Ból ucha

Ból ucha – sprawdź przyczyny, objawy, leki i metody leczenia. Jak można zapobiegać zapaleniu ucha?

Ucho to niezwykle unerwiony narząd, przez co jest bardzo wrażliwe na bodźce zewnętrzne. Z tego względu ból ucha (otalgię) odczuwa się jako nieprzyjemne i wysoce bolesne schorzenie. Jego leczenie zależy od przyczyny tej dolegliwości. Często stany zapalne wymagają zastosowania antybiotyku lub sterydów. Jak je rozpoznać? Co zastosować na ból ucha?

Zapalenie ucha – objawy

Najbardziej powszechny objaw bólu ucha to po prostu bolące ucho. Oprócz tego towarzyszą temu inne nieprzyjemne symptomy. Są to:

szumy uszne,
świąd,
gorączka,
osłabienie słuchu,
obniżenie i brak apetytu,
zaburzenia równowagi,
bóle głowy,
powiększenie się węzłów chłonnych
problemy ze snem,
chwytanie, dotykanie, tarcie uszu przez maluchy,
gorsze samopoczucie, nerwowość i drażliwość.

Powyższe objawy występują zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Ich bagatelizowanie może prowadzić nawet do utraty słuchu. Wizyta lekarska jest niezbędna, gdy nasilają się i nie ustępują one w ciągu 72 godzin. Oznaką poważniejszego problemu są współistniejące wymioty, wyciek płynu z kanału słuchowego, oporna i wysoka temperatura ciała oraz ból ucha wynikający z urazu. W przypadku, gdy występują powyższe objawy bólu ucha, należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.

Ból ucha – przyczyny

Ból ucha wynika z wielu przyczyn, także tych trudnych do zdiagnozowania. Główne powody bólu ucha to otalgie pierwotne zlokalizowane w samym narządzie słuchu. Obejmują one ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne. Najczęściej dochodzi do nich w wyniku podrażnienia nocyreceptorów, czyli receptorów bólowych, toczącym się procesem zapalnym, zranieniem, urazem lub zmianą nowotworową.

Zapalenie ucha zewnętrznego – przyczyny

Ucho zewnętrzne buduje małżowina uszna oraz przewód słuchowy zewnętrzny. Przyczyny ich bólu mogą być następstwem obecności ciała obcego w zewnętrznym przewodzie słuchowym. Uraz ucha bardzo często powoduje nadmiar woskowiny i jej nieumiejętne czyszczenie wacikiem do uszu. Inne przyczyny zapalenia ucha zewnętrznego to:

urazy mechaniczne, odmrożenia, oparzenia,
kontakt ucha z wodą, która może przenosić drobnoustroje
zapalenie ochrzęstnej małżowiny usznej,
róża małżowiny usznej,
krwiaki i ropień małżowiny usznej,
półpasiec uszny,
wyprysk alergiczny kontaktowy,
rozlane bakteryjne i grzybicze zapalenie ucha zewnętrznego,
nowotwory małżowiny usznej.

Zapalenie ucha środkowego – przyczyny

Ból ucha środkowego bardzo często doskwiera małym dzieciom. W większości przypadków ma pochodzenie bakteryjne. Powstaje wskutek szerzenia się zakażenia bakteryjnego z gardła lub nosa na ucho. Przyczyny bólu ucha środkowego to:

ostre zapalenie ucha środkowego
wysiękowe zapalenie ucha środkowego,
przewlekłe zapalenie ucha środkowego,
perforacja lub uraz ciśnieniowy, mechaniczny, akustyczny błony bębenkowej,
zmiany ciśnienia,
stany zapalne wyrostka sutkowatego,
nieprawidłowość w czynności trąbki Eustachiusza,
nowotwory pierwotne jamy bębenkowej, wtórne z narządów sąsiadujących i przerzutowe.

Ból ucha przy przełykaniu

Dokuczliwy ból ucha przy przełykaniu to często objaw toczącej się w organizmie infekcji górnych dróg oddechowych. Towarzyszą temu typowe symptomy przeziębienia (gorączka, ból gardła, katar). Dolegliwości te bardzo często dotyczą małych dzieci. Budowa ich trąbki słuchowej różni się nieco od budowy trąbki słuchowej u dorosłych. Sprzyja to obrzękowi i szybszemu rozprzestrzenianiu się stanów zapalnych u dzieci. Wskutek ignorowania i nieleczenia tych objawów może rozwinąć się zapalenia ucha środkowego.

