Endokrynolog – czym się zajmuje, jakie choroby leczy, jak wygląda wizyta

Najważniejsze informacje

• Endokrynolog to specjalista od hormonów – diagnozuje i leczy zaburzenia układu hormonalnego (np. niedoczynność i nadczynność tarczycy, chorobę Hashimoto, chorobę Gravesa-Basedowa, zespół Cushinga).
• Pacjenci najczęściej zgłaszają się do niego z problemami tarczycy i przytarczyc, nadnerczy, przysadki mózgowej lub trzustki (np. guzy przysadki czy insulinooporność).
• Konsultację endokrynologiczną warto rozważyć przy objawach takich jak przewlekłe zmęczenie, zaburzenia menstruacyjne, tycie lub utrata masy ciała bez przyczyny, trądzik, nadmierne owłosienie (np. PCOS, hirsutyzm).
• Do endokrynologa na NFZ potrzebne jest skierowanie, ale prywatnie (w tym online) można zapisać się bez niego.
• Endokrynolog podczas wizyty może przepisać leki (wystawić e-receptę), skierowanie na badania lub zwolnienie lekarskie.

Hormony mają ogromny wpływ na nasze samopoczucie i zdrowie, a ich zaburzenia potrafią objawiać się w bardzo różnorodny sposób – od zmęczenia i problemów z wagą, po trudności z płodnością czy zmiany skórne. Endokrynolog to lekarz, który pomaga przywrócić równowagę hormonalną i poprawić jakość życia przy różnego rodzaju schorzeniach. Wyjaśniamy, czego można się spodziewać podczas wizyty i jakie problemy zdrowotne warto konsultować z endokrynologiem.

Czym zajmuje się lekarz endokrynolog?

Endokrynolog to specjalista, który zajmuje się diagnozowaniem, leczeniem oraz monitorowaniem chorób gruczołów dokrewnych (nazywanych gruczołami wydzielania wewnętrznego), czyli narządów odpowiedzialnych za produkcję hormonów.

Hormony te są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu – regulują m.in. metabolizm, wzrost, dojrzewanie płciowe, cykl menstruacyjny, nastrój, gospodarkę wodno-elektrolitową, rytm snu i stresu oraz wiele innych procesów życiowych.

Układ hormonalny to precyzyjnie działający system, dlatego nawet niewielkie zaburzenia mogą prowadzić do mniej lub bardziej poważnych konsekwencji zdrowotnych. 

Do najważniejszych gruczołów dokrewnych, które pozostają pod opieką endokrynologa, należą:

• tarczyca i przytarczyce – regulujące m.in. metabolizm, gospodarkę wapniowo-fosforanową i temperaturę ciała,
• przysadka mózgowa – nadrzędny gruczoł hormonalny sterujący pracą innych gruczołów,
• nadnercza – odpowiedzialne m.in. za reakcję organizmu na stres, ciśnienie krwi i poziom glukozy,
• trzustka – produkująca insulinę i inne hormony związane z regulacją poziomu cukru we krwi,
• jajniki i jądra – wydzielające hormony płciowe wpływające na płodność, cykl menstruacyjny, libido i rozwój cech płciowych.

Czym zajmuje się endokrynolog? Przede wszystkim wykrywa przyczyny zaburzeń hormonalnych i wdraża odpowiednie leczenie farmakologiczne, czasem we współpracy z innymi specjalistami, takimi jak ginekolog, diabetolog czy neurolog.

Endokrynolog – od czego, jakie choroby leczy?

Endokrynolog zajmuje się leczeniem zaburzeń hormonalnych, czyli sytuacji, gdy organizm produkuje zbyt mało lub zbyt dużo hormonów albo nieprawidłowo na nie reaguje. 

Wiele z tych chorób ma charakter przewlekły i wymaga regularnych kontroli oraz dostosowania leczenia na różnych etapach życia pacjenta.

