Najważniejsze informacje:
- Bezsenność po alkoholu może zdarzać się zarówno u osób uzależnionych, jak i u pijących okazjonalnie. Każda dawka napoju alkoholowego wywołuje problemy ze snem.
- Alkohol nie jest sposobem na bezsenność – może ją jedynie zamaskować, przez krótką chwilę dając złudne przekonanie o uporaniu się z zaburzeniami snu. Leczenie bezsenności polega na psychoterapii połączonej z rozwiązaniami farmakologicznymi.
- Wśród leków na bezsenność po alkoholu znajdują się m.in. pochodne benzodiazepiny stosowane w przypadku występowania zespołu abstynencyjnego.
Alkohol i bezsenność idą ze sobą w parze. Zarówno okazyjne, jak i regularne picie prowadzi do pogorszenia jakości snu. Jakie są sposoby na bezsenność po alkoholu? Czy środki farmakologiczne wspomagają zasypianie? Czy można spodziewać się problemów ze snem po rozpoczęciu abstynencji? Odpowiadamy.
Jak alkohol wpływa na sen? Bezsenność po alkoholu
Alkohol, wykazujący w początkowej fazie upojenia właściwości rozluźniające, a w końcowej prowadzący do całkowitej utraty świadomości, mógłby wydawać się idealnym lekiem na bezsenność. Są to jednak tylko pozory: chociaż faktycznie ułatwia zaśnięcie, jego działanie na jakość snu w ostatecznym rozrachunku okazuje się zdecydowanie negatywne. W dłuższej perspektywie alkohol nie rozwiązuje problemu ze snem, tylko go pogłębia, całkowicie uniemożliwiając organizmowi regenerację.
Dlaczego tak się dzieje? Wszystko za sprawą przemian metabolicznych etanolu, na skutek których w tkankach gromadzi się toksyczny dla organizmu aldehyd octowy. Związek ten zaburza przebieg następujących po sobie faz snu REM i NREM. Zakłócenia stają się szczególnie odczuwalne w drugiej części nocy, kiedy to dochodzi do drastycznego spłycenia snu. Można wówczas mówić o bezsenności po alkoholu.
U osób z chorobą alkoholową w sposób trwały skraca się sen wolnofalowy (NREM) o kluczowym znaczeniu dla regeneracji organizmu. Jednocześnie wydłużeniu ulega płytki sen paradoksalny (REM), podczas którego występują marzenia senne. Według wszelkich przypuszczeń ma to związek z działaniem alkoholu na układ GABA-ergiczny w ośrodkowym układzie nerwowym, a także na inne neuroprzekaźniki, takie jak dopamina czy adenozyna.
Jak wygląda bezsenność alkoholowa?
Architekturę snu zaburzają nawet niewielkie ilości alkoholu, również w przypadku gdy zostaną usunięte z organizmu na długo przed położeniem się do łóżka. Picie procentowych trunków powoduje zmiany w mózgowych mechanizmach regulacji snu i czuwania, a co za tym idzie – częste wybudzenia.
Pod wpływem działania aldehydu octowego pojawiają się koszmary senne. Dodatkowo po alkoholu wzrasta częstotliwość nocnych wizyt w toalecie, które wielokrotnie przerywają ciągłość snu. Przy bezsenności alkoholowej utrudnione staje się ponowne zaśnięcie po wybudzeniu. Poza tym nie bez wpływu na jakość wypoczynku pozostaje złe samopoczucie wynikające z tzw. syndromu dnia poprzedniego. Występowanie mdłości czy bólu głowy nie sprzyja efektywnemu snowi.
Nadmierne i częste spożywanie alkoholu może też prowadzić do pojawienia się lub nasilenia objawów obturacyjnego bezdechu sennego. Jego epizody nie tylko wybudzają ze snu, ale mogą również skutkować niedotlenieniem niektórych obszarów mózgu.
Bezsenność po odstawieniu alkoholu. Czym jest zespół abstynencyjny?
