Atopowe zapalenie skóry (AZS) u niemowląt – objawy, leczenie, domowe sposoby

Najważniejsze informacje:

• Atopowe zapalenie skóry (AZS) u niemowląt to częsta dolegliwość dermatologiczna o podłożu genetycznym, charakteryzująca się przewlekłym przebiegiem.
• Choroba może być wywołana różnymi czynnikami, w tym zaburzeniami immunologicznymi, alergiami pokarmowymi oraz warunkami środowiskowymi, takimi jak zanieczyszczenie powietrza.
• AZS u niemowląt objawia się jako różnorodne problemy skórne: nadmierna suchość skóry, uporczywy świąd skóry i różnorodne wykwity skórne.
• Zwykle atopowe zapalenie skóry pojawia się już w pierwszych miesiącach życia dziecka, choć jego symptomy mogą być zauważalne również w późniejszym wieku.
• Objawy AZS mogą z czasem ustępować, jednak choroba ma tendencję do nawrotów – dlatego ważne jest jej świadome leczenie i pielęgnacja skóry niemowlęcia.

Atopowe zapalenie skóry (AZS) stanowi najczęstszą dolegliwość dermatologiczną u niemowląt. Choroba ma charakter przewlekły i tendencję do nawrotów. Objawy AZS na twarzy i ciele dzieci mogą ustępować i przez lata nie dawać o sobie znać, jednak choroba może powrócić w dowolnym momencie. Jak wygląda AZS u niemowląt? Jakie są przyczyny AZS u małych dzieci? Jak leczyć częstą chorobę wieku niemowlęcego? Jak pielęgnować skórę dziecka? O tym poniżej.

Atopowe zapalenie skóry (AZS) u niemowląt – powszechna choroba wieku niemowlęcego

Atopowe zapalenie skóry (AZS), znane również jako egzema lub wyprysk atopowy, jest przewlekłą, nawracającą chorobą skóry, dotykającą 12-24% mieszkańców Europy. Choroba występuje w każdym wieku, najczęściej jednak u dzieci. U niemowląt może rozpoczynać się już we wczesnym dzieciństwie. 

Co to jest skóra atopowa u niemowlaka? Skóra atopowa to skóra dotknięta chorobą nazywaną jako atopowe zapalenie skóry (AZS), która jest powszechną dermatozą, niemożliwą do całkowitego wyleczenia. Objawia się nadmierną suchością, zaczerwienieniem, uciążliwym świądem, uszkodzeniem warstwy lipidowej skóry i nawracającymi stanami zapalnymi.

Blisko połowa małych dzieci z atopowym zapaleniem skóry doświadcza pierwszych jego objawów przed szóstym miesiącem życia (zwykle między 3. a 6.). Choroba może wystąpić nieco później, przed ukończeniem pierwszego roku życia, co dotyczy około ¾ wszystkich przypadków. 

Ryzyko zachorowania maleje wraz z wiekiem, ale nadal istnieje możliwość, że AZS ujawni się później. Warto pamiętać, że egzema może ustąpić w wieku 5-6 lat, ale równie dobrze może powrócić w okresie dojrzewania lub dorosłości.

Przyczyny atopowego zapalenia skóry u niemowląt

Główną przyczyną AZS są czynniki genetyczne, które wpływają na funkcjonowanie układu odpornościowego i strukturę naskórka. Choroba wynika z niewłaściwej reakcji układu immunologicznego. W odpowiedzi na czynniki zewnętrzne, takie jak alergeny, układ odpornościowy malucha reaguje nadmiernie, prowadząc do stanu zapalnego i objawów takich jak suchość, świąd oraz zaczerwienienie skóry. 

