Insulina – co to, normy, rodzaje insulin stosowane w leczeniu cukrzycy

Najważniejsze informacje:

• Insulina to hormon wydzielany przez komórki beta trzustki, który odpowiada za prawidłowy metabolizm węglowodanów.
• W medycynie insulina wykorzystywana jest jako lek ratujący życie i zapobiegający powstawaniu powikłań cukrzycy.
• W terapii cukrzycy stosuje się kilka rodzajów insulin, w tym insuliny odzwierzęce, insuliny ludzkie oraz insuliny analogowe (analogi insuliny ludzkiej).
• W Polsce najczęściej stosowane są insuliny ludzkie, które w większości przypadków są refundowane. Analogi wykorzystuje się głównie w terapii dzieci i młodzieży.

Insulina jest hormonem produkowanym przez trzustkę, niezbędnym do regulacji poziomu cukru we krwi. Utrzymanie prawidłowego poziomu insuliny we krwi jest kluczowe dla zdrowia, a zaburzenia w jej produkcji mogą prowadzić do rozwoju insulinooporności i cukrzycy. W leczeniu tego schorzenia stosuje się różne rodzaje insulin, które pomagają kontrolować poziom glukozy we krwi. Dowiedz się, czym jest insulina, jakie są jej normy oraz jakie typy insulin są wykorzystywane w terapii cukrzycy.

Co to jest insulina? Jak wygląda wydzielanie insuliny?

Insulina jest hormonem peptydowym, syntetyzowanym przez komórki beta trzustki, który odgrywa kluczową rolę w regulacji poziomu cukru we krwi. Jej odkrycie ponad 100 lat temu stanowiło jedno z ważniejszych odkryć medycznych w zakresie leczenia cukrzycy. W 1922 roku po raz pierwszy zastosowano insulinę w terapii pacjenta z cukrzycą typu 1. Wcześniej, bez dostępu do tego hormonu, cukrzyca typu 1 uważana była za chorobę śmiertelną.

Obecnie, dzięki licznym możliwościom leczenia za pomocą insuliny, cukrzyca jest chorobą przewlekłą, z którą pacjenci mogą prowadzić aktywne życie i dożyć starości. W ciągu ostatnich dekad zmieniły się też metody insulinoterapii. Pacjenci mają obecnie dostęp do wielu rodzajów insulin, które różnią się czasem działania i mogą być stosowane według indywidualnie dostosowanych schematów. Nowoczesna insulinoterapia umożliwia personalizację leczenia, co oznacza, że terapia jest dostosowywana do potrzeb i trybu życia każdego pacjenta.

Jaką funkcję pełni insulina? Rola insuliny w organizmie

Insulina pełni kluczową funkcję w regulacji procesów metabolicznych w organizmie. Jest to hormon, który:

• odgrywa istotną rolę w utrzymaniu prawidłowego poziomu cukru we krwi, obniżając stężenie glukozy po spożyciu posiłków;
• przekształca nadmierne ilości węglowodanów w tkankę tłuszczową;
• stymuluje syntezę białek, co jest możliwe dzięki zwiększonemu transportowi aminokwasów do komórek;
• umożliwia magazynowanie glukozy w wątrobie poprzez jej przekształcenie w glikogen. Dzięki działaniu tego hormonu glukoza może być efektywnie transportowana do komórek, gdzie jest wykorzystywana jako źródło energii;
• wpływa na prawidłowe funkcjonowanie różnych narządów, w tym jajników.

Działanie insuliny we krwi

Insulina jest produkowana w organizmie po spożyciu posiłku. Czynnikiem stymulującym wydzielanie tego hormonu jest przede wszystkim glukoza, a także aminokwasy i komórki tkanki tłuszczowej znajdujące się w posiłku, a także pewne hormony jelitowe. Insulina odgrywa kluczową rolę w regulacji poziomu cukru we krwi, gdyż ułatwia transport glukozy do komórek, co prowadzi do obniżenia jej stężenia w krwiobiegu. Szczególnie aktywna jest ona w godzinach porannych, podczas gdy jej poziom w nocy jest znacznie niższy.

