Choroby jelita cienkiego – przyczyny, objawy

Najważniejsze informacje

• Choroby jelita cienkiego mogą wynikać z infekcji bakteryjnych i wirusowych, zaburzeń mikroflory, niezdrowej diety, przewlekłego stresu oraz predyspozycji genetycznych. Do ich rozwoju prowadzi także nadużywanie antybiotyków i leków przeciwzapalnych. 
• Do najczęściej diagnozowanych chorób należą: zespół jelita drażliwego, SIBO, celiakia, a także choroba Leśniowskiego-Crohna. 
• Pacjenci zgłaszają bóle brzucha, wzdęcia, biegunki, zaparcia oraz osłabienie i utratę masy ciała, które mogą wynikać z niedoborów pokarmowych. W cięższych przypadkach mogą wystąpić krwawienia, silne dolegliwości bólowe oraz objawy niedrożności jelit wymagające pilnej interwencji medycznej.
• Rozpoznanie chorób jelita cienkiego opiera się na badaniach obrazowych (enterografia, tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny). Wykorzystuje się także endoskopię oraz testy laboratoryjne, w tym morfologię, badania na celiakię i testy oddechowe.
• Metoda leczenia zależy od rodzaju schorzenia i może obejmować farmakoterapię (antybiotyki, leki przeciwzapalne, immunosupresyjne), dietę eliminacyjną oraz suplementację. W ciężkich przypadkach konieczne może być leczenie chirurgiczne, szczególnie w przypadku niedrożności jelit lub zaawansowanych zmian nowotworowych.

Przyczyny chorób jelita cienkiego są zróżnicowane i obejmują m.in.: infekcje bakteryjne i wirusowe, zaburzenia mikroflory, choroby autoimmunologiczne, błędy dietetyczne oraz przewlekły stres. Pacjenci zgłaszają najczęściej bóle brzucha, wzdęcia i biegunki. W cięższych przypadkach mogą wystąpić objawy niedożywienia oraz groźne powikłania. Diagnostyka opiera się na badaniach obrazowych, endoskopowych i laboratoryjnych, które umożliwiają precyzyjne rozpoznanie schorzenia. Leczenie zależy od przyczyny choroby i obejmuje farmakoterapię oraz dietę eliminacyjną, a w niektórych przypadkach interwencję chirurgiczną.

Jelito cienkie – choroby – jakie są przyczyny?

Choroby jelita cienkiego rozwijają się na skutek różnych czynników zaburzających jego prawidłowe funkcjonowanie. 

Jedną z głównych przyczyn są zaburzenia równowagi mikroflory jelitowej, które mogą prowadzić do infekcji bakteryjnych, wirusowych lub pasożytniczych. 

Dla jelita cienkiego szkodliwa jest również dieta uboga w błonnik, oparta na wysokoprzetworzonych produktach, nadmiarze cukru oraz tłuszczach trans. Negatywny wpływ na jego kondycję ma także spożywanie zanieczyszczonej żywności, konserwantów oraz nadmiernych ilości alkoholu. 

Ponadto na rozwój chorób jelita cienkiego wpływa styl życia oraz czynniki środowiskowe – przewlekły stres, nadużywanie antybiotyków i niesteroidowych leków przeciwzapalnych. 

Nie bez znaczenia są także predyspozycje genetyczne, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia niektórych schorzeń. 

Wszystkie wymienione wyżej czynniki osłabiają funkcje trawienne i regeneracyjne jelita, prowadząc do zaburzeń jego pracy oraz zwiększając podatność na choroby.

Choroby jelita cienkiego

Niektóre choroby jelita cienkiego mają łagodny przebieg i powodują jedynie dyskomfort, inne natomiast mogą prowadzić do groźnych powikłań i wymagać pilnej interwencji medycznej.

Polipy jelita cienkiego

Łagodne narośla na błonie śluzowej jelita cienkiego. Choć najczęściej nie powodują poważnych problemów, mogą prowadzić do krwawień z przewodu pokarmowego, niedokrwistości z niedoboru żelaza, a w rzadkich przypadkach – do niedrożności jelit.

