Uczulenie (alergia) skórna – jak wygląda, objawy, leczenie

Najważniejsze informacje:

• Alergia skórna obejmuje szerokie spektrum zmian skórnych powstających w wyniku kontaktu organizmu z określonym alergenem.
• Objawy alergii skórnej obejmują przede wszystkim zaczerwienienie skóry, wysypkę, pęcherze, obrzęk naczynioruchowy i świąd.
• Wysypka alergiczna może być wywołana przez alergeny pochodzące ze środowiska zewnętrznego lub alergeny pokarmowe.
• Nieleczona alergia skórna może prowadzić do rozwoju chorób alergicznych, jak np. atopowe zapalenie skóry, pokrzywka alergiczna, alergiczny wyprysk kontaktowy (kontaktowe zapalenie skóry) lub wyprysk fotoalergiczny.

Alergia skórna jest jedną z najpowszechniejszych odmian alergii u dzieci i dorosłych. Objawy alergii obejmują zwykle wysypkę, zaczerwienienie oraz pęcherze skórne, które mogą być wypełnione płynem surowiczym. Przypadłość ta jest niezwykle uciążliwa dla pacjenta i może prowadzić do pogorszenia jakości życia oraz licznych trudności w codziennym funkcjonowaniu. Dowiedz się, jak wygląda alergia skórna, z jakimi schorzeniami skórnymi na tle alergicznym zmagamy się najczęściej i co powoduje ich występowanie.

Alergia skórna – co to jest?

Alergia skórna stanowi zespół charakterystycznych objawów pojawiających się na skórze w następstwie kontaktu z alergenem. Za mechanizm ten odpowiada nadwrażliwość układu immunologicznego, który wykazuje tendencję do nadreaktywnej odpowiedzi na określone bodźce zewnętrzne – w normalnych warunkach niepowodujące reakcji alergicznych u zdrowych ludzi. Schorzenia rozwijające się na tle alergicznym można podzielić na kilka grup.

Atopowe zapalenie skóry (AZS)

Atopowe zapalenie skóry (AZS) to jedna z najczęstszych chorób alergicznych skóry. Jest to przewlekła dolegliwość dermatologiczna o charakterze zapalnym, która charakteryzuje się przebiegiem cyklicznym – okresy ustępowania objawów przeplatają się z fazami zaostrzeń. Podstawowe znaczenie w przypadku atopowego zapalenia skóry mają czynniki genetyczne, które odgrywają kluczową rolę. Zazwyczaj pierwsze symptomy atopowego zapalenia skóry ujawniają się w ciągu pierwszego roku życia dziecka, choć nie jest wykluczone ich pojawienie się również w późniejszym okresie.

Skóra pacjentów zmagających się z AZS wykazuje osłabienie naturalnych funkcji ochronnych i skłonność do nadmiernego wysychania. W konsekwencji nawet niewielkie oddziaływanie alergenów czy innych substancji drażniących może prowokować reakcje alergiczne. Co istotne, nawet w okresach, gdy nie obserwuje się zewnętrznych symptomów choroby, w głębszych warstwach skóry może trwać proces zapalny, który zwiększa ryzyko nagłego wystąpienia reakcji alergicznych.

Warto podkreślić, że atopowe zapalenie skóry jest schorzeniem dotykającym osoby z predyspozycjami do atopii, co oznacza, że często współwystępuje z innymi alergicznymi stanami, takimi jak alergie pokarmowe, wziewne, alergiczny nieżyt nosa czy astma.

Alergiczny wyprysk kontaktowy (ACD)

Alergiczny wyprysk kontaktowy, inaczej określany jako alergiczne kontaktowe zapalenie skóry, to schorzenie, które dotyka osoby wrażliwe na określone alergeny. Do objawów dochodzi, gdy skóra tych osób nawiązuje kontakt z substancjami zwanymi haptenami. Są to małe cząsteczki, które mogą przenikać przez skórę, a następnie łączą się z białkami w organizmie, tworząc kompleksy immunologiczne. Właśnie te kompleksy są przyczyną reakcji alergicznej, ponieważ system odpornościowy osoby uczulonej traktuje je jako zagrożenie, co prowadzi do zapalnej odpowiedzi organizmu i pojawienia się zmian skórnych.

U osób niecierpiących na alergie, mimo obecności haptenów, organizm rozwija tolerancję immunologiczną, co zapobiega reakcji alergicznej. Najczęstsze alergeny kontaktowe to metale, składniki kosmetyków, lanolina, detergenty tworzące pianę takie jak SLS i SLES, balsam peruwiański, antybiotyk neomycyna, olejki eteryczne, propolis, komponenty gumy, żywice epoksydowe oraz lateks.