Wydzielanie insuliny odbywa się w dwóch etapach:

• faza I (wczesna faza wydzielania insuliny) – charakteryzuje się szybkim wzrostem poziomu insuliny, który następuje już po 2 minutach od zauważalnego wzrostu glukozy we krwi;
• faza II – dłuższy etap, w trakcie którego wydzielanie insuliny odbywa się wolniej i utrzymuje się na równomiernym poziomie tak długo, jak długo utrzymuje się podwyższony poziom cukru we krwi. Produkcja insuliny odbywa się pod wpływem hormonów jelitowych i pokarmu.

W przypadku cukrzycy typu 2 dochodzi do zaburzeń w wydzielaniu insuliny. Charakterystyczne dla tego stanu jest zanikanie pierwszej fazy wydzielania oraz opóźnienie drugiej fazy, co ma istotny wpływ na kontrolę poziomu cukru we krwi.

Insulina – normy stężenia insuliny we krwi

W przypadku zdrowych osób poziom insuliny w surowicy krwi mieści się w przedziale od 10 do 25 mU/l (metoda radioimmunologicznej IRI). W ciągu doby zdrowy organizm wydziela około 40 jednostek tego hormonu. Wartości odbiegające od ustalonych norm mogą wskazywać na różne stany chorobowe, dlatego niezbędna jest konsultacja z lekarzem specjalistą w dziedzinie diabetologii.

Podwyższone poziomy insuliny mogą świadczyć o obecności guza trzustki, znanego jako insulinoma, występowaniu insulinooporności i PCOS (zespół policystycznych jajników) czy też być efektem przyjmowania niektórych leków, w tym pochodnych sulfonylomocznika. Z kolei obniżone stężenie tego hormonu często spotykane jest u osób cierpiących na cukrzycę typu 1, w tym również na cukrzycę typu LADA. Istnieje również zjawisko świadomego unikania przyjmowania insuliny przez pacjentów z cukrzycą, którzy obawiają się przyrostu masy ciała – jest to problem znany jako diabulimia.

Nadmierna ilość insuliny w organizmie może objawiać się nagłymi uczuciami głodu, epizodami hipoglikemii, a także przybieraniem na wadze. Ponadto przewlekłe zwiększenie poziomu tego hormonu może przyczyniać się do przyspieszenia rozwoju miażdżycy. Z drugiej strony, niedobór insuliny może prowadzić do takich objawów jak częste oddawanie moczu, wzmożone pragnienie, uczucie osłabienia, utrata masy ciała, problemy z gojeniem się ran czy infekcje grzybicze układu moczowo-płciowego.

Insulina na czczo – norma. Jakie są normy insuliny we krwi po obciążeniu?

Poziom insuliny na czczo nie powinien przewyższać wartości 10 mU/ml. W przypadku przeprowadzania testu krzywej insulinowej istotne są wartości po spożyciu glukozy. Po upływie 1 godziny od przyjęcia glukozy poziom insuliny powinien mieścić się poniżej 50 mU/ml. Po 2 godzinach od spożycia stężenie to powinno spaść do poziomu nie wyższego niż 30 mU/ml.

Rodzaje insulin

Insulina, hormon niezbędny w terapii cukrzycy, występuje w kilku formach, które różnią się m.in. źródłem pochodzenia. Wyróżnia się:

• insuliny odzwierzęce – obecnie nie są już wykorzystywane, jednak przez wiele lat stosowano oczyszczone mieszanki insulin zwierzęcych. Ze względu jednak na fakt, że insuliny pochodzące od zwierząt różniły się od insuliny ludzkiej budową, ich stosowanie związane było z ryzykiem reakcji alergicznych i innych niepożądanych efektów. Dziś naukowcy skupiają się jednak na poszukiwaniu bezpieczniejszych alternatyw;
• insulina ludzka – wytwarzana jest przez mikroorganizmy w procesie inżynierii genetycznej. Dzięki tej technologii gen odpowiedzialny za produkcję insuliny jest wstawiany do DNA bakterii lub drożdży, które następnie produkują insulinę identyczną z tą występującą w organizmie człowieka;
• analogi insuliny ludzkiej – tworzone przez wprowadzenie drobnych modyfikacji w genie kodującym insulinę. Takie zmiany pozwalają na uzyskanie preparatów o szybkim lub długim czasie działania, co umożliwia lepsze dostosowanie terapii do indywidualnych potrzeb pacjenta.

