Alergia pokarmowa u niemowląt, dzieci i dorosłych – objawy, leczenie

Najważniejsze informacje:

• Alergia pokarmowa to nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego na składniki jedzenia, która może utrudniać codzienne funkcjonowanie zarówno dzieciom, jak i osobom dorosłym.
• Wśród głównych objawów alergii pokarmowej wymienia się biegunkę, ból brzucha, pokrzywkę, kaszel oraz nieżyt nosa.
• Najcięższe przypadki alergii pokarmowej wiążą się z występowaniem wstrząsu anafilaktycznego.
• Kluczową kwestią w przypadku alergii pokarmowej jest samoobserwacja i przeprowadzenie kompleksowej diagnostyki, aby określić czynniki wywołujące reakcje alergiczne.

Szacuje się, że alergia pokarmowa jest problemem, który występuje u 4-8% dzieci oraz 2-4% osób dorosłych. Wśród najczęstszych alergenów wywołujących charakterystyczne reakcje alergiczne wymienia się białko mleka krowiego, jajka, orzechy, seler oraz cytrusy. W niektórych przypadkach reakcja ta jest na tyle silna, że stwarza zagrożenie dla życia alergika. Dowiedz się, jak rozpoznać objawy alergii pokarmowej i jak wyglądają one w przypadku dzieci oraz osób dorosłych.

Przyczyny alergii pokarmowej u niemowląt, dzieci i dorosłych

Alergia pokarmowa to inaczej zespół powtarzających się objawów, które występują u osób podatnych na alergeny zawarte w pokarmie (czasami nawet w niewielkiej ilości), które u zdrowych osób nie powodują żadnych dolegliwości. Ich przyczyny są związane z występowaniem przeciwciał IgE skierowanych przeciwko określonemu składnikowi pokarmu.

Najczęstszymi alergenami pokarmowymi u dzieci są: mleko krowie (1-5% wszystkich przypadków) oraz jajka. Dorosłych uczulają zwykle takie produkty spożywcze jak: ryby, owoce morza, seler, orzechy (m.in. orzeszki ziemne), pomidory, przyprawy, zboża, soja, cytrusy. Występowanie alergii pokarmowej może wiązać się z dalszym rozwojem takich chorób jak alergiczny nieżyt nosa, alergiczne kontaktowe zapalenie skóry, atopowe zapalenie skóry czy też alergiczne zapalenie spojówek. Co ważne, występowanie alergii pokarmowej jest dziedziczne.

Alergia pokarmowa a nietolerancja pokarmowa

Alergia pokarmowa często określana jest zamiennie jako nietolerancja pokarmowa. Warto jednak podkreślić, że przy alergii pokarmowej (np. na orzeszki ziemne) po spożyciu określonego pokarmu pojawia się ostra i natychmiastowa reakcja układu immunologicznego. Nietolerancja pokarmowa jest z kolei związana z mechanizmami nieimmunologicznymi, do których należą m.in. wrodzone i nabyte zaburzenia enzymatyczne w jelicie cienkim. Przykładem może tu być np. niedobór lub brak laktazy występujący przy nietolerancji laktozy. Objawy nietolerancji pokarmowej są rozłożone w czasie i występują w ciągu kilku godzin do kilku dni od spożycia pokarmu.

Aftowe zapalenie jamy ustnej – konsekwencja zespołu alergii jamy ustnej

Zespół alergii jamy ustnej to przypadłość, która występuje u osób, które mają równocześnie alergię krzyżową na alergeny wziewne i pokarmowe. W Polsce zwykle dotyczy to alergii na pyłki brzozy, która objawia się po kilku minutach od zjedzenia takich pokarmów jak jabłko, marchew, orzechy laskowe, brzoskwinie. Zespół alergii jamy ustnej objawia się m.in. świądem, grudkami i obrzękiem w obrębie jamy ustnej. Podobne objawy w obrębie jamy ustnej daje spożycie pomidorów u osób uczulonych na pyłki traw.

Objawy alergii pokarmowej u dzieci

Objawy alergii pokarmowej w przypadku najmłodszych mogą być różne i często nie wskazują na konkretny problem. Wśród nich wymienia się zwykle takie symptomy jak:

• nietolerancja laktozy, która powoduje głównie dolegliwości ze strony układu pokarmowego, jak wzdęcia, biegunkę, ból brzucha oraz nudności;
• nadwrażliwość na gluten, której efektem są bóle brzucha, głowy i mięśni, przewlekłe zmęczenie, biegunka, zaparcia;
• nietolerancja produktów o wysokim udziale FODMAP, takich jak fruktoza, laktoza i oligosacharydy. Objawia się m.in. biegunką, wzdęciami i uczuciem przelewania w żołądku;
• nietolerancja histaminy, która powoduje wymioty, nudności, biegunkę, świąd skóry, wysypkę, zaczerwienienie twarzy, katar, migreny i bóle głowy.

