• Zapalenie zatok u dzieci, określane również zapaleniem błony śluzowej nosa i zatok przynosowych jest jedną z najpowszechniejszych dolegliwości wieku dziecięcego. Statystycznie występuje nawet u co 5. pacjenta trafiającego do pediatry.
• Objawy infekcji są niemal jednakowe u dorosłych i dzieci. Można wśród nich wyróżnić: katar, uczucie zatkania, bóle głowy, tzw. nosową mowę, a często również podwyższoną temperaturę ciała.
• Wybór metody leczenia zapalenia zatok u dzieci zależy od bezpośrednich przyczyn schorzenia, nasilenia objawów i czasu trwania dolegliwości. Czasami wystarczą domowe sposoby, takie jak: inhalacje, nebulizacje, oczyszczanie nosa lub płukanie zatok oraz leczenie objawowe, innym razem konieczne jest zastosowanie antybiotyków.

Zapalenie zatok u dzieci jest stosunkowo częstą dolegliwością związaną zwykle z infekcją wirusową. Objawy schorzenia są podobne do tych występujących u dorosłych i obejmują przede wszystkim zatkany nos, katar, ból głowy i wrażenie rozpierania w okolicach nosa. Dowiedz się, kiedy zapalenie zatok u dziecka powinno być skonsultowane z lekarzem, jak długo trwa i co może przynieść ulgę.

Zatoki u dziecka

Zatoki to wypełnione powietrzem przestrzenie w twarzoczaszce. Wyścieła je błona śluzowa, a produkowana przez nią wydzielina może być usuwana dzięki połączeniu zatok z jamą nosową. Głównym zadaniem tych pustych przestrzeni jest oczyszczanie, ogrzewanie i nawilżanie powietrza, którym oddychamy. 

Człowiek posiada parzyste zatoki czołowe, klinowe i szczękowe oraz niedużą zatokę sitową, składającą się z maleńkich jamek. W chwili przyjścia na świat 90 proc. dzieci posiada zatokę sitową i zatoki szczękowe. Zatoki klinowe i czołowe pojawiają się kolejno w wieku 3. i 5. lat, a pełny rozwój wszystkich zatok następuje pomiędzy 12., a 15. rokiem życia, a w przypadku zatok czołowych dopiero w 20. roku życia.

Ze względu na połączenie zatok i nosa oraz występowanie w tych lokalizacjach błony śluzowej, wszelkie infekcje i zmiany zapalne zazwyczaj dotyczą ich jednocześnie. Dlatego w specjalistycznej nomenklaturze można często spotkać się z określeniem „zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych”. Dolegliwość jest bardzo częsta u dzieci i zwykle ma charakter samoograniczający. U niewielkiego odsetka dzieci (głównie w wieku przedszkolnym) dochodzi do nadkażeń lub powikłań bakteryjnych, ale tylko w niektórych przypadkach konieczne jest zastosowanie antybiotykoterapii.

Chore zatoki u dziecka — przyczyny

Jeśli mamy do czynienia z zapaleniem zatok u dziecka bez kataru, należy rozszerzyć diagnostykę, ponieważ mogą występować wady anatomiczne, inne stałe patologie (guzy, polipy), przyczyną może być również obecność ciała obcego.

Zazwyczaj dolegliwości związane są z infekcją wirusową, alergią lub skłonnością spowodowaną przerostem migdałków, dlatego można je zaklasyfikować jako:

• ostre zapalenie zatok u dziecka — wiążące się zazwyczaj z infekcją powodowaną przez rynowirusy, adenowirusy, koronawirusy, wirusy RS i paragrypę;
• przewlekłe zapalenie zatok u dziecka — często spowodowane przez przerost migdałka gardłowego lub alergię.

Zdarza się, że w wyniku przedłużającej się infekcji dochodzi do bakteryjnego zapalenia zatok u dzieci, zazwyczaj wywołanego przez:

• Streptococcus pneumoniae;
• Haemophilus influenzae;
• Moraxella caterrhalis;
• Streptococcus pyogenes.