Do chorób najczęściej leczonych przez endokrynologa należą:

• Choroby tarczycy, choroby przytarczyc – jedne z głównych powodów wizyt u endokrynologa. To przede wszystkim:
  • niedoczynność tarczycy (np. choroba Hashimoto),
  • nadczynność tarczycy (np. choroba Gravesa-Basedowa),
  • guzki i wole tarczycy,
  • zapalenia tarczycy (ostre, podostre, przewlekłe),
  • rak tarczycy.
• Choroby przysadki mózgowej, takie jak:
  • prolactinoma (gruczolak wydzielający prolaktynę),
  • akromegalia (nadmiar hormonu wzrostu),
  • niedoczynność przysadki mózgowej.
• Choroby nadnerczy, np.:
  • choroba Addisona (niedoczynność nadnerczy),
  • choroba Cushinga (nadmiar kortyzolu),
  • guzy nadnerczy (łagodne i złośliwe).
• Cukrzyca typu 1 i 2 – choć leczeniem cukrzycy często zajmuje się diabetolog, endokrynolog uczestniczy w leczeniu pacjentów z powikłaniami hormonalnymi i zaburzeniami metabolicznymi.
• Zespół policystycznych jajników (PCOS) – objawiający się m.in. nieregularnymi miesiączkami, trądzikiem, nadmiernym owłosieniem i trudnościami z zajściem w ciążę.
• Choroby gruczołów płciowych i wywołane nimi zaburzenia dojrzewania i płodności – zarówno u kobiet, jak i mężczyzn.
• Osteoporoza i zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej – często towarzyszące innym chorobom endokrynologicznym.
• Zaburzenia masy ciała – endokrynolog może pomóc w diagnostyce przyczyn nadwagi, otyłości, a także nagłego chudnięcia bez wyraźnego powodu.

Leczenie endokrynologiczne ma na celu wyrównanie poziomów hormonów i poprawę funkcjonowania całego organizmu. Wymaga ono często długoterminowej współpracy z pacjentem oraz regularnych badań kontrolnych.

Endokrynolog ginekolog – czym się zajmuje?

Endokrynolog ginekolog to specjalista, który łączy wiedzę z zakresu ginekologii i endokrynologii. Jego zadaniem jest diagnostyka i leczenie zaburzeń hormonalnych u kobiet, wpływających na cykl menstruacyjny, płodność oraz ogólne funkcjonowanie organizmu.

Najczęściej zgłaszają się do niego pacjentki z takimi problemami, jak:

• nieregularne miesiączki lub ich całkowity zanik (amenorrhoea),
• PCOS (zespół policystycznych jajników) – objawiający się m.in. torbielami na jajnikach, zaburzeniami owulacji i trudnościami z zajściem w ciążę,
• niepłodność i długotrwałe starania o dziecko,
• zaburzenia hormonalne w okresie menopauzy i okołomenopauzalnym,
• nadmierne owłosienie (hirsutyzm), spowodowane zbyt wysokim poziomem androgenów,
• trądzik o podłożu hormonalnym, szczególnie u dorosłych kobiet.

Specjalista ten może prowadzić kompleksowe leczenie farmakologiczne, dobierać terapię hormonalną oraz współpracować z lekarzem prowadzącym w przypadku planowania ciąży lub leczenia niepłodności.

Endokrynolog dziecięcy – jakie choroby leczy?

Endokrynolog dziecięcy zajmuje się diagnostyką i leczeniem zaburzeń hormonalnych u dzieci i młodzieży – od okresu noworodkowego aż po zakończenie dojrzewania. Zaburzenia te mogą wpływać na wzrost, dojrzewanie płciowe, metabolizm i rozwój ogólny dziecka.

Wśród najczęstszych schorzeń, które leczy endokrynolog dziecięcy, znajdują się:

• zaburzenia wzrostu – np. niedobór hormonu wzrostu, niskorosłość, przedwczesne lub opóźnione dojrzewanie,
• wady rozwojowe narządów płciowych – np. wnętrostwo,
• problemy z masą ciała – zarówno otyłość, jak i niedowaga o podłożu hormonalnym,
• cukrzyca typu 1 – diagnozowana najczęściej w dzieciństwie lub w okresie dojrzewania,
• zaburzenia tarczycy – np. wrodzona niedoczynność, choroba Hashimoto, nadczynność,
• zaburzenia metaboliczne i genetyczne zespoły endokrynologiczne – np. zespół Turnera, zespół Pradera-Williego.

