Tarczyca – co to, gdzie leży, budowa, funkcje

Najważniejsze informacje:

• Tarczyca to gruczoł wydzielania wewnętrznego zlokalizowany w przedniej części szyi, zbudowany z dwóch płatów.
• Do hormonów tarczycy należą trójjodotyronina (T3) i tyroksyna (T4) wytwarzane w komórkach pęcherzykowych, a także kalcytonina produkowana przez komórki przypęcherzykowe (C).
• Gruczoł tarczowy odgrywa kluczową rolę w regulacji metabolizmu. Wpływa także na stan układu krążenia, układu nerwowego, mięśni i kości, jak również na nastrój, koncentrację i rozwój dzieci i młodzieży.

Tarczyca to bardzo ważny narząd należący do układu dokrewnego, będący źródłem hormonów wpływających na tak istotne procesy jak przemiana materii, termoregulacja, dojrzewanie komórek nerwowych czy cykl pracy serca. Dowiedz się, jak jest zbudowana tarczyca i jakie funkcje pełni w organizmie.

Co to jest tarczyca? Budowa i położenie

Tarczyca należy do gruczołów dokrewnych (endokrynnych). Jest narządem nieparzystym, zlokalizowanym w przedniej części szyi. Składa się z dwóch płatów (prawego i lewego) połączonych węziną. Może posiadać także dodatkowy płat piramidowy odchodzący od górnego brzegu węziny. Na tylnej powierzchni płatów tarczycy są zlokalizowane gruczoły przytarczyczne (przytarczyce).

Tarczyca jest wydłużona w płaszczyźnie pionowej i zazwyczaj sięga od poziomu chrząstki tarczowatej krtani do szóstej chrząstki tchawicy. Jest otoczona podwójną osłonką łącznotkankową (powięzią tarczową i torebką włóknistą). W obrębie tkanki łącznej są zlokalizowane naczynia krwionośne, naczynia limfatyczne oraz włókna nerwowe zaopatrujące tarczycę. Gruczoł tarczowy jest narządem o bardzo bogatym unaczynieniu, co pozwala na efektywne uwalnianie hormonów do krwioobiegu.

Tarczyca – budowa wewnętrzna

Zasadniczą część tarczycy tworzy miąższ gruczołowy. Jest on zbudowany z pęcherzyków tarczycowych o różnej wielkości. Ich ściana jest wysłana pojedynczą warstwą komórek nabłonkowych, nazywanych też tyreocytami. Wnętrze pęcherzyków wypełnia koloid zawierający tyreoglobulinę, która jest prekursorem hormonów tarczycy. Zawartość pęcherzyków stanowi zapas hormonów na 2-3 miesiące.

W tarczycy znajdują się także komórki okołopęcherzykowe (komórki C), które wyróżniają się innym pochodzeniem rozwojowym niż tyreocyty. Wywodzą się bowiem z komórek grzebienia nerwowego i mają charakter neuroendokrynny. Produkują kalcytoninę – hormon obniżający poziom wapnia we krwi.

Hormony tarczycy – T3, T4

W procesie syntezy hormonów tarczycy bardzo ważną rolę odgrywa jod. Jest on pobierany z krwi i ulega utlenianiu we wnętrzu pęcherzyków tarczycowych. W takiej postaci wiąże się z tyrozyną – aminokwasem będącym prekursorem dla hormonów tarczycy. Wskutek kolejnych reakcji jodowania powstają trójjodotyronina (T3) i tyroksyna (T4). Z tarczycy do krwi uwalniana jest przede wszystkim tyroksyna. Większość T3 obecnej we krwi obwodowej pochodzi z przemian T4. We krwi niemal cała pula hormonów tarczycy jest związana z białkami (np. TBG, albuminą).

Produkcja i wydzielanie hormonów tarczycy znajduje się pod kontrolą hormonów nadrzędnych, przede wszystkim hormonu tyreotropowego (TSH) wydzielanego przez przysadkę mózgową. TSH działa stymulująco na gruczoł tarczowy. Kiedy hormony tarczycy osiągną odpowiedni poziom, produkcja TSH spada, co określa się mianem ujemnego sprzężenia zwrotnego. Wydzielanie TSH jest z kolei kontrolowane przez tyreoliberynę podwzgórzową (TRH).

Funkcje tarczycy

Funkcje tarczycy są ściśle powiązane z działaniem wytwarzanych przez nią hormonów. W związku z tym tarczyca odgrywa istotną rolę w utrzymywaniu homeostazy organizmu. Wywiera wpływ na kluczowe narządy, dlatego zaburzenia w jej funkcjonowaniu mogą mieć bardzo poważne skutki.

Hormony tarczycy są zaangażowane w następujące procesy:

• regulacja metabolizmu – zwiększają tempo przemiany materii oraz zużycie tlenu przez tkanki, przyspieszają spalanie tłuszczów i zwiększają zużycie glukozy w tkankach,
• regulacja temperatury ciała – zwiększają produkcję ciepła,
• rozwój fizyczny i dojrzewanie u dzieci – T3 i T4 nasilają działanie hormonu wzrostu, wpływają na pracę mięśni,
• praca serca – zwiększają częstość i siłę uderzeń serca,
• rozwój układu nerwowego – są niezbędne w procesie dojrzewania komórek nerwowych,
• procesy poznawcze i nastrój – hormony tarczycy wpływają na poziom energii i przekaźnictwo neuronalne, przez co mogą wpływać na poziom koncentracji i uwagi, emocje i sen,
• płodność i życie seksualne – trójjodotyronina i tyroksyna pozostają w złożonych interakcjach z hormonami podwzgórzowymi, przysadkowymi i płciowymi, wpływając na możliwość zajścia w ciążę, utrzymania ciąży i libido.