Leki na nudności i wymioty

Najważniejsze informacje:

• Dobór leków przeciwwymiotnych (dostępnych w formie tabletek, syropów, kropli i czopków) zależy od przyczyny dolegliwości, stanu pacjenta oraz nasilenia objawów.
• W leczeniu nudności i wymiotów stosuje się środki o różnym mechanizmie działania: środki przeciwhistaminowe, antagonisty dopaminy (D2), antagonisty serotoniny (5-HT3), neuroleptyki (pochodne fenotiazyny), antagonisty receptorów muskarynowych (M1), benzodiazepiny oraz steroidy.
• Oprócz stosowania leków na wymioty i nudności równie ważne jest przyjmowanie elektrolitów, co pomoże zapobiec odwodnieniu i utracie cennych minerałów, takich jak: sód, potas czy magnez, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu, szczególnie w przypadku intensywnych wymiotów.

Nudności i wymioty mogą być objawem infekcji lub poważniejszych problemów ze zdrowiem. W zależności od nasilenia dolegliwości oraz ich przyczyny stosowane są odpowiednie leki przeciwwymiotne dostępne w różnych formach – tabletek, syropów, kropli, czopków czy zastrzyków. 

W przypadku torsji wywołanych chorobą lokomocyjną czy niestrawnością skuteczne mogą okazać się leki dostępne bez recepty (np. preparaty przeciwhistaminowe). Z kolei silniejsze objawy – związane z chemioterapią, infekcjami czy chorobami przewodu pokarmowego – wymagają zastosowania silniejszych preparatów na receptę. 

Ważnym elementem leczenia wymiotów jest utrzymanie odpowiedniego nawodnienia organizmu, w czym mogą pomóc elektrolity (sód, potas, magnez, wapń, glukoza). Warto sięgnąć także po naturalne środki (imbir, mięta), które mogą pomóc złagodzić dolegliwości. 

Kiedy stosować leki przeciwwymiotne?

Przyjmowanie leków może być konieczne, gdy nudności i wymioty stają się uporczywe, nasilone lub grożą odwodnieniem. Przed zastosowaniem środków farmakologicznych należy zawsze skonsultować się ze specjalistą, aby ustalić odpowiedni rodzaj oraz dawkę leku na wymioty i upewnić się, że nie ma przeciwwskazań do jego stosowania. To szczególnie ważne w przypadku dzieci, kobiet w ciąży czy osób starszych.

W jakich przypadkach stosuje się leki przeciwwymiotne? 

• Wymioty powodują utratę płynów, co może prowadzić do odwodnienia.
• Gdy objawy utrzymują się dłużej niż 24–48 godzin.
• W sytuacjach, kiedy nudności uniemożliwiają przyjmowanie pokarmu lub leków.
• W trakcie leczenia związanego z działaniami niepożądanymi w postaci nudności czy wymiotów (np. chemioterapia).

Jeśli wymioty nie ustępują lub pojawiają się nowe objawy – silny ból, wysoka gorączka czy zaburzenia świadomości – należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.

Tabletki, krople, czopki – co na wymioty?

Dostępne formy leków na wymioty można dostosować do indywidualnych potrzeb pacjenta i specyfiki objawów. 

Tabletki i kapsułki na wymioty oraz nudności

Kapsułki i tabletki to najczęściej wybierana forma leku przeciw wymiotom, szczególnie w przypadku łagodnych objawów. Stosuje się je zazwyczaj przy nudnościach i wymiotach spowodowanych infekcjami wirusowymi, chorobą lokomocyjną lub skutkami ubocznymi niektórych leków. 

Syrop przeciwwymiotny

Taka postać leku sprawdzi się przede wszystkim w sytuacji wymiotów u dzieci. Syropy stosuje się głównie w przypadku łagodnych dolegliwości żołądkowych, choroby lokomocyjnej lub infekcji wirusowej.

Krople przeciw wymiotom

To postać leku, którą łatwo dopasować do indywidualnych potrzeb pacjenta. Dawkowanie jest bardzo precyzyjne, a płynna forma sprawia, że szybko się wchłaniają. Krople przeciwwymiotne to dobre rozwiązanie dla osób, które nie są w stanie połknąć tabletek lub kapsułek, np. z powodu nasilających się nudności. Często stosuje się je także u dzieci. 

Czopki przeciwwymiotne

Czopki sprawdzą się w przypadku intensywnych wymiotów, gdy pacjent nie może przyjąć leków doustnie. Taka forma umożliwia również szybsze wchłanianie substancji czynnej. Czopki są szczególnie polecane dla dzieci, osób starszych oraz pacjentów z problemami z układem pokarmowym.