Pokrzywka alergiczna

Pokrzywka jest rodzajem reakcji alergicznej skóry, która może być spowodowana przez alergeny kontaktowe (np. substancje zawarte w kosmetykach czy środkach czystości), alergeny wziewne (np. pyłki roślin), alergeny pokarmowe (niektóre składniki żywności), a także leki i jad owadów. Pokrzywkę alergiczną można poznać po charakterystycznej wysypce, która przypomina skutki kontaktu ze skórą pokrzywy.

W zależności od czasu trwania pokrzywka alergiczna dzieli się na ostrą i przewlekłą. Ostra forma pokrzywki może trwać od kilku godzin do kilku dni i często znika tak szybko, jak się pojawiła. Warto jednak pamiętać, że może ona być również sygnałem ostrzegawczym przed groźnym dla życia wstrząsem anafilaktycznym. Z kolei pokrzywka przewlekła utrzymuje się przez ponad 6 tygodni i w tym przypadku zidentyfikowanie przyczyny może być znacznie bardziej skomplikowane.

Wyprysk fotoalergiczny

Wyprysk alergiczny jest specyficznym typem alergii, która jest wyzwalana przez oddziaływanie promieni słonecznych. Często spotykanymi czynnikami wywołującymi tę reakcję alergiczną są leki przeciwzapalne, takie jak ketoprofen czy etofenamat, a także organiczne filtry słoneczne. Występowanie tej alergii jest związane z ekspozycją na słońce, co prowadzi do niepożądanych reakcji skórnych. Warto zwrócić uwagę na to, że substancje chemiczne zawarte w niektórych produktach mogą wchodzić w reakcje z promieniami słonecznymi, wywołując objawy alergiczne.

Proteinowy wyprysk kontaktowy (PCD)

Choroba rozwija się wskutek narażenia skóry na białka pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, które charakteryzują się dużą masą cząsteczkową – przekraczającą 10000 daltonów. Kluczowym aspektem, umożliwiającym przenikanie tych obszernych cząsteczek przez skórę i wywołanie reakcji, są uszkodzenia bariery naskórkowej.

Przyczyny alergii skórnych

Występowanie objawów alergii skórnej może być rezultatem kontaktu z alergenem różnej postaci. Wśród najbardziej rozpowszechnionych alergenów znajdują się:

• alergeny wziewne, takie jak pyłki roślin, sierść zwierząt, roztocza kurzu domowego czy zarodniki pleśni;
• alergeny pokarmowe, w tym białka mleka krowiego, jaja, orzechy, owoce morza, gluten, soja, truskawki, seler;
• wybrane grupy leków, w tym penicylina, neomycyna czy aspiryna;
• dodatki stosowane w przemyśle spożywczym, np. glutaminian sodu czy barwniki;
• jad owadów, np. pszczół i os;
• składniki zawarte w kosmetykach, w tym barwniki, substancje zapachowe oraz konserwanty;
• metale, takie jak nikiel, chrom, pallad czy kobalt;
• środki czystości, w tym SLS i SLES;
• olejki eteryczne;
• lateks.

Objawy alergii skórnej

Najczęściej występujące objawy alergii skórnej to wysypka, która może przybierać zróżnicowaną formę w zależności od konkretnego typu schorzenia alergicznego dotykającego skórę. W przypadku alergicznego kontaktowego zapalenia skóry obserwujemy pojawienie się czerwonych grudek, które mogą wydzielać płyn. Te zmiany skórne pojawiają się w miejscu, gdzie doszło do kontaktu z alergenem i często towarzyszy im silny świąd. Zjawisko to jest powszechne wśród osób dorosłych.

Innym przykładem jest pokrzywka alergiczna, która charakteryzuje się występowaniem bąbli pokrzywkowych otoczonych zaczerwienieniem, przypominających reakcję na oparzenie pokrzywą. Bąble te mogą powodować swędzenie i uczucie pieczenia skóry, jednak zwykle znikają bez pozostawiania śladów. Często wyzwalane są przez alergeny pokarmowe lub te pochodzące od zwierząt.

Odczyn fotoalergiczny to kolejny rodzaj reakcji alergicznej, który objawia się rumieniem, grudkami lub pęcherzykami. Jest on wywołany przez reakcję na substancje takie jak kosmetyki, niektóre leki stosowane miejscowo lub doustnie, w połączeniu z ekspozycją na światło słoneczne. Objawy skórne mogą pojawić się zarówno natychmiast, jak i z opóźnieniem – od 24 do 48 godzin po ekspozycji.

