Leczenie alergii, odczulanie

Najważniejsze informacje:

• Alergia, popularnie nazywana uczuleniem, to nieprawidłowa odpowiedź immunologiczna organizmu na zetknięcie z obcą substancją, czyli tzw. alergenem.
• Leczenie alergii polega przede wszystkim na unikaniu alergenów i stosowaniu leków przeciwhistaminowych, których celem jest łagodzenie objawów alergii.
• Ważną rolę w leczeniu alergii odgrywa także odczulanie, które umożliwia wyleczenie lub przynajmniej znaczące złagodzenie objawów alergii.

Objawy alergii nigdy nie powinny być lekceważone i traktowane wyłącznie jako uprzykrzające życie dolegliwości. Istnieje bowiem ryzyko, że stan zapalny związany z chorobą cywilizacyjną, jaką jest alergia, może rozprzestrzenić się na oskrzela i rozwinąć m.in. astmę oskrzelową. Taki stan jest diagnozowany nawet u 40% wszystkich pacjentów z alergią oddechową, u których nie wdrożono odpowiedniego leczenia alergii. Dowiedz się, na czym polega leczenie alergii w przypadku alergii pokarmowych, kontaktowych i wziewnych, a także sprawdź, na czym polega proces odczulania.

Diagnostyka alergii

W procesie rozpoznawania alergii oraz diagnostyki choroby kluczowe znaczenie ma dokładny wywiad lekarski. Zbieranie informacji o symptomach i potencjalnych alergenach, które mogły wywołać reakcję jest istotne dla ustalenia dalszego postępowania diagnostycznego i terapeutycznego. W niektórych przypadkach już na wstępnym etapie terapii stosuje się leki antyhistaminowe, co pozwala ocenić, czy dolegliwości ustępują po ich zastosowaniu.

Najczęściej stosowane metody diagnostyki alergii to:

• testy skórne alergiczne – badanie polega na aplikacji roztworu alergenu na nakłuty wcześniej naskórek. Po upływie kilkunastu minut ocenia się reakcję skóry. Pozytywny wynik testów alergicznych manifestuje się pojawieniem się bąbla o średnicy kilku milimetrów;
• testy serologiczne – badanie polegają na pomiarze poziomu specyficznych przeciwciał IgE w krwi. Jest ono bardziej bezpieczne w porównaniu do testów skórnych, przez co jest szczególnie polecane dla dzieci.

Warto zaznaczyć, że testy serologiczne można przeprowadzać nawet u bardzo małych dzieci, już w pierwszych miesiącach życia. Jednakże z uwagi na ciągle rozwijający się system immunologiczny najmłodszych diagnozowanie alergii u dzieci może być wyzwaniem. W takich przypadkach nieocenione są obserwacje dokonywane przez rodziców, które stanowią ważny element w procesie diagnostycznym.

Alergia – leczenie w przypadku alergii

Jeżeli testy alergiczne dadzą wynik pozytywny, oznacza to, że nasz układ odpornościowy reaguje nieprawidłowo na alergeny, np. roztocza kurzu domowego, sierść zwierząt, zarodniki pleśni, pyłki roślin, mleko krowie, niektóre leki (np. kwas acetylosalicylowy) oraz inne. W leczeniu alergii najlepiej oczywiście unikać alergenów, takich jak alergeny pokarmowe, kontaktowe, wziewne. Oprócz tego istotną rolę odgrywają:

• leki przeciwhistaminowe, które wpływają za hamowanie działania histaminy odpowiedzialnej za reakcje alergiczne;
• leki przeciwzapalne o działaniu miejscowym lub ogólnoustrojowym, w tym sterydy, które wykazują działanie przeciwzapalne i mogą być aplikowane również na błony śluzowe;
• immunoterapia alergenowa, znana również jako odczulanie, która polega na stopniowym podawaniu pacjentowi alergenu w formie odpowiednio przygotowanej, aż do osiągnięcia dawki, którą organizm jest w stanie tolerować. Następnie dawkę tę utrzymuje się, powtarzając aplikację w regularnych odstępach, zazwyczaj co kilka miesięcy. Metoda ta jest szczególnie zalecana dla osób cierpiących na alergię sezonową, taką jak alergia na pyłki, czy uczulenie na jad owadów.

