ze snem i przestrzeganiu zasad higieny snu. Chodzi przede wszystkim o to, by:

• zapewnić sobie odpowiednie warunki w sypialni: wygodne łóżko, temperaturę w granicach 18–20 st. C, świeże powietrze (pokój przed nocą powinien zostać przewietrzony), ciszę i całkowite zaciemnienie,
• unikać przed snem posiłków ciężkostrawnych i wypijania dużej ilości płynów (lekkostrawną kolację najlepiej zjeść 2–3 przed położeniem się do łóżka),
• nie jeść słodyczy, nie pić kawy, mocnej herbaty ani coca-coli w godzinach wieczornych, 
• nie spać w ciągu dnia lub chociaż ograniczyć drzemki oraz wystrzegać się zbyt dłu­gie­go le­że­nia w łóż­ku,
• korzystać wieczorem z technik relaksacyjnych, np. medytacji, jogi, aromaterapii, słuchania wyciszającej muzyki,
• nie oglądać telewizji, a także odłożyć smartfon i inne urządzenia z ekranem emitującym światło niebieskie na godzinę przed snem,
• wstawać z łóżka i kłaść się spać codziennie o tej samej porze.

Jak spać w ciąży? Pozycje dla ciężarnej

Czynnikiem, o którym nie można zapomnieć, by dobrze spać, jest odpowiednie ułożenie ciała. Leżenie w wygodnej pozycji w ciąży jest niezwykle ważne dla utrzymania komfortu snu, a jednocześnie bardzo trudne, dlatego warto pomóc sobie poduszką w kształcie rogala, która podpiera dwa newralgiczne miejsca: pod brzuchem i pod plecami. 

Istotne też, by unikać leżenia na plecach w ciąży (po 28. tygodniu), ponieważ w takim ułożeniu powiększona macica naciska na żyłę główną dolną znajdującą się po prawej stronie kręgosłupa lędźwiowego. Ucisk zaś zwiększa ryzyko niedotlenienia – zarówno u matki, jak i u dziecka. Najlepiej do snu układać się na boku. Spanie na prawym boku w ciąży jest tak samo bezpieczne jak kładzenie się na boku lewym.

Czy istnieją leki na bezsenność w ciąży? 

Kiedy żadne metody walki z bezsennością w ciąży nie dają rezultatu, a ciężarna mocno odczuwa skutki zaburzeń snu, lekarz może rozważyć wprowadzenie krótkotrwałego leczenia farmakologicznego. Niestety, większość leków stosowanych przy tego typu zaburzeniach (hydroksyzyna, benzodiazepinowe i niebenzodiazepinowe leki nasenne, sedatywne leki przeciwdepresyjne) ma kategorię C (potwierdzone teratogenne działanie na płód u zwierząt) lub nawet D (dowiedzione teratogenne działanie na płód u ludzi), nie można więc przyjmować ich w czasie ciąży. 

W przypadku ciężkiej bezsenności lekarz może podjąć decyzję o leczeniu wybranymi preparatami o lepszym profilu bezpieczeństwa. Jednak ostateczną decyzję co do uzasadnionego zastosowania leków i metody leczenia powinien podejmować lekarz. Nie należy przyjmować żadnych leków ani ziół bez konsultacji ze specjalistą. 

O czym może świadczyć bezsenność po porodzie?

Problemy ze snem są niejako wpisane nie tylko w okres ciąży, ale również w następujący po nim połóg. Za notoryczne niedosypianie odpowiadają nie tylko hormony, ale również rozregulowanie rytmu dobowego i częste karmienia w nocy. W tym trudnym czasie warto zachować czujność, ponieważ utrzymująca się bezsenność po porodzie może zwiastować depresję poporodową.