W zależności od czasu działania, insuliny dzielą się na kilka grup;

• insuliny krótkodziałające – w Polsce dostępne są takie preparaty jak Actrapid Penfill czy Humulin R, które zaczynają działać około 30 minut po podaniu i są stosowane bezpośrednio przed posiłkiem, aby zapewnić kontrolę poziomu cukru we krwi. Ich maksymalna aktywność przypada na okres od jednej do trzech godzin po wstrzyknięciu;
• insuliny o pośrednim czasie działania – przykładem jest tu Gensulin N czy Insulatard Penfill, które rozpoczynają swoje działanie w ciągu 30 do 90 minut od aplikacji. Zazwyczaj są one podawane raz dziennie, ponieważ ich działanie może utrzymywać się od 4 do 12 godzin, a całkowity czas aktywności to około 18-20 godzin;
• analogi insuliny szybkodziałające – oferują jeszcze lepszą kontrolę poziomu cukru we krwi i zmniejszają ryzyko wystąpienia ciężkiej hipoglikemii. Ich unikalna cecha to szybszy początek działania w porównaniu do tradycyjnych insulin krótkodziałających, co pozwala na ich podawanie bezpośrednio przed spożyciem posiłku;
• insuliny długodziałające – przykładem są tzw. analogi bezszczytowe, które mają stabilne i wyrównane uwalnianie z miejsc ich podania, np. jak Abasglar, Lantus i Toujeo. Ta grupa insulin wolno się wchłania, ale działa długo, przez co łatwiej jest uzyskać założony efekt działania leków.

Zasady podania insuliny – o czym należy pamiętać?

Dawkowanie insuliny jest procesem indywidualnie dostosowanym do pacjenta przez lekarza prowadzącego. Biorąc pod uwagę styl życia oraz indywidualne potrzeby pacjenta, specjalista określa rodzaj oraz ilość preparatu insulinowego. W niektórych przypadkach, aby osiągnąć optymalną kontrolę poziomu glukozy we krwi, konieczne jest wielokrotne wstrzykiwanie insuliny w ciągu dnia. Istnieje również możliwość zastosowania terapii skombinowanej, która zakłada użycie różnych rodzajów insuliny lub zmiennych dawek w zależności od pory dnia.

Metoda stosowania insuliny zależy od wybranego narzędzia – może to być strzykawka, pióro insulinowe lub przy pomocy pompy insulinowej. W warunkach domowych insulinę zazwyczaj podaje się podskórnie, wybierając jako miejsce iniekcji fałd skóry na brzuchu, udzie lub ramieniu. Pacjent może samodzielnie przeprowadzić tę procedurę. W sytuacjach wymagających szybkiego działania, jak np. w przypadku znacznej insulinooporności, podczas operacji czy przy żywieniu pozajelitowym, stosuje się podawanie insuliny dożylnie.

Do aplikacji insuliny można użyć strzykawki, która umożliwia pobranie odpowiedniej ilości leku z fiolki. Alternatywą jest pióro insulinowe, które jest wygodne w użyciu i przypomina z wyglądu długopis. Wkłady w piórze zawierają insulinę na kilka dni, a stosowane igły są cienkie i pokryte silikonem, co minimalizuje odczuwanie bólu podczas iniekcji. Coraz więcej osób z cukrzycą wybiera pompę insulinową, która umożliwia ciągłe dostarczanie leku. Jest to szczególnie przydatne dla osób, które potrzebują wielokrotnych iniekcji dziennie. Pompa składa się z cewnika umieszczonego pod skórą oraz niewielkiego urządzenia, które można przypiąć do ubrania. Pompa pozwala na zaprogramowanie dawek i czasu podania insuliny, co ułatwia zarządzanie leczeniem.

Warto wspomnieć, że obecnie nie istnieją preparaty insulinowe przeznaczone do przyjmowania doustnego. Insulina jako hormon białkowy byłaby rozkładana do przewodu pokarmowego, co uniemożliwia jej dostanie się do krwiobiegu pacjenta.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące insuliny, pomiaru poziomu stężenia insuliny oraz rodzajów insuliny.