Nieprawidłowości w funkcjonowaniu naskórka dziecka prowadzą z kolei do większej przepuszczalności skóry i szybszej utraty wilgoci, co sprzyja wystąpieniu AZS. Dzieci rodziców z chorobami atopowymi, takimi jak astma alergiczna, katar sienny czy AZS, mają wyższe ryzyko rozwoju atopowego zapalenia skóry. U niektórych niemowląt alergie pokarmowe, w tym alergia na białko mleka krowiego, mogą powodować AZS. 

Zaostrzenie objawów może być wywołane przez kontakt z alergenami i substancjami drażniącymi, na które wrażliwa jest skóra atopowa (przy atopowym zapaleniu skóry).Nie bez znaczenia są również czynniki środowiskowe i stres, które mogą nasilać objawy choroby.

Ważne jest, aby rodzice monitorowali stan zdrowia dziecka i starali się eliminować potencjalne przyczyny zaostrzeń, na przykład poprzez regularne sprzątanie, stosowanie hipoalergicznych środków piorących czy ograniczenie kontaktu ze zwierzętami.

Lekarze wskazują na korzyści płynące z karmienia piersią, które może zmniejszać ryzyko rozwoju AZS. U dzieci karmionych piersią zmiany skórne związane z atopowym zapaleniem skóry mogą nasilać się po zbyt wczesnym odstawieniu od karmienia naturalnego.

Najczęstsze alergeny powodujące AZS u niemowląt

U niemowląt atopowe zapalenie skóry i alergia pokarmowa są ze sobą zwykle powiązane. Najczęściej dzieci do 1. roku życia są uczulone na:

• białko mleka krowiego,
• białko jaja kurzego,
• soję,
• pszenicę,
• orzechy.

Do alergenów wziewnych u chorych na AZS należą:

• roztocza kurzu,
• sierść zwierząt – alergeny pochodzenia zwierzęcego,
• pyłki roślin.

Skórne objawy atopowego zapalenia skóry u niemowląt – wysypka, plamy, swędzenie

Choroby alergiczne, takie jak występujące często u dzieci atopowe zapalenie skóry (AZS), mogą ujawnić się już we wczesnym okresie życia niemowlęcia.

Obserwuje się je zarówno u chłopców, jak i dziewczynek (częściej), choć z uwagi na różnice w budowie skóry, u tych pierwszych choroba ma zwykle cięższy przebieg. 

Pierwszym objawem, który może wskazywać na obecność choroby, jest pojawienie się wysypki. Ta charakterystyczna dla AZS wysypka często lokalizuje się na twarzy niemowlaka – szczególnie w rejonie czoła, policzków, a także na owłosionej skórze głowy i za uszami. 

Zmiany skórne mogą przyjmować różne formy, takie jak grudki, strupy, pęcherzyki czy też wyraźnie odgraniczone plamy o czerwonym zabarwieniu. W obszarach dotkniętych chorobą włosy stają się kruche, cienkie i tracą swój naturalny połysk.

W miarę rozwoju choroby lub w czasie jej zaostrzeń, mogą pojawić się dodatkowe symptomy, które pozwalają na rozpoznanie atopowego zapalenia skóry. Do tych należy zaliczyć nadmierne przesuszenie skóry, które może występować na całym ciele lub być zlokalizowane w miejscach zgięć, takich jak łokcie, kolana czy nadgarstki. Skóra chorego dziecka może być również zaczerwieniona i wywoływać uczucie świądu i pieczenia. 

Innym objawem AZS u niemowląt może być atopowy wyprysk, który pojawia się na dłoniach lub stopach. Warto również zwrócić uwagę na możliwość wystąpienia zapalenia spojówek, stanów zapalnych w okolicach warg, pojawienia się cieni pod oczami oraz na rogowe zmiany skórne wokół mieszków włosowych.

Jeśli u dziecka pojawią się zmiany skórne połączone z intensywnym swędzeniem, warto skonsultować się z dermatologiem, aby przeprowadzić odpowiednią diagnostykę i rozpocząć leczenie AZS u niemowlaka. Wiele zapalnych chorób skóry może wyglądać podobnie, więc konieczne jest ich wykluczenie.

