Jak bezsenność (insomnia) wpływa na samopoczucie i jakość życia? Wyjaśniamy

Najważniejsze informacje:

• Bezsenność jest groźna dla zdrowia psychicznego i fizycznego – utrzymujące się zaburzenia snu poważnie upośledzają czynności organizmu. 
• Problemy z zasypianiem mogą prowadzić między innymi do upośledzenia zdolności intelektualnych, stanów lękowych, depresji, cukrzycy, chorób serca i otyłości.
• Funkcjonowanie człowieka uzależnione jest od dobrego snu – o odpowiedniej długości i jakości. Jego utrzymywaniu sprzyja prawidłowa higiena snu.

Wpływ bezsenności na samopoczucie

Jakie są skutki bezsenności dla zdrowia psychicznego i fizycznego? Jak zadbać o dobry sen, aby odzyskać dobre samopoczucie? O tym w poniższym artykule o insomnii i jej wpływie na jakość naszego życia. Kiedy bezsenność odbija się na zdrowiu, niezbędna staje się konsultacja lekarska i rozpoczęcie odpowiedniego leczenia, które przywraca dobry sen.

Insomnia – co warto wiedzieć o bezsenności?

Termin insomnia (bezsenność) wywodzi się z języka łacińskiego, w którym stanowi połączenie dwóch słów: in (nie) oraz somnia (sen). Na bezsenność przewlekłą (trwającą przez co najmniej miesiąc) cierpi około 10% światowej populacji. Bezsenność okresowa (wywołana przez przemijające czynniki, np. zmianę strefy czasowej, hałas czy chwilowy stres) stanowi z kolei problem ok. 30-35% z nas. Osoby borykające się z bezsennością skarżą się na problemy z zasypianiem, utrzymaniem snu i zbyt wczesnym budzeniem się. Ich sen ma złą jakość, nie daje poczucia wypoczynku. 

Dobowe zapotrzebowanie na sen różni się u poszczególnych osób. Zwykle jednak za niewystarczający dla właściwej regeneracji nocnej uznawany jest sen trwający poniżej 6–6½ godziny. Problemy z zasypianiem są diagnozowane podczas badania polisomnograficznego – nieprawidłowe, wydłużone zasypianie (tzw. latencja snu – okres od położenia się do zaśnięcia) trwa ponad 30 minut (u osób w wieku od 18 do 65 lat) oraz 45 minut (po 65. roku życia).

Bezsenność – skutki dla zdrowia psychicznego i fizycznego

Miewasz problemy z zasypianiem? W trakcie snu często się wybudzasz? O poranku odczuwasz niewyspanie? Pamiętaj, że długotrwały niedobór snu działa niszcząco na organizm. 

Jak zaburzenia snu wpływają na naszą psychikę? 

Permanentne niewyspanie w znacznym stopniu upośledza zdolności intelektualne, a te w wyniku osłabienia zaburzają sprawność fizyczną. Osoby cierpiące na bezsenność mają też trudność z wykonywaniem prostych, codziennych czynności i logicznym myśleniem. Ich koncentracja spada, występują też problemy z podejmowaniem decyzji. Zaburzenia snu powodują również apatię, obojętność, niemożność odczuwania radości i brak energii życiowej. Obserwowane jest ogólne pogorszenie samopoczucia. 

Zaburzenia snu, zwłaszcza utrzymujące się długotrwale, prowadzą do pogorszenia kondycji zdrowia psychicznego. Insomnia sprzyja rozwojowi depresji i stanów lękowych. Problemy z zasypianiem zwiększają nawet ryzyko prób samobójczych. 

Jak bezsenność oddziałuje na nasze zdrowie fizyczne?

Insomnia wywiera degradujący wpływ nie tylko na nasze samopoczucie psychiczne, ale również na zdrowie fizyczne. Według dr M. Walkera u osób z zaburzeniami snu, śpiących mniej niż 6-7 godzin każdej nocy, aż dwukrotnie wzrasta ryzyko rozwoju nowotworów i choroby Alzheimera oraz dochodzi do wyniszczenia układu odpornościowego¹. 