Zaburzenia snu, w tym bezsenność, należą do grupy objawów, których obecność wiąże się nie tylko z regularnym piciem, ale również z zespołem abstynencyjnym po nagłym odstawieniu alkoholu. Bezsenność wywołana abstynencją występuje u ponad 30% trzeźwych alkoholików. Brak substancji odurzającej w organizmie przystosowanym do ciągłego funkcjonowania pod jej wpływem skutkuje notorycznymi trudnościami z zaśnięciem i utrzymaniem snu. Powoduje także występowanie halucynacji i omamów charakterystycznych dla przebiegu zespołu abstynencyjnego u osób długotrwale nadużywających alkoholu.
Oprócz urojeń wzrokowych, majaczenia (delirium) i bezsenności zespół odstawienny po alkoholu daje takie objawy jak: niepokój, lęk, drżenie całego ciała, znaczny wzrost ciśnienia tętniczego krwi oraz ciężkie zaburzenia rytmu serca grożące powikłaniami w postaci zawału serca i udaru mózgu.
Leki na bezsenność po alkoholu
Jeśli bezsenność po odstawieniu alkoholu jest objawem zespołu abstynencyjnego, leczenie może opierać się na stosowaniu leków nasennych. Benzodiazepiny uspokajają i wyciszają, a dzięki czemu mogą być skuteczne w krótkoterminowym leczeniu bezsenności. Innymi lekami na bezsenność po alkoholu są preparaty antyhistaminowe (np. doksylamina, difenhydramina, hydroksyzyna), które wprowadza się u osób z chorobą alkoholową zamiast typowych środków nasennych, by uniknąć uzależnienia krzyżowego.
Nie ma jednak leków, które wykazują jednakową skuteczność u każdego pacjenta. Uporanie się z bezsennością alkoholową wymaga czasu. Nawet przy odpowiednim leczeniu zajmuje do 21 miesięcy. Właściwa jakość snu i szybkość zasypiania sprzed nałogu powracają do normy średnio po 5–9 miesiącach nieprzerwanej abstynencji.
Należy pamiętać, by zawsze przyjmować środki lecznicze zgodnie z zaleceniami specjalisty. Zażycie dawki większej niż zalecona przez lekarza może skutkować np. upośledzeniem mowy, niezbornością ruchów, oczopląsem, bezdechem, śpiączką lub przynieść znacznie gorsze konsekwencje dla zdrowia. Pochodne benzodiazepiny, ze względu na ryzyko uzależnienia, nadają się tylko to krótkotrwałego stosowania. Przyjmowane zbyt długo powodują tzw. bezsenność z odbicia.
Niefarmakologiczne sposoby na bezsenność po alkoholu
Leczenie bezsenności po alkoholu z użyciem środków farmakologicznych w większości przypadków nie jest konieczne. Jakość snu można poprawić innymi metodami, polegającymi na zmianie przyzwyczajeń i stylu życia w ramach terapii poznawczo-behawioralnej. Niezależnie od wybranej ścieżki leczenia kluczowe jest jednak odzwyczajenie się od sięgania po napoje alkoholowe oraz inne używki, czyli wyeliminowanie źródła problemu.
Do głównych technik behawioralnych w leczeniu bezsenności alkoholowej zaliczają się:
- przestrzeganie zasad higieny snu (chodzi tu np. o pilnowanie stałych pór wstawania i kładzenia się do łóżka; dbałość o odpowiednie warunki do snu w sypialni, tj. komfortowe posłanie i świeże powietrze o temperaturze nieprzekraczającej 18 st. C; ograniczanie korzystania z ekranów przed snem; rezygnację z kofeiny w drugiej połowie dnia; jedzenie lekkostrawnych, odtruwających posiłków),
- kontrola bodźców, czyli kojarzenie łóżka i sypialni tylko z nocnym snem i regeneracją (nie należy więc wykonywać tam innych aktywności, włącznie z odpoczywaniem w ciągu dnia),
- prowadzenie dzienniczka snu umożliwiającego kontrolowanie ilości czasu spędzanego w łóżku, liczby wybudzeń i długości przerw we śnie,
- stosowanie relaksacji w postaci codziennych rytuałów wieczornych, takich jak odprężająca kąpiel, słuchanie wyciszającej muzyki czy medytacja.
Doraźnymi sposobami na bezsenność po alkoholu są również zioła (np. melisa i kozłek lekarski), a także preparaty z melatoniną.
