Żołądek – gdzie jest, budowa, funkcje

Najważniejsze informacje:

• Żołądek znajduje się w górnej części jamy brzusznej, tuż poniżej przepony. Położony jest po lewej stronie ciała, w okolicach lewego podżebrza.
• Żołądek człowieka ma kształt litery „J” i składa się z kilku części: wpustu, dna, trzonu oraz części odźwiernikowej.
• Wnętrze żołądka wyściela błona śluzowa, która produkuje kwas solny i enzymy trawienne, wspomagające proces trawienia.
• Żołądek pełni istotną rolę w trawieniu pokarmów, szczególnie w rozkładaniu białek dzięki kwasowi solnemu i pepsynie. Dodatkowo działa jako magazyn, kontrolując tempo uwalniania pokarmu do jelit (jelita cienkiego i jelita grubego), a także pełni funkcję ochronną, eliminując patogeny.

Choć żołądek jest stosunkowo małym narządem, ma ogromne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. W ciągu 70 lat życia żołądek przetwarza około 50 tysięcy litrów płynów i 30 ton pokarmu. Wydzielany przez niego sok żołądkowy nie tylko przyczynia się do rozkładu pokarmu, ale także skutecznie neutralizuje bakterie, chroniąc organizm przed infekcjami. Dowiedz się, jak wygląda żołądek człowieka, z czego się składa i jakie pełni funkcje.

Gdzie jest żołądek?

Żołądek znajduje się w górnej części brzucha, poniżej klatki piersiowej, w tzw. nadbrzuszu. Gdy leżymy na plecach, żołądek możemy zaobserwować w lewym podżebrzu. Jego położenie zmienia się w zależności od postawy ciała, fazy oddychania oraz ilości jedzenia w żołądku. Żołądek sąsiaduje z wątrobą po prawej stronie, a ze śledzioną po lewej. Przód żołądka ogranicza ściana brzucha, natomiast tylną część ograniczają przepona, lewa nerka i nadnercze, śledziona, trzustka oraz okrężnica poprzeczna.

Żołądek – budowa

Żołądek kształtem przypomina literę „J” i jest najbardziej rozszerzoną częścią przewodu pokarmowego. W budowie anatomicznej wyróżnia się następujące części:

• wpust żołądka – miejsce, gdzie żołądek łączy się z przełykiem. Znajduje się na wysokości 11. kręgu piersiowego;
• dno żołądka – górna część żołądka, położona tuż pod wpustem;
• trzon żołądka – główna, środkowa część żołądka, w której zachodzą procesy trawienne. Trzon żołądka nie ma wyraźnej granicy w górę, łączy się z częścią wpustową i dnem;
• część odźwiernikowa – dolna część żołądka, która przechodzi w odźwiernik, stanowiący przejście do dwunastnicy (pierwszy odcinek jelita cienkiego).

O unerwieniu żołądka decydują nerw błędny (najdłuższy nerw czaszkowy u człowieka) oraz dwa sploty anatomiczne. W kwestii unaczynienia żołądek jest zaopatrywany przez tętnice wychodzące z pnia trzewnego.

Za charakterystyczny kształt żołądka odpowiadają krzywizny:

• krzywizna większa żołądka – wypukła, skierowana w lewą stronę;
• krzywizna mniejsza żołądka – wklęsła, skierowana w prawą stronę.

Co więcej, w obrębie żołądka znajdują się dwa główne wcięcia:

• wcięcie wpustowe – na górze żołądka, w miejscu przejścia przełyku do żołądka,
• wcięcie kątowe – na granicy trzonu i części odźwiernikowej.

Przejście przełyku do żołądka następuje na górnym końcu krzywizny mniejszej, poniżej najwyższego punktu żołądka, w miejscu zwanym wpustem żołądka. Środkowa część żołądka, nazywana trzonem, łączy się ku górze z częścią wpustową oraz dnem żołądka. Następnie, zstępując w dół, trzon wygina się w prawą stronę, tworząc kolano żołądka, i przechodzi w część odźwiernikową.

Na wewnętrznej stronie ściany żołądka, przy części odźwiernikowej, znajduje się zastawka odźwiernika, czyli fałd błony śluzowej, który pełni funkcję oddzielającą żołądek od dwunastnicy i zapobiegającą cofaniu się treści pokarmowej.

Ściany żołądka

Żołądek składa się z czterech głównych warstw:

• błona surowicza – powleka żołądek od zewnątrz. Jest gładka i lśniąca, przylega do mięśniówki i przechodzi w krezkę brzuszną żołądka;
• błona mięśniowa – składa się z warstwy podłużnej, okrężnej i skośnej, które zapewniają wytrzymałość i elastyczność narządu, umożliwiając mieszanie i przemieszczanie pokarmu;
• błona śluzowa żołądka – najbardziej wewnętrzna warstwa, zawiera gruczoły odpowiedzialne za wydzielanie soków żołądkowych i śluzu, który chroni ściany żołądka przed działaniem kwasu solnego.

Funkcje żołądka

Żołądek pełni dwie podstawowe funkcje:

• funkcja mechaniczna – polega na magazynowaniu pokarmu, jego rozdrabnianiu i mieszaniu z sokiem żołądkowym. Dzięki silnym skurczom mięśni gładkich żołądka pokarm jest rozdrabniany na mniejsze cząstki i mieszany z wydzielanym sokiem trawiennym, co pozwala na lepsze przyswajanie w dalszych częściach układu pokarmowego. Żołądek pełni także rolę tymczasowego zbiornika, w którym pokarm może być przechowywany do momentu dalszego trawienia. Pojemność żołądka wynosi od 1 do 3 litrów, w zależności od objętości spożywanych posiłków, co umożliwia dostosowanie się do wielkości posiłku oraz różnorodności diety;
• funkcja chemiczna – odpowiada za trawienie enzymatyczne pokarmów, zwłaszcza trawienie białek, jak również wstępne trawienie tłuszczów. Enzymy trawienne, takie jak pepsyna, działają na białka, rozkładając je na mniejsze cząsteczki, co ułatwia ich wchłanianie w jelitach. Dodatkowo sok żołądkowy zawiera lipazę żołądkową, która inicjuje trawienie tłuszczów. Kwas żołądkowy wspiera też zakwaszanie środowiska żołądka, co pozwala na optymalizację działania enzymów trawiennych, a także ma właściwości bakteriobójcze, chroniąc organizm przed patogenami, które mogą znajdować się w spożywanym pokarmie.

Wszelkie zaburzenia pracy żołądka mogą powodować charakterystyczne, nieprzyjemne dolegliwości, jak np. silny ból brzucha, skurcze żołądka, zgaga, nudności czy wymioty. Mogą one stanowić sygnał poważnych chorób żołądka, jak np. zapalenie błony śluzowej żołądka, choroba wrzodowa żołądka czy refluks żołądkowo-przełykowy.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące żołądka.