Wyrostek robaczkowy – co to, gdzie jest, funkcje

Najważniejsze informacje:

• Wyrostek robaczkowy to cienka, ślepo zakończony narząd odchodzący od kątnicy w prawej dolnej części brzucha, zazwyczaj o długości kilku centymetrów.
• Położenie wyrostka robaczkowego może zmieniać się w pewnym zakresie. 
• Wyrostek robaczkowy zawiera dużą ilość tkanki limfatycznej i pełni funkcje immunologiczne, zwłaszcza w dzieciństwie.
• Może stanowić rezerwuar fizjologicznej mikroflory jelitowej i wspomagać odbudowę mikrobioty po infekcjach lub antybiotykoterapii.
• W wyrostku robaczkowym mogą rozwijać się procesy zapalne powodujące ostry ból.

Wyrostek robaczkowy był bardzo długo uważany za niepotrzebną pozostałość ewolucyjną. Dziś wiemy, że ta struktura jest skupiskiem tkanki limfatycznej przewodu pokarmowego. Dowiedz się, jaka jest budowa i rola wyrostka robaczkowego.

Wyrostek robaczkowy – budowa i położenie

Wyrostek robaczkowy to ślepo zakończony uchyłek kątnicy (jelita ślepego), która jest początkowym odcinkiem jelita grubego. Stanowi najwęższą część przewodu pokarmowego.

Wyrostek robaczkowy zawiera znaczną ilość tkanki limfatycznej, głównie w postaci grudek chłonnych, które są zlokalizowane w błonie śluzowej i podśluzowej. Strukturalnie i funkcjonalnie przypominają one inne narządy limfatyczne, takie jak migdałki czy kępki Peyera w jelicie krętym. W dzieciństwie i młodości tkanka limfatyczna wyrostka robaczkowego jest bardzo dobrze rozwinięta, a z wiekiem jej ilość stopniowo się zmniejsza. Z tego powodu ostre zapalenie wyrostka robaczkowego występuje najczęściej u dzieci i młodych dorosłych.

Ściana wyrostka robaczkowego jest zbudowana podobnie jak ściana innych odcinków przewodu pokarmowego. Tworzą ją następujące warstwy:

• Błona śluzowa – jest gruba i zawiera liczne grudki chłonne tworzące uwypuklenia na wewnętrznej powierzchni wyrostka.
• Błona mięśniowa – składa się z warstwy okrężnej i podłużnej. Warstwa podłużna przechodzi w taśmy kątnicy, co umożliwia zlokalizowanie wyrostka robaczkowego podczas operacji chirurgicznej.
• Błona surowicza – wyrostek robaczkowy jest całkowicie pokryty otrzewną. Posiada krezkę (dwuwarstwowy fałd otrzewnej), która łączy się z krezką jelita krętego i tylną ścianą kątnicy.

Gdzie jest wyrostek robaczkowy?

Wyrostek robaczkowy znajduje się w jamie brzusznej, zazwyczaj w okolicy prawego dołu biodrowego. Wychodzi z tylno-przyśrodkowej ściany kątnicy, nieco poniżej ujścia jelita krętego.

Położenie anatomiczne wyrostka charakteryzuje się dużą zmiennością międzyosobniczą. Wyróżniamy następujące główne warianty położenia:

• miedniczne – wyrostek zwisa do miednicy mniejszej,
• międzypętlowe – wyrostek zlokalizowany pomiędzy pętlami jelita cienkiego,
• na talerzu kości biodrowej,
• zakątnicze – wyrostek położony w przestrzeni zaotrzewnowej za kątnicą,
• wstępujące – wyrostek kieruje się ku górze w kierunku wątroby.

Najczęstsze położenia wyrostka robaczkowego to miedniczne i międzypętlowe.

Jak długi jest wyrostek robaczkowy? Długość i średnica

Długość wyrostka robaczkowego może wynosić od 1 cm do ponad 30 cm (najczęściej 8-9 cm), a średnica – około 6-7 mm. U dzieci światło wyrostka robaczkowego jest stosunkowo szerokie. Wraz z wiekiem zwęża się, a w przebiegu zapalenia wyrostek robaczkowy może stać się zupełnie niedrożny.

Funkcje wyrostka robaczkowego

Przez bardzo długi czas traktowano wyrostek robaczkowy jako zbędną strukturę szczątkową, niepełniącą żadnych istotnych funkcji. Obecnie wiemy już, że odgrywa ważną rolę w funkcjonowaniu układu odpornościowego i utrzymaniu homeostazy mikrobioty jelitowej.

Wyrostek robaczkowy stanowi element jelitowego układu odpornościowego GALT (gut-associated lymphoid tissue). W jego ścianie znajdują się liczne grudki chłonne, które zawierają limfocyty B, limfocyty T, komórki dendrytyczne i makrofagi. Działają one jako lokalny ośrodek prezentacji antygenu i odpowiedzi immunologicznej. Usunięcie wyrostka nie powoduje jednak istotnych długofalowych zaburzeń odporności u zdrowych dorosłych.

Ponadto, wyrostek robaczkowy pełni funkcję rezerwuaru korzystnej flory bakteryjnej. Może mieć to szczególne znaczenie w takich sytuacjach jak rekonwalescencja po biegunkach i infekcjach czy antybiotykoterapia.