Zastrzyki na wymioty 

To najskuteczniejsza forma leczenia w przypadku silnych i uporczywych wymiotów, szczególnie w warunkach szpitalnych. Zastrzyki są podawane przez wykwalifikowany personel medyczny i stosowane wyłącznie, gdy zawiodły inne metody leczenia, np. gdy wymioty występują w wyniku chemioterapii, powikłań pooperacyjnych lub w zaawansowanych stanach chorobowych.

Leki przeciwwymiotne bez recepty 

Leki przeciwwymiotne bez recepty wpływają na receptory w układzie nerwowym lub ośrodkach w mózgu, hamując odruch wymiotny. Wybór odpowiedniego środka zależy od przyczyny wymiotów. 

Leki przeciwhistaminowe bez recepty

Są skuteczne w leczeniu wymiotów związanych z chorobą lokomocyjną i zaburzeniami błędnika. Działają szybko, ale mogą powodować senność, suchość w ustach i otępienie. Do tej grupy należy dimenhydrynat (dostępny w tabletkach, drażetkach oraz syropie),a także cynaryzyna (w formie tabletek), którą można stosować u dzieci powyżej 6. roku życia.

Tabletki z węglem aktywnym

Węgiel aktywny absorbuje toksyny oraz substancje drażniące, łagodzi wymioty związane z zatruciami, a także wspomaga naturalne mechanizmy oczyszczania organizmu. Jest dostępny w postaci tabletek, proszku i zawiesiny doustnej.

Elektrolity na nawodnienie przy wymiotach 

Pomagają utrzymać równowagę wodno-elektrolitową organizmu, szczególnie w przypadku intensywnych wymiotów. Zawierają sód, potas, magnez, wapń i glukozę. Są dostępne w różnych formach: tabletek musujących, saszetek i gotowych roztworów.

Probiotyki na nudności i wymioty 

Wspierają mikroflorę jelitową, łagodząc nudności i wymioty. Szczepy, takie jak: Lactobacillus rhamnosus, Saccharomyces boulardii i Lactobacillus acidophilus, pomagają przywrócić równowagę jelitową, zwłaszcza po antybiotykoterapii. Dostępne w formie kapsułek, proszków, tabletek musujących i gotowych napojów. 

Leki przeciwwymiotne na receptę

Środki na receptę są przeznaczone do leczenia zaawansowanych przypadków związanych z silnymi i uporczywymi wymiotami, które są wynikiem poważnych chorób, terapii przeciwnowotworowych, infekcji czy zaburzeń neurologicznych. Ich stosowanie odbywa się pod ścisłą kontrolą lekarza, co umożliwia dobranie odpowiedniego leku i jego dawki do indywidualnych potrzeb pacjenta. 

Leki przeciwhistaminowe na receptę 

Są wykorzystywane w leczeniu wymiotów związanych z chorobą lokomocyjną i zaburzeniami równowagi. Do tej grupy leków należy hydroksyzyna (stosowana u dorosłych i dzieci powyżej 6. roku życia) oraz prometazyna (przeznaczona dla dorosłych oraz dzieci powyżej 2. roku życia). Oba leki są dostępne w postaci tabletek, syropu lub zastrzyków. 

Leki na wymioty – benzodiazepiny

Benzodiazepiny (lorazepam, diazepam, alprazolam, clonazepam) stosowane są głównie w terapii stanów lękowych, bezsenności czy drgawek. Specjaliści wykorzystują je jednak również w leczeniu wymiotów, zwłaszcza gdy są one wynikiem silnego stresu, lęku lub skutkiem ubocznym chemioterapii. 

Benzodiazepiny działają przede wszystkim poprzez wzmocnienie działania neuroprzekaźnika GABA, co powoduje uspokojenie ośrodkowego układu nerwowego i pomaga w kontrolowaniu nudności oraz wymiotów. Wspomniane leki występują w postaci tabletek, zastrzyków i czopków (diazepam). 

Tabletki przeciwwymiotne – antagonisty receptorów dopaminergicznych D2

To grupa leków wykorzystywana w leczeniu nudności i wymiotów związanych z chorobami przewodu pokarmowego, skutkami ubocznymi leczenia (np. chemioterapia) czy zaburzeniami neurologicznymi. 

Działają poprzez blokowanie receptorów dopaminowych w ośrodkowym układzie nerwowym, w szczególności w tzw. strefie chemoreceptorowej, która jest odpowiedzialna za wywoływanie odruchów wymiotnych. 

