Zapalenie zatok – objawy, rodzaje i rozpoznanie

Gdy dochodzi do zapalenia zatok, wydzielina z nosa daje się o sobie znać ze wzmożoną siłą – jest znacznie bardziej uciążliwa niż przy zwykłym katarze. Nawracające zapalenie zatok, czyli postać przewlekła, może mieć charakter alergiczny. Przeważnie jednak za infekcję odpowiadają drobnoustroje. Po jakich objawach można ją rozpoznać? Jakie badania zrobić? Wyjaśniamy. 

Co to jest zapalenie zatok? Rodzaje infekcji

Zapalenie zatok to infekcja obejmująca jamy powietrzne zlokalizowane wewnątrz kości czaszki, czyli zatoki przynosowe. Każda z nich ma połączenie z jamą nosową i jest pokryta błoną produkującą śluz, który oczyszcza wdychane powietrze. 

Główny warunek właściwego funkcjonowania zatok stanowi odpowiednia wentylacja. Gdy na skutek różnych czynników (np. długotrwałego wdychania dymu papierosowego) dochodzi do podrażnienia i obrzęku błony śluzowej, może pojawić się niedrożność. Wówczas w zatokach zalega źle oczyszczone powietrze, co sprzyja namnażaniu się drobnoustrojów chorobotwórczych, którymi mogą być wirusy, bakterie bądź grzyby. Stąd podział na:

• wirusowe zapalenie zatok,
• bakteryjne zapalenie zatok,
• grzybicze zapalenie zatok.

Chorobę mogą wywołać też alergeny, np. pyłki. Alergiczne zapalenie zatok jest odpowiedzią układu immunologicznego na antygen zewnątrzpochodny, który mylnie zostaje odczytany jako niebezpieczny.

Zatoki funkcjonują w czterech parach, które różnią się od siebie kształtem i lokalizacją. W zależności od tego, gdzie wystąpi stan zapalny, mówi się o:

• zapaleniu zatok sitowych,
• zapaleniu zatok szczękowych,
• zapaleniu zatok czołowych,
• zapaleniu zatok klinowych.

Każdy z tych stanów zapalnych wywołuje dolegliwości bólowe w nieco innym obszarze twarzy. W przypadku zatok sitowych jest to okolica między oczami i nasada nosa. Infekcja zatok szczękowych ujawnia się poniżej oczu, w miejscu policzków. Zapalenie zatok czołowych daje objawy nad oczami – na całej powierzchni czoła. Natomiast stan zapalny w obrębie zatok klinowych jest związany z bólem oczodołów oraz tyłu głowy.

Istnieje jeszcze jeden podział. Biorąc pod uwagę czas trwania, można wyodrębnić ostre i przewlekłe zapalenie zatok przynosowych. Pierwsze zaczyna się gwałtownie i trwa do 4 tygodni, drugie ma charakter nawracający i potrafi utrzymywać się ponad 8 tygodni.

Wirusowe zapalenie zatok – objawy

Wirusowe zapalenie zatok objawia się:

• niedrożnością nosa oraz zaburzeniami węchu i smaku,
• przezroczystym, lejącym katarem, który spływa po tylnej ścianie gardła,
• bólem w obrębie twarzy bądź uczucia rozpierania w okolicy zatok przynosowych,
• bólem uszu, głowy, szczęki, a także uczuciem zatkanego ucha,
• niewysoką gorączką,
• opuchlizną na twarzy,
• nieprzyjemnym zapachem z ust (halitozą),
• ogólnym osłabieniem i uczuciem rozbicia,
• brakiem apetytu.

Bakteryjne zapalenie zatok – objawy

Jeśli za zapalenie zatok odpowiada nie wirus, a bakteria, objawy zasadniczo mogą być takie same jak przy infekcji wirusowej. Symptomy odróżniające to:

• ropny (zielonkawy i gęsty) katar głównie w jednej jamie nosa,
• silny ból zatok z przewagą po jednej stronie twarzy,
• pogorszenie przebiegu choroby, który na początku był łagodny. 

Alergiczne zapalenie zatok – objawy

W przypadku alergicznego zapalenia zatok dodatkowymi objawami choroby są:

• świąd nosa i częste kichanie,
• zaczerwienienie i łzawienie oczu,
• wysypka na skórze w różnych rejonach ciała, takich jak np. dłonie.

Zapalenie zatok – objawy neurologiczne

Zapalenie zatok w rzadkich przypadkach może dawać objawy neurologiczne. Dochodzi do tego wówczas, gdy przebieg choroby jest powikłany. Konsekwencjami przedłużającego się zapalenia zatok są powikłania śródczaszkowe, takie jak postępujące zaburzenia świadomości i orientacji, otępienie, stany padaczkowe. 

Jak rozpoznać zapalenie zatok przynosowych?

Diagnostyka zapalenia zatok to zadanie dla lekarza, który wspiera się wywiadem, wynikami badań laboratoryjnych (morfologią, OB, CRP) i badaniem fizykalnym. W badaniu tym ważną rolę pełni wziernikowanie nosa, pozwalające obejrzeć błonę śluzową i wydzielinę zalegającą w jamie nosowej. W ustaleniu rozpoznania nieocenioną pomocą jest też tomografia komputerowa, która najwierniej przedstawia obraz zatok i zmian występujących w ich obrębie.