Należy jednak pamiętać, że stosowanie leków przeciwalergicznych nie przyniesie oczekiwanych rezultatów, jeżeli pacjent wciąż będzie wystawiony na działanie alergenu. W niektórych przypadkach, jak np. alergia pokarmowa czy kontaktowa, jedynym rozwiązaniem może być całkowite wyeliminowanie czynnika wywołującego reakcję alergiczną. Przykładowo, jeżeli u niemowląt alergię pokarmową wywołuje białko mleka krowiego, zaleca się podawanie im specjalnego mleka modyfikowanego lub przestrzeganie diety eliminacyjnej przez matkę, rezygnując przy tym z produktów zawierających alergeny. Alergia kontaktowa może z kolei wiązać się z tym, że jej objawy będą powracać przy każdorazowym kontakcie z substancją uczulającą, nawet jeśli stosowane są leki przeciwhistaminowe. Aby skutecznie poradzić sobie z alergią skórną, konieczne jest nie tylko unikanie kontaktu z alergenem, ale również zastosowanie odpowiedniego leczenia farmakologicznego.

Naturalne leczenie alergii

Niezależnie od tego, czy naszym problemem jest alergia pokarmowa, alergiczny nieżyt nosa, uczulenie na sierść zwierząt czy atopowe zapalenie skóry, podstawą radzenia sobie z uczuleniem zawsze jest konsultacja u alergologa i przeprowadzenie testów skórnych. Dopiero po wdrożeniu odpowiedniej terapii możemy pomyśleć o wdrożeniu domowych sposobów na alergię, które mogą pomóc w przetrwaniu okresów nasilenia objawów.

Jeżeli zatem dokucza alergia, możemy wypróbować takie metody jak:

• unikanie kontaktu z alergenami – w leczeniu alergii pokarmowej zaleca się stosowanie diety eliminacyjnej, która wyklucza z jadłospisu produkty zawierające alergeny. Osoby uczulone na określone materiały, takie jak nikiel czy lateks, powinny usunąć z otoczenia przedmioty je zawierające. W sytuacji alergii wziewnych zalecane jest pozbycie się z domu elementów, które mogą gromadzić alergeny, takich jak dywany czy zasłony. W przypadku alergii na zwierzęta czasami konieczne jest nawet oddanie ich do opieki innej osoby. Dodatkowo, w okresach intensywnego pylenia, zaleca się ograniczenie czasu spędzanego na zewnątrz;
• dieta przeciwhistaminowa – polega na unikaniu pokarmów bogatych w histaminę lub stymulujących jej wydzielanie, takich jak ostre przyprawy, pomidory, kiszone warzywa, cytrusy, truskawki, kakao czy wino. Histamina jest bowiem substancją, która odgrywa istotną rolę w reakcjach alergicznych;
• ziołolecznictwo – suplementy diety, herbatki, oleje do stosowania zewnętrznego oraz maści na bazie ziół zawierających kwercetynę, takich jak rumianek, skrzyp polny czy dziurawiec, mogą zahamować wyrzut histaminy;
• działania doraźne – czasami pomocne mogą okazać się filtry powietrza przeznaczone dla alergików, a także utrzymanie odpowiedniej wilgotności powietrza w pomieszczeniach, np. poprzez stosowanie dyfuzorów. Regularne sprzątanie domu, w tym odkurzanie i ścieranie kurzu, a także koszenie trawników, również może przynieść ulgę osobom uczulonym;
• higiena osobista – w okresach wzmożonego pylenia mycie twarzy, dłoni i przedramion może przynieść znaczną ulgę. Częste prysznice i mycie włosów pomagają usunąć z ciała alergeny, co jest szczególnie ważne w przypadku dzieci. Zalecana jest również zmiana ubrań, zwłaszcza tych bezpośrednio narażonych na kontakt z alergenami, takimi jak pyłki roślin.

Na czym polega odczulanie?

Jedną z najskuteczniejszych strategii walki z alergią jest odczulanie, czyli immunoterapia swoista. Odczulanie polega na regularnym podawaniu alergenu w coraz większych dawkach, co ma na celu zwiększenie tolerancji chorego na te czynniki, które wywołują u niego reakcję alergiczną. W rezultacie organizm może oswoić się z konkretnym alergenem i przestaje traktować go jako wroga.

Uważa się, że odczulanie jest obecnie jedynym przyczynowym sposobem alergii dostępnym w medycynie, który pozwala na kontrolowanie jej przebiegu i hamowanie dalszego rozwoju. Proces ten przebiega dwuetapowo:

• leczenie podstawowe, inaczej wstępne lub początkowe, czyli okres, w którym zwiększa się dawkę alergenu podawanego w szczepionce, aż do osiągnięcia dawki maksymalnej;
• leczenie podtrzymujące, inaczej kontynuacja leczenia alergii, czyli podanie maksymalnej dawki tolerowanej przez pacjenta lub dawki zalecanej przez producenta.

