Przewlekłe zapalenie zatok – poznaj objawy, przyczyny, diagnostykę i metody leczenia

Najważniejsze informacje:

• Przewlekłe zapalenie zatok to przedłużający się do 12 tygodni stan zapalny i ból zatok.
• Chroniczne zapalenie zatok to uciążliwe schorzenie, któremu towarzyszą bóle głowy, niedrożność nosa, problemy z powonieniem i spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła.
• Leczenie przewlekłego zapalenia zatok zależy od przyczyny schorzenia. Opiera się na stosowaniu odpowiednio dobranych leków, zabiegach chirurgicznych oraz domowych sposobach w postaci inhalacji, irygacji i ciepłych okładów na zatoki. 

Wyjaśniamy, czym jest i jak objawia się przewlekłe zapalenie zatok, co odróżnia je od ostrego stanu zapalnego zatok oraz jak leczyć chroniczne zapalenie zatok przynosowych. Nieleczone zatoki mogą nieść ze sobą poważne powikłania, dlatego ważne jest skuteczne wyleczenie stanu zapalnego. 

Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych – co to takiego?

Zapalenie zatok przynosowych to stan zapalny błony śluzowej, zlokalizowany w przestrzeniach kości twarzoczaszki, połączonych z jamą nosową. Przewlekłe zapalenie zatok (ICD-10: J32) to przedłużający się stan zapalny tego obszaru. Występuje w nim nieżyt błony śluzowej, a czasem nawet stan zapalny tkanki kostnej.

Ile trwa zapalenie zatok o przewlekłym charakterze? O przewlekłym zapaleniu zatok mówimy w przypadku, kiedy dokuczliwe symptomy utrzymują się przez co najmniej 12 tygodni bądź też wystąpiły w ciągu jednego roku więcej niż 4 razy w roku (niezależnie od pory roku) w postaci ostrego zapalenia, trwającego minimum 10 dni.

Objawy przewlekłego zapalenia zatok 

Przewlekłe zapalenie zatok objawia się podobnie do zwykłego zapalenia zatok. Wydłużeniu ulega czas utrzymywania się symptomów – obserwuje się natomiast umiarkowane ich nasilenie. 

Główne objawy przewlekłego zapalenia zatok to:

• zatkany nos powodujący trudności w oddychaniu,
• charakterystyczna zielona lub żółta wydzielina z nosa o ropnym charakterze,
• wydzielina ściekająca po ścianie gardła, powodująca uczucie drapania w gardle i kaszel (zwłaszcza w nocy), z czasem również charakterystyczne chrząkanie,
• tkliwość w okolicach oczu, czoła i policzków,
• gorączka lub stan podgorączkowy,
• bóle głowy wywołane obrzękiem zatok,
• ból i uczucie rozpierania w obrębie twarzy, nasilające się przy pochylaniu, podczas kaszlu, w godzinach porannych i po wysiłku fizycznym,
• osłabienie lub całkowita utrata powonienia i smaku,
• uczucie wyczerpania, spowodowane długim czasem utrzymywania się objawów,
• mdłości,
• nieświeży oddech, 
• zatkane uszy,
• bolesność gardła,
• ból szczęki i zębów,
• zaburzenia ostrości wzroku,
• nieprzyjemny zapach wydzieliny z nosa.

Przewlekłe a ostre zapalenie zatok – co je odróżnia?

Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych to stan, który może utrzymywać się nawet przez kilka miesięcy (zwykle minimum 3). Czas trwania objawów odróżnia przewlekłe zapalenie zatok od ostrego zapalenia zatok, które występuje jedynie przez krótki czas, najczęściej do ok. tygodnia. Ostre zapalenie przebiega gwałtownie, natomiast przewlekłe – z umiarkowanym nasileniem dokuczliwych objawów.

O ile ostre zapalenie zatok wywołane jest przeważnie infekcją wirusową, czyli przeziębieniem, tak przewlekły stan zapalny zatok przynosowych może mieć wiele rozmaitych przyczyn. 

Przewlekłe zapalenie zatok bardzo często jest konsekwencją nieleczonego lub niewłaściwie leczonego ostrego zapalenia zatok.

Przewlekłe zapalenie zatok – najczęstsze przyczyny

Przewlekłe zapalenie zatok uniemożliwia normalne oddychanie, przez co znacząco utrudnia codzienne funkcjonowanie. To choroba o złożonym podłożu. Do rozwoju chronicznego stanu zapalnego przyczyniać mogą się:

• stany alergiczne,
• polipy, które blokując zatoki, utrudniają prawidłowe oddychanie przez nos i skuteczne usuwanie wydzieliny, 
• wady anatomiczne lub pourazowe przegrody nosa, zwłaszcza przerost małżowin nosowych i krzywa przegroda nosowa, która ogranicza przepływ powietrza,
• infekcje wirusowe i bakteryjne górnych i dolnych dróg oddechowych – wywołują one stan zapalny oraz obrzęk błony śluzowej nosa i zatok przynosowych,
• niektóre choroby – astma oskrzelowa, HIV, przewlekła obturacyjna choroba płuc, refluks żołądkowo-przełykowy i mukowiscydoza,
• zaburzenia hormonalne w ciąży,
• nadużywanie kropli do nosa,
• nieleczona próchnica zębów.

