Osteoporoza jest częstą chorobą szkieletu, w przebiegu której dochodzi do osłabienia kości oraz zmniejszenia ich gęstości mineralnej, a w konsekwencji – do patologicznych złamań. Na zachorowanie narażone są przede wszystkim osoby w podeszłym wieku, zwłaszcza kobiety w wieku okołomenopauzalnym, chociaż osteoporoza diagnozowana jest również u mężczyzn, a nawet u dzieci. Jakie są czynniki ryzyka osteoporozy? Na czym polega jej leczenie? Jak zapobiegać osteoporozie? Odpowiedz na te i inne pytanie w poniższym artykule!
Osteoporoza – co to za choroba?
Osteoporoza, inaczej nazywana zrzeszotnieniem kości, to choroba metaboliczna, w której dochodzi do zaniku tkanki kostnej, a w konsekwencji do osłabienia struktury kości, które stają się bardziej podatne na złamania. Uważa się, że do osteoporozy prowadzi nieleczona osteopenia – choroba, w której mineralna gęstość kości ulega obniżeniu.
U chorych najwcześniej występują złamania kręgów (tzw. złamania kompresyjne), z których zaledwie 25-30% objawia się w postaci ostrego bólu. Inną groźną konsekwencją osteoporozy jest złamanie bliższego końca kości udowej, w wyniku którego blisko 50% pacjentów traci zdolność samodzielnego poruszania się, a co piąta kobieta i co trzeci mężczyzna umiera w przeciągu roku od złamania.
Osteoporoza – rodzaje i przyczyny nadmiernej łamliwości kości
Osteoporoza pierwotna – czynniki ryzyka
Najczęściej występującą osteoporoza pierwotna jest naturalną konsekwencją starzenia się układu szkieletowego. Utrata gęstości mineralnej kości jest nieuchronnym procesem związanym z wiekiem, rozpoczynającym się już około 40. roku życia u kobiet i 45. roku życia w przypadku mężczyzn. Na osteoporozę pierwotną narażone są przede wszystkim kobiety po menopauzie.
Wśród przyczyn osteoporozy pierwotnej wymienia się przede wszystkim:
- zbyt małą podaż wapnia,
- zbyt małą lub zbyt dużą podaż fosforu,
- niedobór witaminy D,
- niedożywienie,
- niedobór białka w okresie rozwoju,
- nadmiar białka w diecie,
- nadmierne spożywanie alkoholu,
- palenie tytoniu,
- picie więcej niż 3 filiżanek kawy dziennie,
- siedzący tryb życia.
Osteoporoza wtórna – czynniki ryzyka
Rzadziej diagnozowana osteoporoza wtórna jest wynikiem innych chorób lub stosowania niektórych leków. Ta postać osteoporozy dotyczy osób w każdym wieku.
Wśród przyczyn osteoporozy wtórnej wymienia się:
- nadczynność tarczycy,
- cukrzycę,
- przedwczesną menopauzę,
- choroby układu pokarmowego, przebiegające z zaburzeniami wchłaniania,
- przewlekłe zapalne choroby reumatyczne,
- przyjmowane leki – glikokortykosteroidy, leki przeciwpadaczkowe i heparyna.
Objawy osteoporozy. Czy osteoporoza boli?
Osteoporoza przez długi czas może rozwijać się całkowicie bezobjawowo, w ukryciu, powodując stopniowe pogarszanie się stanu układu kostnego. Bardzo często pierwszym symptomem choroby jest złamanie niskoenergetyczne (osteoporotyczne), do którego dochodzi samoistnie lub na skutek upadku z wysokości własnego ciała. Złamanie niskoenergetyczne zwykle świadczy o znacznym zaawansowaniu choroby.
Niekiedy u osób cierpiących na osteoporozę dochodzi do złamań kręgów lędźwiowych i piersiowych. Również one bywają całkowicie niezauważone lub objawiają się jedynie nieznacznym bólem. Widocznym symptomem choroby jest natomiast istotne obniżenie wzrostu i zniekształcenie sylwetki – tak zwany wdowi garb.