Alergia pokarmowa – objawy u dorosłych

Objawy alergii pokarmowej u dorosłych, podobnie jak u dzieci i niemowląt, pojawiają się bardzo szybko po spożyciu alergenu. Najczęstsze objawy alergii pokarmowej to:

• świąd;
• zaczerwienienie skóry;
• obrzęk naczynioruchowy;
• pokrzywka;
• w przypadku poważniejszej reakcji alergicznej dochodzi do tego spadek ciśnienia tętniczego, skurcz oskrzeli i tachykardia.

Dodatkowo objawy alergii pokarmowej u dorosłych mogą obejmować atopowe zapalenie skóry, nawracające migreny, objawy ADHD, objawy astmy, a nawet zaburzenia snu. W skrajnych przypadkach dochodzi do stanu zagrożenia życia, określanego jako wstrząs anafilaktyczny. Objawy anafilaksji to głównie duszność, kołatanie serca, spadek ciśnienia krwi, utrata przytomności.

Jak rozpoznać alergie pokarmowe?

Rozpoznanie alergii pokarmowej może być skomplikowane, ponieważ objawy mogą być różnorodne i nie zawsze jednoznacznie wskazywać na alergię pokarmową. Podstawą jest tu tzw. próba prowokacyjna, która polega na podawaniu pacjentowi (pod kontrolą lekarza) pokarmu wywołującego alergię i obserwowanie, czy dojdzie do wystąpienia objawów. W praktyce zaleca się też stosowanie diety eliminacyjnej, pozbawionej uczulającego pokarmu. Zanik objawów alergii może wówczas świadczyć o występowaniu alergii.

Istotną rolę odgrywają też takie metody diagnostyczne jak:

• punktowe testy skórne – polegają na umieszczeniu roztworów alergenów na skórze i wykonaniu w tym miejscu nakłucia. Obecność bąbla z rumieniem świadczy o uczuleniu na określony produkt;
• testy alergiczne z krwi – wykazują dużą skuteczność w równoczesnym badaniu wielu alergenów, co przyspiesza postawienie prawidłowej diagnozy.

Leczenie alergii pokarmowej u dzieci i dorosłych

W leczeniu alergii pokarmowej kluczowe jest eliminowanie pokarmów, które mogą wywołać reakcję alergiczną. Lekarz często zaleca specjalną dietę, która wyklucza najczęstsze uczulające produkty, równocześnie zapewniając niezbędne składniki odżywcze. Stosowanie diety eliminacyjnej jest zazwyczaj długotrwałe i może trwać kilka lat. Warto jednak podkreślić, że przestrzeganie zasad tej diety jest niezbędne dla zapewnienia prawidłowego rozwoju dziecka oraz zapobiegania niedoborom pokarmowym.

Ważnym aspektem leczenia alergii pokarmowej u dzieci i dorosłych jest też odbudowa zdrowia jelit i stopniowe wprowadzanie uczulających pokarmów, co z czasem może prowadzić do tolerancji na nie. Dzięki temu dieta eliminacyjna pozwala stopniowo przywrócić zdrowie i zapewnia ochronę przed groźnymi konsekwencjami alergii pokarmowej.

W przypadku alergii pokarmowej często konieczne jest wspomaganie diety leczeniem farmakologicznym, szczególnie jeśli występują inne postacie alergii. Należy jednak podkreślić, że żaden lek nie będzie skuteczny bez odpowiednio dobranej diety eliminacyjnej. W leczeniu stosuje się różne substancje, takie jak kromony i ketotifen.

W przypadku objawów takich jak zespół jamy ustnej lub zmiany skórne ulgę mogą przynieść doustne leki przeciwhistaminowe. Glikokortykosteroidy są z kolei wskazane przykrótkotrwałym nasileniu objawów zapalenia przewodu pokarmowego. Osoby z ryzykiem wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego powinny nosić przy sobie ampułkostrzykawkę z adrenaliną, która może być konieczna w nagłych sytuacjach.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania odnośnie alergii pokarmowych.