Atopowe zapalenie skóry to stan, który często prowadzi do alergii skórnej, manifestującej się zmianami na twarzy, w zgięciach łokciowych i kolanowych, a także na dłoniach. Warto jednak zaznaczyć, że nie każda zmiana skórna, tak jak krostki, świąd czy zapalne grudki, musi być wynikiem alergii. Mogą one również sygnalizować inne schorzenia, w tym infekcje wirusowe czy bakteryjne, a także stany zapalne.

Podsumowując, wśród objawów związanych z występowaniem stanów chorobowych skóry wymienić należy przede wszystkim:

• intensywny świąd;
• pieczenie skóry;
• pojawienie się niebolesnych bąbli;
• czerwone plamy,
• krostki i grudki o barwie od białej do czerwonej,
• zaczerwienienie skóry,
• suchość i szorstkość naskórka,
• łuszczenie się skóry.

Co na uczulenie skórne? Leczenie alergii skórnej

Leczenie alergii skórnej przeprowadzane jest przez dermatologa i opiera się przede wszystkim na skutecznym rozpoznaniu przyczyn dolegliwości. W procesie diagnozowania alergii skórnej wykorzystuje się różnorodne metody, w tym testy skórne punktowe, testy płatkowe oraz ocenę poziomu immunoglobulin E (IgE). Testy płatkowe są niezwykle pomocne, szczególnie w rozpoznawaniu kontaktowego zapalenia skóry.

W terapii alergii stosuje się leki przeciwhistaminowe, które dzielą się na dwie główne kategorie: leki przeciwhistaminowe I i II generacji. Leki pierwszej generacji, takie jak klemastyna czy hydroksyzyna, choć skuteczne w blokowaniu receptorów H1 histaminy, wykazują działanie nieselektywne, oddziałując również na inne receptory. Może to prowadzić do niepożądanych efektów ubocznych, w tym senności czy suchości w ustach. Z tego powodu, zaleca się obecnie stosowanie nowszych preparatów jak leki przeciwhistaminowe II generacji, które koncentrują się na blokowaniu receptorów H1, minimalizując przy tym ryzyko działań niepożądanych. Do tej grupy należą między innymi cetyryzyna, loratydyna czy feksofenadyna. Wybierając lek antyhistaminowy, należy uwzględnić indywidualne cechy pacjenta oraz potencjalne różnice w przenikaniu substancji czynnych do ośrodkowego układu nerwowego.

W objawowym leczeniu alergii skórnej często stosuje się preparaty miejscowe w formie maści lub żeli, które mogą zawierać składniki łagodzące świąd. W sytuacjach, gdy leczenie objawowe nie przynosi ulgi, dermatolog może zalecić krótkotrwałe stosowanie maści z glikokortykosteroidami. Nowoczesną alternatywą dla miejscowych glikokortykosteroidów są inhibitory kalcyneuryny, takie jak pimekrolimus czy takrolimus, które nie uszkadzają bariery naskórkowej i mogą być stosowane na delikatne partie skóry, na przykład na twarz czy dłonie. Są one obecnie często wybierane w leczeniu atopowego zapalenia skóry.

Domowe sposoby na uczulenia skórne

W trosce o zdrowie skóry pacjentów zmagających się z alergiami istotne jest zastosowanie odpowiednich metod pielęgnacyjnych. Kluczową rolę w utrzymaniu skóry w dobrej kondycji pełnią emolienty, które nie tylko intensywnie nawilżają, ale również przynoszą ulgę w stanach zapalnych. Ponadto zaleca się wykorzystanie środków o działaniu antyseptycznym, zawierających nanosrebro czy chlorowodorek oktenidyny, które skutecznie chronią przed infekcjami bakteryjnymi, zwłaszcza w sytuacjach, gdy skóra jest podrażniona i występuje ryzyko rozdrapywania swędzących zmian. Emolienty są niezbędne w pielęgnacji skóry osób w każdym wieku, od niemowląt po dorosłych, a ich znaczenie rośnie w przypadku diagnozy atopowego zapalenia skóry.

Aby złagodzić uczulenie, warto sięgnąć również po żel z aloesu oraz produkty zawierające pantenol czy alantoinę. Leczenie objawowe alergii skórnej można wesprzeć również poprzez stosowanie takich preparatów jak naturalna maść z rumianku, która wykazuje właściwości przeciwzapalne. W przypadku alergii skórnej warto również rozważyć stosowanie maści dziegciowej, która nie tylko łagodzi stany zapalne i świąd, ale również działa bakteriobójczo. Wśród roślin o udowodnionym działaniu przeciwalergicznym wyróżnia się pachnotkę zwyczajną, z której wyciąg jest dostępny w formie tabletek w aptekach.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące alergii skórnych.