Zespół jelita drażliwego (IBS, Irritable Bowel Syndrome)

Przewlekłe, lecz niegroźne, schorzenie przewodu pokarmowego, które objawia się bólami brzucha, wzdęciami oraz zaburzeniami rytmu wypróżnień (biegunki, zaparcia lub ich naprzemienne występowanie). Zespół jelita drażliwego może powodować duży dyskomfort, ale nie prowadzi do trwałych uszkodzeń jelit.

Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO, Small Intestinal Bacterial Overgrowth)

Stan związany z nadmiernym namnażaniem się bakterii w jelicie cienkim, które zakłóca trawienie i wchłanianie składników odżywczych. SIBO objawia się wzdęciami, bólami brzucha, biegunkami oraz niedoborami pokarmowymi. 

Wrzody dwunastnicy

Uszkodzenia błony śluzowej początkowego odcinka jelita cienkiego, powstające na skutek osłabienia jego warstwy ochronnej. W efekcie jelito staje się bardziej podatne na działanie kwasu żołądkowego i enzymów trawiennych. Nieleczone wrzody mogą prowadzić do perforacji ściany jelita oraz krwawień.

Celiakia

Schorzenie autoimmunologiczne, w którym organizm reaguje nieprawidłowo na gluten. Prowadzi do uszkodzenia błony śluzowej jelita i zaburzeń wchłaniania składników odżywczych, co może skutkować niedożywieniem, osteoporozą oraz zwiększonym ryzykiem nowotworów przewodu pokarmowego. 

Zapalenie jelita cienkiego

Stan zapalny prowadzi do uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego, co zaburza jego prawidłowe funkcjonowanie. Zapalenie może być spowodowane infekcjami bakteryjnymi, wirusowymi lub pasożytniczymi, chorobami autoimmunologicznymi, zatruciami, niedokrwieniem albo stosowaniem niektórych leków.

Choroba Whipple’a

Rzadkie schorzenie bakteryjne wywołane przez Tropheryma whipplei. Powoduje zaburzenia wchłaniania składników odżywczych, a w zaawansowanym stadium może atakować także układ nerwowy, sercowo-naczyniowy i oddechowy.

Choroba Leśniowskiego-Crohna

Przewlekła choroba zapalna, która może obejmować cały przewód pokarmowy, choć najczęściej atakuje jelito cienkie i grube. Charakteryzuje się odcinkowymi zmianami zapalnymi, które mogą prowadzić do przetok, ropni i niedrożności jelit. Objawia się bólami brzucha, biegunkami (często z krwią), utratą masy ciała i osłabieniem.

Niedrożność jelit

Poważny stan, w którym treść pokarmowa nie jest w stanie przemieszczać się swobodnie przez jelita. Niedrożność może być spowodowana guzami, zrostami, przepuklinami lub skrętem jelit, a także zaburzeniami pracy mięśni jelit (np. po operacjach czy w chorobach neurologicznych). Wymaga pilnej interwencji medycznej.

Rak jelita cienkiego

Nowotwory jelita cienkiego – gruczolakoraki, chłoniaki, guzy neuroendokrynne – są rzadkie, ale trudne do wykrycia. Często zostają zdiagnozowane w zaawansowanych stadiach, co utrudnia leczenie i pogarsza rokowania. 

Jelito cienkie – gdzie boli i jakie są objawy jego chorób?

Dyskomfort związany z jelitem cienkim zazwyczaj odczuwany jest w środkowej części brzucha, zwłaszcza w okolicach pępka. Pacjent zgłasza objawy, takie jak: skurcze, wzdęcia lub ból, które wynikają z infekcji, stanów zapalnych, nietolerancji pokarmowych bądź niedrożności jelit.

Intensywność i charakter dolegliwości zależą od przyczyny. Ból jelita przybiera formę kolkową, kurczową, gniotącą, ciągłą, nawracającą lub narastającą, a jego nasilenie waha się od łagodnego do bardzo silnego.

Dolegliwościom bólowym mogą towarzyszyć dodatkowe objawy – nudności, wymioty, biegunki, zaparcia, nadmierne pocenie się, osłabienie czy przyspieszone tętno. W przypadku przewlekłego bólu dochodzi do utraty masy ciała, co wskazuje na poważniejsze choroby.