AZS u niemowląt – powikłania na późniejszym etapie życia

Dzieci (w tym niemowlaki), dotknięte atopowym zapaleniem skóry w pierwszych trzech latach życia, mają znaczące ryzyko wystąpienia w przyszłości astmy alergicznej i alergicznego nieżytu nosa.

U maluchów z AZS występują zaburzenia funkcjonowania i nawodnienia bariery skórnej, co ułatwia penetrację szkodliwych czynników, alergenów i drobnoustrojów. Wynikają z tego nawracające stany zapalne oraz podatność na infekcje bakteryjne, wirusowe i grzybicze. 

Skóra dziecka może również ulec stwardnieniu, pogrubieniu i nadmiernemu wysuszeniu po długotrwałym przebiegu choroby.

Leczenie atopowego zapalenia skóry u niemowląt

Pierwszym krokiem rodziców powinna być wizyta u pediatry, który oceni stan skóry dziecka i skieruje je do specjalisty – dermatologa lub alergologa. W zależności od stopnia zaostrzenia objawów AZS (stopnia nasilenia zmian skórnych), leczenie może obejmować stosowanie miejscowych glikokortykosteroidów, które łagodzą stany zapalne oraz leki przeciwhistaminowe (leki przeciwzapalne), które redukują świąd. Zalecane są też odpowiednie preparaty do pielęgnacji, służące do poprawy kondycji skóry. 

Atopowe zapalenie skóry u niemowląt to choroba przewlekła, której nie można całkowicie wyleczyć, ale można kontrolować jej przebieg – stosując odpowiednie leki i przestrzegając zasad pielęgnacji. 

Pielęgnacja skóry niemowlaka z AZS – regularne nawilżanie skóry wrażliwej

Niezbędnym wsparciem leczenia AZS jest dbanie o odpowiednią higienę i pielęgnację skóry niemowlęcia. Jak dbać o skórę dziecka ze skórą atopową? Zaleca się regularne natłuszczanie naskórka specjalnymi kremami lub mleczkami przeznaczonymi dla maluchów z atopowym zapaleniem skóry. 

Takie preparaty powinny być stosowane najlepiej co 6 godzin. Aplikacja 3 do 4 razy dziennie pozwala utrzymać odpowiedni poziom nawilżenia skóry.

AZS niemowlaka – kąpiele maluszka przy atopowym zapaleniu skóry

Temperatura wody podczas kąpieli niemowlaka nie powinna przekraczać naturalnej temperatury ciała. Zbyt gorąca woda może być nieprzyjemna dla małego dziecka z atopowym zapaleniem skóry. 

Dodatkowo ograniczyć należy czas kąpieli do 5-10 minut, aby uniknąć nadmiernego wysuszenia skóry. Dłuższa kąpiel może też podrażniać skórę, zaostrzając stan zapalny.

Domowe sposoby na atopowe zapalenie skóry u niemowląt

Pielęgnacja skóry atopowej wymaga szczególnej uwagi, w tym ograniczenia kontaktu z drażniącymi substancjami, stosowania łagodnych środków piorących, używania kosmetyków przeznaczonych dla skóry atopowej oraz częstego jej nawilżania. 

Rodzice dzieci z AZS powinni także zwracać uwagę na odpowiedni dobór ubrań, wybierając naturalne, bawełniane materiały, które pozwalają skórze oddychać i nie podrażniają jej.

Objawy AZS mogą zaostrzać zmiany temperatury i wilgotności powietrza, infekcje i stres. Możliwe jest wystąpienie AZS u niemowląt karmionych piersią. Ponieważ alergeny pokarmowe mogą wpływać na przebieg choroby, zalecane jest wdrożenie diety eliminacyjnej przez karmiącą matkę.

FAQ

Najczęstsze pytania o atopowe zapalenie skóry u niemowląt.