Ostre zapalenie ucha środkowego

Ostre zapalenie ucha środkowego najczęściej wywołują infekcje wirusowe (adenowirusy, grypy) lub bakteryjne (pneumokoki). Jego przyczynami są: zakażenie wstępujące z gardła podczas wirusowych infekcji górnych dróg oddechowych, perforacja błony bębenkowej, a czasami obecność drenów wentylacyjnych. Charakteryzuje się ono nagłym pogorszeniem stanu zdrowia i pojawieniem się symptomów, takich jak:

wysięk w jamie bębenkowej,
silny i tętniący ból ucha,
zaczerwienienie błony bębenkowej,
gorączka,
niepokój, płacz, rozdrażnienie u dzieci.

W pierwszym etapie farmakoterapia ostrego zapalenia ucha środkowego polega na obserwacji, zapobieganiu bólowi i wysokiej temperaturze poprzez stosowanie leków przeciwzapalnych, przeciwgorączkowych. Zaleca się też paracentezę i przedmuchiwanie trąbki słuchowej. Gdy objawy nie ustępują w ciągu 24-48 godzin wdrażana jest antybiotykoterapia. Szczególnie wskazana jest ona u dzieci:

z wysoką gorączką,
poniżej 6 m. ż.,
z intensywnymi wymiotami,
poniżej 2 r. ż, u których objawy są obustronne i nawracające.

Ponadto zaleca się leczenie tym sposobem wycieków z uszu niezależnie od wieku pacjenta. Stosowane antybiotyki zawierają amoksycylinę lub jej połączenie z kwasem klawulanowym.

Wysiękowe zapalenie ucha środkowego

Wysiękowe zapalenie ucha środkowego może mieć również pochodzenie wirusowe lub bakteryjne. To choroba odznaczająca się nie ropną, surowiczą, surowiczo-śluzową lub śluzową wydzieliną z jamy bębenkowej. Struktura błony bębenkowej jest zachowana, jednak dochodzi do upośledzenia drożności trąbki słuchowej. Może mieć charakter ostry, podostry i przewlekły. W jej przebiegu występują:

ucisk w uszach,
niedosłuch jako nienormalna reakcja na otaczające dźwięki np. głośne słuchanie muzyki,
brak wysokiej temperatury ciała i bólu ucha.

Leczenie farmakologiczne opiera się na stosowaniu leków mukolitycznych, paracentezie, usunięciu wycieku z ucha i drenażu wentylacyjnym.

Przewlekłe zapalenie ucha środkowego

W przebiegu przewlekłego zapalenia ucha środkowego mają miejsce stałe perforacje błony bębenkowej, niedosłyszenie i wydzielanie się płynu z narządu słuchowego. Niestety, gdy do niego dochodzi, skuteczne jest już tylko leczenie operacyjne.

Jakie są inne przyczyny bólu ucha?

Warto wiedzieć, że możliwe jest odczuwanie bólu odniesionego, który występuje w innych miejscach niż wewnętrzny, środkowy i zewnętrzny narząd słuchu. Są to tak zwane otalgie wtórne. W tym przypadku przyczyny bólu ucha to:

stany zapalne i zmiany w obrębie kręgosłupa szyjnego,
zapalenia struktur sąsiadujących: gardła, zatok przynosowych, ślinianek przyusznych, nosa,
zapalenia struktur odległych: zapalenie tarczycy, migdałków, choroby krtani,
schorzenia przełyku (np. stan zapalny, choroba refluksowa żołądka, ciało obce),
ból ucha od zęba,
neuralgia nerwu trójdzielnego,
zespół stawu skroniowo-żuchwowego,
zmiany nowotworowe o charakterze złośliwym migdałka, krtani, jamy ustnej lub gardła,
afty i stany zapalne jamy ustnej.

Jak rozpoznaje się ból ucha?

