Najważniejsze informacje:

• Jelito cienkie to najdłuższy odcinek układu pokarmowego, który w przypadku dorosłego człowieka mierzy około 6 metrów.
• Jelito cienkie zaczyna się za żołądkiem, a następnie przechodzi w dwunastnicę, jelito czcze i jelito kręte. Cały odcinek kończy się zastawką krętniczo-kątniczą.
• Jelito cienkie odpowiada za wchłanianie składników pokarmowych z pokarmu do krwioobiegu, a następnie rozprowadzenie ich po całym organizmie.
• Nieprawidłowa praca tego fragmentu układu pokarmowego może prowadzić do rozwoju chorób jelita cienkiego, takich jak np. celiakia, zapalenie jelita cienkiego, zespół jelita drażliwego (IBS), zespół rozrostu jelita cienkiego (SIBO) czy nowotwory jelita cienkiego.

Jelito cienkie stanowi fragment przewodu pokarmowego, położony pomiędzy żołądkiem a jelitem grubym. Jego zadaniem jest przede wszystkim wchłanianie składników odżywczych ze strawionych pokarmów, a następnie przekazywanie ich do krwiobiegu, skąd są rozprowadzane do wszystkich tkanek i organów w organizmie. Jaka jest długość jelita cienkiego, budowa oraz funkcje tego odcinka przewodu pokarmowego?

Co to jest jelito cienkie? Budowa oraz położenie

Jelito cienkie to wąski, długi odcinek przewodu pokarmowego, który dzięki skomplikowanej budowie pozwala na efektywne przetwarzanie pokarmów. Wyróżnić można 3 istotne warstwy, z których zbudowany jest ten fragment przewodu pokarmowego:

• błona śluzowa jelita cienkiego – wewnętrzna warstwa jelita cienkiego, która tworzy fałdy okrężne, głównie w obrębie dwunastnicy i jelita czczego. Zawiera liczne kosmki jelitowe, które są mikroskopijnymi wypustkami zwiększającymi powierzchnię wchłaniania. Każdy kosmek pokryty jest mikrokosmkami, które dodatkowo zwielokrotniają tę powierzchnię. Kosmki zawierają komórki nabłonkowe, które odpowiedzialne są za transport składników odżywczych do krwi i limfy. Ponadto błona śluzowa wytwarza substancje śluzowe, które ułatwiają przesuwanie treści pokarmowej przez jelito i chronią przed uszkodzeniami mechanicznymi;
• błona mięśniowa jelita cienkiego – odpowiada za mechanizm perystaltyki, czyli rytmicznych skurczów mięśni, które przesuwają treść pokarmową wzdłuż przewodu pokarmowego. Składa się z dwóch warstw mięśni gładkich: wewnętrznej warstwy okrężnej i zewnętrznej warstwy podłużnej. Warstwa okrężna odpowiada za zwężanie światła jelita, co umożliwia przesuwanie pokarmu do przodu, podczas gdy warstwa podłużna skraca jelito, co przyspiesza przemieszczanie treści pokarmowej. Te skurcze pozwalają również na mieszanie pokarmu z sokami trawiennymi, co ułatwia procesy trawienia i wchłaniania;
• błona surowicza jelita cienkiego – zewnętrzna warstwa jelita, która pełni funkcję ochronną i stabilizującą. Jest cienką warstwą tkanki łącznej, która pokrywa jelito, zapewniając mu ochronę przed mechanicznymi uszkodzeniami oraz ułatwiając jego przyleganie do innych narządów w jamie brzusznej. Błona surowicza tworzy także przestrzeń, która umożliwia swobodne przesuwanie się jelita w obrębie jamy brzusznej, co zapobiega jego uszkodzeniom w wyniku tarcia o inne narządy. W tej warstwie znajduje się także płyn surowiczy, który pomaga w redukcji tarcia między organami, wspomagając ich ruchy w obrębie jamy brzusznej

Gdzie jest jelito cienkie?

Jelito cienkie znajduje się w centralnej części jamy brzusznej. Jest umiejscowione pomiędzy żołądkiem a jelitem grubym, w okolicy dolnej części brzucha. Jelito cienkie zaczyna się za żołądkiem, a jego dalsza część przesuwa się ku dołowi i jest połączona z jelitem grubym. Jelito cienkie leży w obrębie jamy brzusznej, otoczone przez inne narządy, takie jak wątroba, trzustka i nerki.

Ile metrów ma jelito cienkie?

Jelito cienkie dorosłego człowieka ma długość od 6 do 7 metrów, choć w niektórych przypadkach może osiągać nawet 8 metrów. Jest to najdłuższa część przewodu pokarmowego, której długość umożliwia efektywne trawienie i wchłanianie składników odżywczych z pokarmu. Pomimo swojej długości jelito cienkie ma stosunkowo wąską średnicę, która zmienia się w zależności od jego odcinka.

Odcinki jelita cienkiego

Jelito cienkie składa się z trzech głównych części:

• dwunastnica – pierwsza część jelita cienkiego, mająca około 25-30 cm długości. Organ dzieli się na 4 kolejne części, w tym dwunastnica górna, zstępująca, dolna i wstępująca. Jest to miejsce, w którym pokarm zmieszany z sokiem żołądkowym zostaje poddany dalszemu trawieniu przez enzymy trzustkowe i żółć z wątroby. Dwunastnica pełni kluczową rolę w neutralizowaniu kwasu żołądkowego i rozkładaniu białek, tłuszczy i węglowodanów;
• jelito czcze – środkowa część jelita cienkiego o długości około 2,5 metra. W jelicie czczym odbywa się intensywne wchłanianie większości składników odżywczych, takich jak aminokwasy, glukoza, witaminy i minerały;
• jelito kręte – to końcowy odcinek jelita cienkiego o długości około 3 metrów. Jelito kręte odpowiada głównie za wchłanianie resztek wody, soli mineralnych oraz witamin, a także za transport pozostałych produktów trawienia do jelita grubego.