Do innych częstych objawów osteoporozy należą również: bóle głowy i karku, brak apetytu, wzdęcia, zaparcia i zaburzenia równowagi.
Diagnoza osteoporozy – jakie badania wykonać?
Jednym z podstawowych badań diagnostycznych w kierunku osteoporozy jest badanie densytometryczne, umożliwiające precyzyjne zmierzenie gęstość kości.
U kobiet po 65. roku życia i mężczyzn po 70. roku życia, a także u każdej osoby niezależnie od wieku obciążonej co najmniej jednym klinicznym czynnikiem ryzyka złamania, za pomocą kalkulatora FRAX ocenia się 10-letnie ryzyko złamania osteoporotycznego.
Pomocne w wykryciu osteoporozy jest też badanie radiologiczne – wykonywane w przypadku podejrzenia złamania kości.
Lekarz może zalecić również inne badania, takie jak tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny, które choć nie są potrzebne do ustalenia rozpoznania osteoporozy, to są niezbędne przy zabiegach na kręgosłup.
U pacjentów z podejrzeniem osteoporozy należy wykonać ponadto podstawowe badania laboratoryjne (morfologia krwi) oraz ocenić gospodarkę wapniowo-fosforanową.
Do jakiego lekarza udać się z podejrzeniem osteoporozy? Leczeniem osteoporozy zajmują się przede wszystkim specjaliści reumatolodzy. Objawy choroby można również skonsultować z lekarzem ogólnym.
Leczenie osteoporozy – na czym polega?
Niefarmakologiczne leczenie osteoporozy
Postępowanie niefarmakologiczne w leczeniu osteoporozy oparte jest na zapobieganiu złamaniom poprzez:
- leczenie zaburzeń równowagi,
- korekcję zaburzeń widzenia,
- odpowiednie ćwiczenia fizyczne – poprawiające sprawność ruchową i wzmacniające mięśnie,
- noszenie antypoślizgowego obuwia,
- stosowanie pomocy ortopedycznych, takich jak kule i laski,
- przystosowanie pomieszczeń mieszkalnych do poziomu sprawności chorego.
Leki na osteoporozę
Leczenie farmakologiczne osteoporozy stosuje się u części pacjentów. Zwykle podaje im się się bisfosfoniany, których zadaniem jest wzmocnienie tkanki kostnej i zahamowanie odkładania się wapnia w tkankach miękkich. Alternatywą dla bisfosfonianów jest denosumab – przeciwciało monoklonalne hamujące osteoklasty, czyli komórki odpowiedzialne za resorpcję tkanki kostnej.
Lek łagodzący ból kręgosłupa to m.in. Doreta.
Czy osteoporozę można wyleczyć?
Niestety, całkowite wyleczenie osteoporozy pierwotnej nie jest możliwe. W przypadku tej choroby leczenie polega na zapobieganiu złamaniom, które mogłyby prowadzić do trwałego unieruchomienia pacjenta. W tym celu stosuje się metody niefarmakologiczne, w niektórych przypadkach chory powinien przyjmować dodatkowo leki.
Możliwość zahamowania bądź wyleczenia osteoporozy wtórnej zależy natomiast od rodzaju i stopnia zaawansowania choroby podstawowej. Podobnie jak w przypadku osteoporozy pierwotnej, odpowiednie postępowanie pozwala utrzymać sprawność układu ruchu do późnej starości.
Cichy złodziej kości – jak zapobiegać osteoporozie?
Profilaktyka osteoporozy obejmuje przede wszystkim eliminację czynników ryzyka:
- korekcję zaburzeń hormonalnych u kobiet w okresie przed i po menopauzie,
- dostarczanie organizmowi odpowiednich ilości soli wapnia, fosforu, magnezu oraz witaminy D3,
- utrzymywanie odpowiedniej, nie za niskiej wagi ciała,
- utrzymywanie systematycznej aktywności ruchowej,
- zaprzestanie nadużywania alkoholu i palenia papierosów,
- ograniczenie ilości spożywanej kawy,
- odstawienie lub zmianę dawek przyjmowanych leków,
- zapobieganie upadkom i złamaniom, których konsekwencją jest ponowne unieruchomienie chorego.