Co ważne, rozróżnia się dwie możliwości odczulania w postaci szczepienia odczulającego:

• podskórną – w formie zawiesiny do wstrzykiwania podskórnego w ramię (zastrzyk odczulający). Podanie szczepionki jest korzystnym rozwiązaniem dla osób, które dobrze znoszą zastrzyki, a mają problemy z regularnym stosowaniem leków doustnych. W momencie osiągnięcia dawki tolerowanej zastrzyki na odczulanie wykonuje się co 4-6 tygodni;
• podjęzykową – w postaci tabletek, liofilizatów i roztworów podjęzykowych. Ta forma jest szczególnie polecana w celu leczenia alergii u dzieci oraz osób, które źle znoszą zastrzyki. Minusem jest jednak fakt, że wymaga ona codziennego stosowania. Pierwszą dawkę podaje się pacjentowi w gabinecie lekarza. Jeżeli nie pojawią się żadne skutki uboczne, leczenie jest kontynuowane w domu.

Czy odczulanie jest bezpieczne? Przyjmuje się, że odczulanie jest bezpieczną i skuteczną metodą leczenia alergii, która zawsze powinna być jednak przeprowadzana pod ścisłym nadzorem lekarza alergologa. Co ważne, nie istnieją dokładne badania naukowe na ten temat, jednak przyjmuje się, że odczulać mogą się dorośli oraz dzieci powyżej 5. roku życia.

Alergia leczenie – jakie alergeny podaje się w szczepionkach?

Preparaty stosowane do odczulania mogą zawierać różne alergeny, a nawet ich mieszanki. W zastrzykach odczulających i odczulaniu doustnym znajdują się takie alergeny jak:

• pyłki traw, pyłki drzew oraz zbóż;
• nabłonek lub sierść zwierząt, np. psa, kota, konia;
• wyciągi alergenowe grzybów pleśniowych;
• roztocze kurzu domowego;
• jad owadów, np. osy, pszczoły, komara.

Co ważne, odczulanie odbywa się całorocznie lub sezonowo. W drugim przypadku terapia dotyczy alergenów występujących sezonowo i rozpoczyna się na kilka miesięcy przed okresem pylenia (2-4 miesiące przed sezonem pylenia) i trwa do jego zakończenia.

Ile trwa odczulanie?

Odczulanie jest długim procesem, który może trwać od 3 do nawet 5 lat. Warto jednak podkreślić, że im wcześniej terapia zostanie wdrożona, tym większa jest szansa na jej skuteczność. W zależności od nasilenia alergenu odczulanie może trwać od kilku do kilkunastu tygodni. Po odczulaniu pacjentowi podaje się dawkę podtrzymującą – co 4 lub 6 tygodni.

Odczulanie – przeciwwskazania

Nie istnieją szczególne przeciwwskazania do przeprowadzenia immunoterapii alergenowej. W niektórych chorobach przewlekłych alergolog musi jednak ocenić, czy korzyści z zastosowanej terapii przewyższą potencjalne działania niepożądane. Przed wykonaniem odczulania należy skonsultować się z lekarzem alergologiem i poinformować go o takich chorobach jak:

• dusznica bolesna;
• cukrzyca;
• nadciśnienie tętnicze;
• choroba niekontrolowana astma;
• POChP;
• czynne choroby autoimmunologiczne;
• czynne choroby nowotworowe.

Odczulanie – skutki uboczne

Zastosowanie szczepionki odczulającej może wiązać się z wystąpieniem szeregu działań niepożądanych. Bardzo rzadko pojawiają się takie skutki uboczne jak np. obrzęk krtani, ciężki napad astmy, a nawet wstrząs anafilaktyczny. Z tego powodu ważne jest, aby w ciągu 30 minut od podania szczepionki pacjent znalazł się pod opieką lekarza lub osoby, która wie, jak zareagować na nadmierne symptomy uczulenia i nadwrażliwość na lek.

Pozostałe działania niepożądane, które mogą pojawić się po odczulaniu, to:

• obrzęk, zaczerwienienie i świąd skóry;
• nieżyt nosa dający podobne objawy jak katar sienny;
• nasilenie astmy;
• zmiany skórne, jak np. pokrzywka;
• zaczerwienienie oczu;
• zaburzenia smaku i ból jamy ustnej (w przypadku odczulania podjęzykowego).

Czy podczas odczulania można brać leki na alergię?

Odczulanie nie stanowi przeciwwskazania do stosowania leków przeciwalergicznych. Co ważne, terapia lekami przeciwalergicznymi również nie stanowi przeciwwskazania do wdrożenia odczulania.

Jaki jest koszt odczulania?

Odczulanie najpopularniejszymi alergenami, takimi jak pyłki roślin, roztocza kurzu domowego, traw, w formie zastrzyku jest refundowane przez NFZ. Preparaty do immunoterapii podjęzykowej (w kroplach i tabletkach) nie są opłacane w ramach NFZ, a ich koszt jest uzależniony od cennika w konkretnej placówce.