Zaledwie tydzień walki z bezsennością przyczynia się do rozregulowania poziomu cukru we krwi i rozwoju wstępnego stadium cukrzycy. Permanentny brak dobrego snu jest niebezpieczny dla zachowania funkcji życiowych i zdrowia organizmu. Specjaliści wskazują na zwiększone ryzyko rozwoju choroby wieńcowej, niewydolności serca czy udaru. U osób z zaburzeniami snu dochodzi również do wzmożonego wydzielania greliny, odpowiedzialnej za pobudzenie apetytu. W konsekwencji osoby walczące z bezsennością dodatkowo obarczone są ryzykiem otyłości. 

Cierpiący na zaburzenia snu mężczyźni posiadają niższy poziom testosteronu, natomiast u kobiet z tym problemem dochodzi do zmniejszenia wydzielania hormonu folikulotropowego. Permanentny brak snu obniża o 29% zasób plemników w spermie, a dodatkowo przyczynia się do ich uszkodzenia². Według badań aż 80% kobiet z zaburzeniami snu ma trudności z zajściem w ciążę lub jest narażona na ryzyko poronienia w pierwszym trymestrze ciąży. Bezsenność ma więc kluczowy wpływ na obniżenie płodności u obu płci. 

Szczególnie niebezpieczna jest bezsenność przewlekła – mówimy o niej, kiedy zaburzenia snu (trudności z zasypianiem lub częste wybudzenia) utrzymują się dłuższy czas. Przyczynia się ona do zaburzenia odbierania wrażeń zmysłowych, utraty poczucia rzeczywistości, ataków migreny, nudności. W niektórych przypadkach skrajne problemy z zasypianiem prowadzą do zaburzeń widzenia i halucynacji.

Dobry sen – dlaczego jest nam niezbędny do prawidłowego funkcjonowania?

Sen jest stanem niezbędnym do zachowania zdrowia zarówno psychicznego, jak i fizycznego. Dobry sen ma kluczową wartość dla procesów regeneracji, uczenia, logicznego myślenia, podejmowania wyborów i zdolności zapamiętywania. Wpływa też na funkcjonowanie wielu układów i narządów. Zdrowy sen jest niezbędny do przebiegu procesów trawiennych. Reguluje ponadto metabolizm i sprzyja utrzymaniu stężenia prawidłowej ilości cukru we krwi. Dodatkowo oddziałuje na mikrobiom jelit, a więc bierze udział w kształtowaniu i wzmacnianiu układu odpornościowego. Jak przekonują naukowcy, insomnia przewlekła (długotrwałe problemy z zasypianiem) może istotnie skracać długość życia.

Higiena snu – jak skutecznie zapobiegać problemom z zasypianiem?

Bezsenności można zapobiegać, stosując się do podstawowych zasad higieny snu. Należą do nich przede wszystkim:

• utrzymywanie regularnych godzin spania – nie tylko w tygodniu pracy, ale również w weekendy czy podczas urlopów, 
• ograniczenie używek (kawy, herbaty, alkoholu i nikotyny) – zwłaszcza bezpośrednio przed snem, 
• skrócenie czasu spędzonego w łóżku – np. unikanie oglądania w nim filmów,
• unikanie drzemek w ciągu dnia – jeśli występują, ich czas nie powinien przekraczać 15-20 minut,
• utrzymywanie właściwej temperatury w sypialni – optymalnie powinna wynosić ona nie więcej niż 18-20 stopni Celsjusza,
• ograniczenie jasnego światła wieczorem – korzystanie z telefonów, tabletów czy komputerów przed zaśnięciem może prowadzić do problemów z zasypianiem,
• regularna aktywność fizyczna – najlepiej do godzin popołudniowych,
• stosowanie zdrowej, zbilansowanej diety,
• relaks przed snem – słuchanie odprężającej muzyki, medytacja lub aromaterapia.

źródła:

1. S. Terelak, Czy możemy być „całodobowi”? Korzyści i zagrożenia płynące z funkcjonowania non stop, M. Walczak (red), Zeszyty Studenckiego Ruchu Naukowego Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, Część, Tom 29, 2020.
2. Ibidem