Wczesna diagnoza i właściwe leczenie u endokrynologa dziecięcego są podstawą prawidłowego rozwoju fizycznego i emocjonalnego dziecka.

Z jakimi objawami należy się zgłosić do endokrynologa?

Zaburzenia hormonalne często rozwijają się powoli i niespecyficznie, dlatego łatwo je zbagatelizować lub pomylić z przemęczeniem, stresem czy skutkami stylu życia. Jednak nawet subtelne objawy mogą świadczyć o nieprawidłowościach w funkcjonowaniu gruczołów dokrewnych.

Do endokrynologa warto zgłosić się, jeśli obserwujemy u siebie jeden lub więcej z poniższych symptomów:

• przewlekłe, nadmierne zmęczenie i brak energii, mimo odpowiedniej ilości snu i odpoczynku,
• nagły przyrost lub spadek masy ciała, bez zmiany diety i aktywności fizycznej,
• uczucie zimna lub nadmierne pocenie się i uderzenia gorąca (zmniejszona tolerancja ciepła) – niezależnie od temperatury otoczenia,
• wypadanie włosów, łamliwość paznokci, przesuszona skóra,
• problemy z koncentracją, rozdrażnienie, wahania nastroju, depresja,
• zaburzenia miesiączkowania – nieregularne cykle, brak miesiączki lub bardzo obfite krwawienia,
• trudności z zajściem w ciążę, zaburzenia płodności, spadek libido,
• nadmierne owłosienie (np. na twarzy, klatce piersiowej u kobiet) lub trądzik o podłożu hormonalnym,
• bóle piersi,
• drżenie rąk, kołatanie serca, uczucie niepokoju,
• obrzęki, zwłaszcza twarzy, dłoni i stóp,
• nawracające bóle głowy,
• zaburzenia wzrostu lub dojrzewania u dzieci i nastolatków.

Osoby z historią rodzinną chorób hormonalnych powinny regularnie konsultować się z endokrynologiem.

Co bada endokrynolog?

Podczas wizyty lekarz endokrynolog ocenia funkcjonowanie układu hormonalnego poprzez:

• analizę wywiadu i objawów pacjenta,
• badanie fizykalne – np. palpacyjne badanie tarczycy, ocena owłosienia, masy ciała i ciśnienia,
• interpretację wyników badań laboratoryjnych i obrazowych.

W razie potrzeby zleca też dodatkowe testy, aby dokładniej określić źródło problemu hormonalnego.

Co robi endokrynolog na pierwszej wizycie?

Pierwsza wizyta u endokrynologa zazwyczaj trwa od 20 do 40 minut i obejmuje:

• szczegółowy wywiad medyczny, w tym historię chorób, dolegliwości, cykl miesiączkowy, wagę, styl życia i przyjmowane leki,
• ocenę objawów klinicznych, często w połączeniu z badaniem fizykalnym – np. badaniem szyi, węzłów chłonnych, pomiarem ciśnienia, masy ciała,
• analizę wyników badań, jeśli pacjent je posiada – podstawowe badania hormonalne krwi, wyniki badań przeciwciał tarczycowych, badania obrazowe, dokumentacja medyczna dotycząca przebytych chorób endokrynologicznych lub przyjmowanych leków,
• ustalenie planu dalszej diagnostyki lub leczenia.

Aby wizyta u endokrynologa była jak najbardziej efektywna, dobrze jest przygotować i zabrać ze sobą wyniki wcześniejszych badań, zwłaszcza jeśli były wykonywane niedawno. 

W zależności od sytuacji endokrynolog może od razu postawić wstępną diagnozę lub zlecić dodatkowe badania, zanim zaproponuje konkretne leczenie.

Jakie badania może zlecić endokrynolog?