Zapalenie zatok u dziecka — objawy

W przypadku zapalenia zatok u dzieci objawy przypominają te występujące u osób dorosłych. Przede wszystkim obserwuje się:

• męczący katar (śluzowy, ropny lub śluzowo-ropny);
• uczucie zatkania i zmiana barwy głosu;
• osłabienie (lub utrata) węchu i smaku;
• obrzmienie powiek (w przypadku stanu zapalnego w obrębie zatoki sitowej);
• nieprzyjemny zapach z ust;
• ból głowy;
• ból okolicy nosa nasilający się przy pochylaniu;
• złe samopoczucie;
• podwyższona temperatura ciała lub gorączka.

Co na zatoki u dziecka — leczenie

Leczenie zapalenia zatok u dziecka zależy od przyczyn dolegliwości, czasu trwania i nasilenia objawów oraz od wieku chorego. Zapalenie zatok u niemowlaka może być znacznie bardziej dokuczliwe i niebezpieczne niż zapalenia zatok u 2 latka lub jeszcze starszego dziecka, dlatego wymaga zupełnie innego podejścia.

W przypadku objawów o łagodnym lub umiarkowanym charakterze występujących u większych dzieci stosuje się domowe sposoby lub leczenie objawowe. Niezmniejszanie się, nasilanie się lub nawracanie objawów, wysoka temperatura trwająca powyżej 3 dni, podobnie jak objawy infekcji pojawiające się u najmłodszych pacjentów, są wskazaniem do konsultacji z lekarzem. Prawidłowa diagnoza umożliwia podjęcie skutecznego leczenia.

Zapalenia zatok u dzieci — leczenie objawowe

W większości przypadków zapalenie i ból zatok u dzieci ma charakter samoograniczający, co oznacza, że wystarczy jedynie zastosowanie preparatów zmniejszających uciążliwość objawów. Przede wszystkim środków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych oraz preparatów zmniejszających obrzęk błony śluzowej nosa (większość tych preparatów dla dzieci dostępna jest bez recepty) lub leków o działaniu mukolitycznym (rozrzedzających wydzielinę i ułatwiających jej usuwanie) np. Ambroksol Takeda, Erdomed.

Jeśli zapalenie zatok u dzieci ma podłoże alergiczne, w leczeniu można wykorzystać również glikokortykosteroidy (np. Pronasal), leki antyhistaminowe (np. Rupafin), leki cholinolityczne (np. Berodual).

Sposoby leczenia bakteryjnego zapalenia zatok u dzieci

W przypadku stwierdzenia zakażenia bakteryjnego o nasilających się objawach, ciężkim przebiegu lub długotrwałego braku poprawy (powyżej 10 dni) może być konieczne zastosowanie antybiotyku. Przy właściwym doborze leku poprawa zauważalna jest po około 48 godzinach od przyjęcia pierwszej dawki. Antybiotykoterapia przy zapaleniu zatok u dzieci trwa zwykle 10-14 dni. Zazwyczaj stosuje się leki zawierające amoksycyklinę (np. Amoksiklav, Duomox, Amotaks) lub cefuroksym (np. Zinnat).

Jak odetkać zatoki u dziecka — domowe sposoby

Wśród domowych sposobów mogących przynieść ulgę dziecku z infekcją zatok lub wspomagających ich specjalistyczne leczenie, można wyróżnić:

• wietrzenie i nawilżanie pomieszczeń;
• płukanie nosa wodą morską w sprayu;
• regularne i prawidłowe oczyszczanie nosa dziecka (najpierw jedna dziurka, później druga);
• stosowanie inhalacji i nebulizacji np. przy użyciu soli fizjologicznej;
• stosowanie okładów na czoło (nie zaleca się stosowania ciepłych okładów na czoło przy gorączce);
• ułożenie wyżej główki dziecka (u młodszych dzieci zaleca się włożenie czegoś pod nogi łóżeczka lub materac, starszym można dać dodatkową poduszkę);
• płukanie zatok roztworem soli fizjologicznej (irygacji nie stosuje się u małych dzieci i w przypadku niedrożności nosa, dlatego przeprowadzenie zabiegu warto skonsultować z pediatrą);
• właściwe nawodnienie.

Jeśli zapalenie zatok ma charakter nawracający i związane jest z przerostem migdałków, uzyskanie długotrwałej poprawy może być niemożliwe bez ich usunięcia, wówczas zaleca się przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego.

Przewlekłe, nieleczone lub niewłaściwie leczone zapalenie zatok u dziecka może doprowadzić do poważnych następstw, takich jak niedosłuch, wada wymowy, zapalenie nerwu wzrokowego, a nawet zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.