Najczęściej stosowane leki z tej grupy to: metoklopramid, domperidon, droperidol, prochlorperazyna, haloperidol oraz chloropromazyna. Są dostępne w postaci tabletek, syropów i zastrzyków. 

Leki na wymiotowanie – neuroleptyki (pochodne fenotiazyny)

Pochodne fenotiazyny blokują receptory dopaminowe w mózgu, zapobiegając odruchowi wymiotnemu.

Chloropromazyna hamuje wymioty związane z chorobami przewodu pokarmowego, stanami lękowymi, operacjami czy chemioterapią. Działa uspokajająco i przeciwlękowo. Jest dostępna w postaci tabletek, zastrzyków i czopków. Prometazyna blokuje z kolei receptory dopaminowe i jest stosowana u pacjentów z nudnościami oraz wymiotami związanymi z chorobą lokomocyjną, operacjami, migreną. Stanowi składnik tabletek, syropów i zastrzyków. 

Leki na nudności – antagonisty receptorów muskarynowych 

Blokują receptory M1, zmniejszając aktywność układu parasympatycznego. Są skuteczne w przypadku wymiotów związanych z błędnikiem (np. choroba lokomocyjna). 

Hioscyna leczy nudności i wymioty wywołane problemami z błędnikiem i podrażnieniem żołądka. Jest dostępna w tabletkach, syropach, plastrach. Może być stosowana zarówno u dorosłych, jak i u dzieci powyżej 3. roku życia. 

Butylobromek skopolaminy jest skuteczny w leczeniu choroby lokomocyjnej i nudności związanych z podróżami. Dostępny w tabletkach i plastrach. Stosowany głównie u osób dorosłych i dzieci powyżej 3. roku życia.

Silne leki przeciwwymiotne 

Są wykorzystywane w leczeniu wymiotów występujących u pacjentów onkologicznych i po operacjach. 

• Antagoniści receptorów serotoninowych (5-HT3) – blokują receptory serotoninowe, stosowane w wymiotach towarzyszących chemioterapii i po operacjach (ondansetron, granisetron, dolasetron, tropisetron, palonosetron). 
• Steroidy – działają przeciwzapalnie i przeciwwymiotnie (deksametazon,prednizon, metyloprednizolon). 
• Antagoniści receptorów neurokininowych (NK1) – skuteczne w leczeniu wymiotów po chemioterapii (aprepitant, fosaprepitant).
• Antagoniści receptorów dopaminowych D2 i serotoninowych 5-HT2A – leki wpływające na oba receptory, skuteczne w leczeniu wymiotów opornych na inne terapie (olanzapina).

Tabletki na mdłości i wymioty – kannabinoidy

Tabletki zawierające kannabinoidy wykazują działanie przeciwwymiotne dzięki oddziaływaniu na receptory kannabinoidowe w ośrodkowym układzie nerwowym. Pomagają skutecznie łagodzić objawy, zwłaszcza u pacjentów poddawanych chemioterapii lub cierpiących na przewlekłe dolegliwości żołądkowo-jelitowe. Ze względu na potencjalne skutki uboczne i właściwości psychoaktywne stosowanie kannabinoidów powinno odbywać się pod ścisłą kontrolą lekarza i być dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta.

• Nabilon – skuteczny w leczeniu nudności po chemioterapii, przy chorobie Parkinsona, poprawia apetyt i zmniejsza stres.
• Dronabilon – pomaga w leczeniu nudności u pacjentów onkologicznych, przydatny również przy braku apetytu u pacjentów z AIDS i nowotworami.

Naturalne leki przeciwwymiotne 

Naturalne środki na wymioty łagodzą podrażnienia żołądka, wspomagają trawienie, a także działają rozkurczowo. Do najczęściej stosowanych należą: imbir, mięta pieprzowa, rumianek, cytryna, kminek i koper włoski. 

Trzeba pamiętać, że podczas wymiotów organizm traci dużo płynów i elektrolitów. Domowe sposoby na nawodnienie to: 

• systematyczne picie wody – małymi łykami co kilka minut; 
• sok warzywny (z marchwi, pomidorów czy buraków) bogaty w potas – pomaga w utrzymaniu równowagi elektrolitowej w organizmie;
• napar z rumianku, mięty lub imbiru – łagodzi nudności, nawadnia;
• woda z miodem i cytryną – nawilża oraz koi błonę śluzową gardła podrażnioną wymiotami, dostarcza energii;
• rozcieńczony sok jabłkowy lub woda kokosowa – stanowią dobre źródło elektrolitów;
• bulion warzywny – jest lekkostrawny, nawadnia organizm po wymiotach.