Szczególną uwagę należy zwrócić na objawy niedrożności jelit, które wymagają pilnej interwencji medycznej, należą do nich: silny, narastający ból brzucha, wzdęcia, zatrzymanie gazów i stolca oraz wymioty. Alarmującym sygnałem jest również obecność krwi w stolcu, ponieważ może świadczyć o chorobie zapalnej, polipach lub nowotworze jelita grubego. 

Diagnostyka – jak zbadać jelito cienkie?

Lekarz dobiera odpowiednie badania diagnostyczne na podstawie objawów pacjenta, jego ogólnego stanu zdrowia oraz podejrzewanej choroby jelita cienkiego.

• Badania obrazowe
  • Enterokliza (RTG z kontrastem) – pozwala ocenić budowę i perystaltykę jelita cienkiego.
  • Tomografia komputerowa (CT enterografia) – umożliwia szczegółowe obrazowanie jelita cienkiego, szczególnie w przypadku podejrzenia stanów zapalnych, takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna.
  • Rezonans magnetyczny (MR enterografia) – stanowi bezpieczną metodę diagnostyczną, zwłaszcza w przewlekłych stanach zapalnych.
  • USG jamy brzusznej – pozwala wykryć zmiany w strukturze jelit, jednak nie dostarcza szczegółowego obrazu błony śluzowej.
• Endoskopia jelita cienkiego 
  • Enteroskopia dwubalonowa – umożliwia dokładną ocenę wnętrza jelita cienkiego oraz pobranie wycinków do badań histopatologicznych.
  • Kapsułka endoskopowa – metoda diagnostyczna, w której pacjent połyka kapsułkę z kamerą przesyłającą obrazy z wnętrza jelita cienkiego.
• Badania laboratoryjne
  • Morfologia krwi – pomaga wykryć anemię, która może występować w celiakii lub chorobie Crohna. 
  • Badania na celiakię – obejmują oznaczanie przeciwciał anty-TG (antytransglutaminazowych), anty-EMA (przeciw endomysium) i anty-DGP.
  • Testy na zespół złego wchłaniania – polegają m.in. na badaniu kału na obecność tłuszczów oraz wykonaniu testu oddechowego w kierunku nietolerancji laktozy.
  • Kalprotektyna w kale – stanowi marker stanów zapalnych w jelitach.
• Testy czynnościowe
  • Test oddechowy z glukozą lub laktulozą – służy do diagnostyki przerostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO).
  • Test tolerancji laktozy – pozwala ocenić zdolność organizmu do trawienia tego cukru.

Choroby jelita cienkiego – leczenie 

Leczenie chorób jelita cienkiego zależy od rodzaju schorzenia i jego przyczyny, dlatego wymaga indywidualnego podejścia. 

• W przypadku infekcji stosuje się antybiotyki (jeśli są wskazane), a także nawadnianie organizmu i uzupełnianie elektrolitów, co zapobiega odwodnieniu.
• W chorobach zapalnych jelita wprowadza się leki przeciwzapalne, immunosupresyjne lub biologiczne, które hamują procesy autoimmunologiczne. Ważnym elementem terapii jest także dieta eliminacyjna ograniczająca kontakt z czynnikami drażniącymi, takimi jak gluten w celiakii czy niektóre produkty w chorobie Leśniowskiego-Crohna.
• W zaawansowanych przypadkach, gdy dochodzi do powikłań (niedrożność, perforacja jelita lub ciężkie zmiany zapalne), konieczne może okazać się leczenie chirurgiczne polegające na usunięciu uszkodzonych odcinków jelita.

W leczeniu chorób jelita cienkiego stosuje się zarówno farmakoterapię, jak i dietę wspierającą mikrobiom oraz procesy regeneracyjne. Ważnym elementem jest również suplementacja – m.in. witaminy B₁₂, witaminy D oraz żelaza – która zapobiega niedożywieniu, zwłaszcza u pacjentów z zaburzeniami wchłaniania. 

FAQ