Zakres badań zależy od podejrzewanego schorzenia, ale najczęściej lekarz zleca:

• badania hormonalne krwi – m.in. TSH, FT3, FT4, prolaktyna, testosteron, estradiol, LH, FSH, kortyzol, insulina, glukoza,
• przeciwciała tarczycowe – anty-TPO, anty-TG (przy podejrzeniu chorób autoimmunologicznych),
• USG tarczycy lub nadnerczy,
• rezonans magnetyczny przysadki mózgowej,
• testy czynnościowe – np. test z użyciem deksametazonu, testy stymulacyjne, krzywa cukrowa i insulinowa.

Wyniki tych badań pozwalają precyzyjnie ocenić stan układu hormonalnego i dobrać skuteczne leczenie.

Czy do endokrynologa potrzebne jest skierowanie?

To, czy skierowanie do endokrynologa jest wymagane, zależy przede wszystkim od formy finansowania wizyty – czy planujemy skorzystać z usług w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ), czy też wybieramy wizytę prywatną (np. konsultację online).

Endokrynolog na NFZ

Chcąc skorzystać z opieki endokrynologa w ramach NFZ, konieczne jest posiadanie skierowania. Może je wystawić m.in.:

• lekarz rodzinny (POZ),
• lekarz innej specjalizacji, który uzna potrzebę dalszej diagnostyki hormonalnej.

Czas oczekiwania na wizytę u endokrynologa na NFZ może być długi – kilka miesięcy, a nawet lat. Dlatego przy nasilonych objawach lub konieczności szybkiej diagnozy pacjenci często decydują się na konsultację prywatną.

Wizyta u endokrynologa prywatnie – koszt, dostępność

W przypadku wizyty prywatnej skierowanie do endokrynologa nie jest wymagane. Wystarczy umówić się na termin telefonicznie, online lub przez aplikację medyczną.

Koszt pierwszej konsultacji u endokrynologa prywatnie wynosi zazwyczaj od 200 do 400 zł – w zależności od lokalizacji, renomy specjalisty i zakresu usługi (np. USG tarczycy).

Zaletą wizyt prywatnych jest krótki czas oczekiwania – często można uzyskać termin w ciągu kilku dni, a niekiedy nawet tego samego dnia.

Konsultacja u endokrynologa online

Coraz więcej pacjentów decyduje się na konsultację endokrynologiczną online, szczególnie gdy:

• potrzebują przedłużenia leczenia lub recepty od endokrynologa,
• chcą skonsultować wyniki badań z już rozpoczętej diagnostyki,
• nie mają możliwości osobistego dojazdu do specjalisty.

Podczas takiej wizyty lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad, analizuje dokumentację medyczną i może:

• wystawić e-receptę,
• zlecić badania laboratoryjne lub obrazowe,
• wystawić e-skierowanie lub zwolnienie lekarskie (L4).

Konsultacja online trwa zazwyczaj około 20-30 minut i jest powszechnie dostępną, w pełni legalną formą opieki medycznej – również w przypadku endokrynologa.

Jakie leki może przepisać endokrynolog?

Endokrynolog ma prawo przepisywać pełen zakres leków stosowanych w leczeniu zaburzeń hormonalnych. Wśród nich znajdują się m.in.:

• leki na niedoczynność tarczycy – np. Letrox, Euthyrox,
• leki przeciwtarczycowe – np. Thyrozol, Metizol,
• leki hormonalne – np. preparaty estrogenowo-progestagenowe, tabletki antykoncepcyjne,
• leki przeciwcukrzycowe i insuliny,
• leki wspomagające płodność,
• leki stosowane w leczeniu osteoporozy,
• suplementy witaminowe i hormonalne – np. witamina D, jod, wapń.

Leczenie dobierane jest indywidualnie na podstawie wyników badań.

Jak uzyskać receptę od endokrynologa?

Receptę od endokrynologa można otrzymać:

• podczas wizyty stacjonarnej lub online,
• w ramach kontynuacji leczenia – również przez teleporadę,
• poprzez platformy medyczne, gdzie po wypełnieniu formularza zdrowotnego lekarz może szybko i bezpiecznie wystawić e-receptę.

Dzięki temu pacjenci mają wygodny i szybki dostęp do leków – również bez konieczności opuszczania domu.

FAQ

Odpowiedzi na najczęstsze pytania dotyczące endokrynologa (zakresu specjalizacji, leczonych chorób, przebiegu wizyty).