Diagnozy bólu ucha dokonuje lekarz pierwszego kontaktu lub specjalista otolaryngolog. W tym celu przeprowadza:

rzetelny i wyczerpujący wywiad lekarski, mający na celu rozpoznanie i ocenę umiejscowienia bólu, objawów towarzyszących i czynników ryzyka,
badanie fizykalne małżowiny usznej i przewodu słuchowego, które opiera się na ich dokładnym obejrzeniu,
badanie otoskopowe (usunięcie woskowiny usznej),
badanie diagnostyczne u osób niedosłyszących (audiometria, test pocierania skrawka ucha za pomocą palca),
otoskopię pneumatyczną lub tympanometrię przy podejrzeniu zapalenia ucha środkowego
badanie fiberoskopowe narządów sąsiadujących ucha i ich rezonans magnetyczny w celu wykluczenia zmian nowotworowych przy prawidłowym badaniu fizykalnym narządu słuchu,
tomografię komputerową dla wyeliminowania urazu kości skroniowej.

Ból ucha – domowe sposoby

Bolące ucho nie zawsze wymaga specjalistycznych środków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Pomagają na nie domowe sposoby na ból ucha. Nie zastępują one leczenia farmakologicznego poważniejszych dolegliwości, ale łagodzą lżejsze objawy. Są to:

zimne lub ciepłe kompresy
spanie w takiej pozycji leżącej, aby nie wywierać nacisku na narząd słuchu,
ćwiczenia rotacyjne szyi, które łagodzą otalgie ucha spowodowaną ciśnieniem w przewodzie słuchowym,
lekko podgrzane oliwa z oliwek lub olejek imbirowy jako naturalny środek przeciwzapalny, stosowany zewnętrznie w postaci okładu,
leczenie chiropraktyczne,
w przypadku dzieci duże znaczenie ma odwrócenie uwagi od odczuwanych symptomów np. włączenie ulubionej bajki czy zabawa.

Leki na ból ucha

W pierwszej kolejności w leczeniu bólu ucha stosuje się dostępne bez recepty doustne niesteroidowe leki przeciwbólowe, zawierające w swoim składzie ibuprofen. Skutecznie zmniejsza on ból ucha, zbyt wysoką gorączkę i stany zapalne. Na dużo silniejsze dolegliwości przeciwbólowe pomogą tabletki powlekane z ketoprofenem. Gdy występują przeciwwskazania do zastosowania powyżej wspomnianych leków, zaleca się paracetamol. Stosowany jest m.in. Duomox, Amotaks.

Krople na ból ucha

Kiedy zapalenie ucha nie zmniejsza się po doustnych lekach przeciwzapalnych i paracetamolu, pomocniczo stosuje się krople do uszu bez recepty. Zawierają one w swoim składzie salicylan choliny łagodzący stan zapalny oraz kłujący ból ucha i głowy. Dodatkowo oczyszcza on przewód słuchowy. Należy pamiętać, że uszkodzenie i perforacja błony bębenkowej to przeciwwskazanie do ich stosowania. Z kolei kropelki z olejkiem kamforowym zmniejszają stan zapalny i działają rozgrzewająco. Preparatem tym można posmarować małżowinę uszną lub wykonać okłady. W aptece dostępne są też produkty z klotrimazolem. Jest to substancja przeciwgrzybicza, która skutecznie pomaga na grzybicze zakażenie ucha. W przypadku podejrzenia bakteryjnego zapalenia ucha można wspomóc się kropelkami na bazie srebra, które ma właściwości przeciwbakteryjne.

Kiedy problem okazuje się poważniejszy, a tabletki i krople na ból ucha bez recepty nie pomagają to oznaka, aby skontaktować się z lekarzem pierwszego kontaktu lub specjalistą otolaryngologiem. Doktor po wyczerpującym wywiadzie i badaniu lekarskim zapisze skuteczny lek na receptę, który przyniesie ulgę. Mogą to być np. krople do uszu zawierające w swoim składzie przeciwbakteryjne antybiotyki i przeciwzapalne sterydy. Wskazaniem do ich stosowania są zmiany zapalne ucha zewnętrznego, środkowego, a także te po zabiegach chirurgicznych oraz urazy ucha.