Nawracające zapalenie zatok – konieczna konsultacja laryngologiczna

W przypadku utrzymującego się stanu zapalnego zatok zalecana jest konsultacja laryngologiczna, której celem jest dopasowanie skutecznej metody leczenia.

Specjalista laryngolog podczas wywiadu diagnozuje stan zapalny zatok na podstawie typowych objawów: obrzęku i zaczerwienienia błony śluzowej nosa, przekrwienia błony śluzowej gardła wraz ze spływającą wydzieliną oraz obrzęku skóry w rejonie nosa i powiek. 

Lekarz może również zalecić wykonanie badań laboratoryjnych – potwierdzeniem stanu zapalnego będzie podwyższona ilość leukocytów i podwyższone OB. Konieczne może być też badanie tomografem komputerowym lub badanie endoskopowe, pozwalające na wykrycie takich objawów stanu zapalnego zatok, jak polipy, przerost małżowin nosowych czy skrzywienie przegrody nosowej. 

Jak leczyć przewlekłe zapalenie zatok?

Środki przeciwbólowe (np. paracetamol) mogą łagodzić ból głowy, wywołany wzrostem ciśnienia przy obrzęku błony śluzowej. Z kolei aerozole do nosa służą do udrożnienia przewodów nosowych. 

Przewlekłe zapalenie zatok, którego objawy nie ustępują mimo stosowania ogólnodostępnych leków bez recepty, wymaga wdrożenia specjalistycznego leczenia. Jest ono zalecane z uwagi na konieczność zapobiegania częstym nawrotom objawów. Metodę leczenia dopasowuje się do przyczyny choroby, dlatego kluczową rolę odgrywa diagnostyka.

Farmakoterapia na przewlekłe zapalenie zatok

W leczeniu przewlekłych zapaleń zatok zastosowanie znajdują antybiotyki. Do najczęściej przepisywanych antybiotyków na nawracające zapalenie zatok o podłożu bakteryjnym należą: amoksycylina (Amoxicillinum), azytromycyna (Azithromycinum), lewofloksacyna (Levofloxacinum) i klarytromycyna (Clarithromycinum). To substancje aktywne takich leków, jak: Erdomed, Amotaks, Sumamed, Levoxa czy Klacid.

Zabiegi chirurgiczne na przewlekłe zapalenie zatok

U niektórych Pacjentów niezbędny może okazać się zabieg medyczny. Lekarz może zalecić:

• usunięcie polipów nosa lub guzów,
• poprawię skrzywionej przegrody nosowej,
• zabieg oczyszczania i osuszania zatok przynosowych. 

Irygacje i inhalacje 

Jednym ze sposobów leczenia przewlekłego zapalenia zatok są również irygacje, czyli płukanki na zatoki. W tym celu wykorzystuje się specjalny irygator z roztworem soli fizjologicznej. Oprócz irygacji zatok polecana są również inhalacje. Polegają one na przygotowaniu miseczki z gorącą wodą z olejkami eterycznymi (np. eukaliptusowym, który rozrzedza wydzieliną, tymiankowym, który działa przeciwzapalnie lub goździkowym, który działa skutecznie przeciw drobnoustrojom). 

Nieleczone przewlekłe zapalenie zatok – powikłania

Zapalenie zatok, zwłaszcza przewlekłe, wymaga dopasowania metody leczenia do indywidualnego stanu zdrowia Pacjenta. Brak leczenia nie tylko powoduje dłuższe utrzymywanie się dokuczliwych objawów. Zaniedbany stan zapalny może prowadzić również do niedotlenienia organizmu. To z kolei osłabia ogólne funkcjonowanie i wywołuje chroniczne zmęczenie.

Nawracające zapalenie zatok może być również przyczyną różnych powikłań – zapalenia tkanek oczodołu, ropnia oczodołu, zapalenia powiek i zapalenia nerwu wzrokowego (które mogą skutkować nawet uszkodzeniem wzroku), zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych czy zakrzepicy zatoki jamistej. 

Chroniczne zapalenie zatok przyczynia się też do stanów zapalnych ucha wewnętrznego, a w skrajnych przypadkach może doprowadzić do utraty słuchu.