Jelito cienkie – funkcje

Jelito cienkie pełni niezwykle ważną rolę w procesie trawienia i wchłaniania składników odżywczych. Dzięki swojej skomplikowanej budowie i długiej długości jelito cienkie odpowiada za większość procesów, które umożliwiają organizmowi przyswajanie niezbędnych substancji z pokarmu.

Produkcja soku jelitowego

Jelito cienkie wydziela sok jelitowy, który jest niezbędny do prawidłowego trawienia. Sok ten składa się ze złuszczonych komórek nabłonka jelita oraz roztworu zawierającego enzymy trawienne, takie jak proteazy rozkładające białka oraz oligopeptydy na aminokwasy. Błona śluzowa jelita cienkiego odpowiada za produkcję tych enzymów, które przyczyniają się do dalszego rozkładu pokarmu. Ponadto sok jelitowy neutralizuje kwas żołądkowy, co chroni błonę śluzową jelita przed uszkodzeniem.

Trawienie pokarmu

Trawienie w jelicie cienkim to proces, który ma na celu rozkładanie złożonych składników pokarmowych, takich jak białka, węglowodany i tłuszcze, na prostsze cząsteczki. Po przejściu przez dwunastnicę, gdzie pokarm jest mieszany z sokami trzustkowymi i żółcią, w jelicie czczym i krętym zachodzi dalszy proces trawienia. Enzymy wydzielane przez ściany jelita cienkiego kontynuują rozkład białek, węglowodanów i tłuszczów, co pozwala na ich dalsze wchłanianie.

Wchłanianie składników pokarmowych

Wchłanianie jest główną funkcją jelita cienkiego, gdzie odbywa się absorpcja większości składników odżywczych z rozkładanego pokarmu. W jelicie cienkim znajdują się mikroskopijne kosmki jelitowe, które zwiększają powierzchnię wchłaniania, umożliwiając efektywne przyswajanie aminokwasów, cukrów, tłuszczów, witamin oraz minerałów. Kosmki pokryte są komórkami nabłonkowymi, które transportują te substancje do krwi i limfy. Dzięki temu składniki odżywcze mogą być rozprowadzane po organizmie, wspierając funkcjonowanie różnych tkanek i organów. Dodatkowo w jelicie cienkim odbywa się wchłanianie wody, elektrolitów oraz niektórych witamin, takich jak witamina B12.

Choroby jelita cienkiego – objawy nieprawidłowego funkcjonowania jelita cienkiego

Najczęstsze objawy nieprawidłowego działania jelita cienkiego to:

• bóle brzucha – szczególnie w okolicy środkowej lub dolnej części jamy brzusznej. Mogą być wynikiem stanu zapalnego, infekcji, niedrożności jelit, zespołu jelita drażliwego lub chorób zapalnych jelit. Bóle mogą być ostre lub przewlekłe, nasilające się po posiłkach;
• wzdęcia i gazy – zwiększone gromadzenie się gazów w jelitach może prowadzić do wzdęć, uczucia pełności i dyskomfortu. Wzdęcia często towarzyszą chorobom jelita cienkiego, takim jak nietolerancje pokarmowe (np. laktoza) lub zespół jelita drażliwego (IBS). Przemiany w mikroflorze jelitowej mogą prowadzić do nadmiernej produkcji gazów;
• zaburzenia trawienia (niestrawność) – objawem mogą być nudności, uczucie pełności, odbijanie, a także trudności w trawieniu tłustych lub ciężkostrawnych potraw. W przypadku przewlekłych problemów z trawieniem warto wykonać USG jamy brzusznej, aby poszukać przyczyn zaburzeń w funkcjonowaniu jelita cienkiego;
• biegunka lub zaparcia – biegunki mogą być wynikiem infekcji, zapalenia lub uszkodzeń kosmków jelitowych, co ogranicza wchłanianie wody. Z kolei zaparcia mogą wystąpić, gdy jelito cienkie nie wykonuje prawidłowych skurczów perystaltycznych, co spowalnia przepływ treści pokarmowej;
• zmiana konsystencji stolca – w zależności od przyczyny może to być biegunka o tłustym wyglądzie (np. w przypadku niewłaściwego wchłaniania tłuszczów) lub zbyt twardy stolec w wyniku odwodnienia i problemów z wchłanianiem wody;
• utrata masy ciała – jest często wynikiem niezdolności jelita cienkiego do wchłaniania odpowiednich ilości składników odżywczych, co prowadzi do niedoborów witaminowych i minerałowych;
• niedobory składników odżywczych – przykładem jest niedobór witamin (np. B12, A, D, E), minerałów (np. żelazo, wapń, magnez) i białka. Może to prowadzić do anemii, osłabienia, wypadania włosów, problemów ze skórą oraz zaburzeń wzrostu;
• anemia – choroby jelita cienkiego mogą prowadzić do niedoboru żelaza, co w konsekwencji powoduje anemię. Jest to szczególnie widoczne w chorobach zapalnych jelit, takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy celiakia, które upośledzają wchłanianie żelaza i kwasu foliowego;
• zaburzenia metaboliczne – chroniczne problemy z jelitem cienkim mogą prowadzić do zaburzeń metabolicznych, ponieważ jelito nie przyswaja wystarczającej ilości składników odżywczych. Może to prowadzić do zaburzeń w produkcji energii, nadwagi lub odwodnienia.