Atopowe zapalenie skóry (AZS) u dzieci – objawy, przyczyny, leczenie

Najważniejsze informacje:

• Atopowe zapalenie skóry to przewlekła choroba skóry o podłożu genetycznym, której podstawą mogą być dziedziczne defekty układu odpornościowego i nieprawidłowa struktura naskórka.
• Charakterystycznym objawem atopowego zapalenia skóry u dzieci jest uporczywy świąd skóry, który często powoduje rozdrażnienie i niepokój u dziecka.
• U dzieci zapalenie atopowe skóry może występować na różnych obszarach ciała – najczęściej diagnozuje się AZS na twarzy dziecka, szyi, skórze głowy i kończynach. 
• AZS u dziecka może mieć różny stopień nasilenia, a symptomy choroby mogą nawracać i ustępować.
• Kluczowe jest trafne postawienie diagnozy, wdrożenie odpowiedniego leczenia oraz właściwa pielęgnacja, co pozwala znacząco poprawić komfort życia dziecka ze skórą atopową. 

Atopowe zapalenie skóry jest przewlekłą chorobą dermatologiczną, która często manifestuje się już w dzieciństwie, objawiając się między innymi suchością, podrażnieniem i swędzeniem skóry. Przyczyny jej występowania u najmłodszych mogą być różnorodne, zarówno związane z czynnikami wewnętrznymi, jak i zewnętrznymi. Jak wygląda AZS u dzieci? Jak powinno przebiegać leczenie atopowego zapalenia skóry u dziecka? Jak dbać o skórę atopową? Przedstawiamy najważniejsze informacje dotyczące występowania tej choroby skórnej u najmłodszych pacjentów. 

Atopowe zapalenie skóry u dziecka – występowanie AZS u dzieci

Co to jest AZS u dzieci? Atopowe zapalenie skóry u dzieci to przewlekła, zapalna choroba skóry, charakteryzująca się nawracającymi okresami zaostrzeń i remisji. Objawia się suchością, świądem i zaczerwienieniem skóry, często z obecnością pęknięć i łuszczeniem się skóry. 

Choroba ta najczęściej pojawia się w okresie niemowlęcym i wczesnym dzieciństwie, zwykle do około 5. roku życia. Jednak jej pierwsze objawy AZS mogą być zauważalne już w 3-6. miesiącu życia (AZS u niemowląt).

Obecnie odnotowuje się rosnącą powszechność chorób alergicznych, w tym atopowego zapalenia skóry. Jak często występuje zapalenie atopowe u dzieci? AZS dotyka nawet 10-20% dzieci na całym świecie, czyniąc je jedną z najczęstszych chorób skóry w tej grupie wiekowej. 

Objawy atopowego zapalenia skóry (AZS) u dzieci – wysypka, świąd i suchość skóry

Dokuczliwe objawy atopowego zapalenia skóry u dzieci to przede wszystkim intensywny świąd skóry, który może prowadzić do rozdrażnienia, niepokoju, a nawet zaburzeń snu (bezsenności). U dziecka z AZS typowa jest nadmiernie wysuszona skóra, wrażliwa na czynniki zewnętrzne i skłonna do podrażnień. Źle dobrana pielęgnacja, kontakt z alergenami czy pot lub łzy mogą nasilać zmiany skórne. 

Jak wygląda AZS u dzieci? W zależności od wieku i stadium choroby, zmiany skórne mogą przyjmować różne formy. W fazie ostrej pojawiają się ogniska rumieniowe z wyraźnymi granicami, na których mogą występować grudki, pęcherzyki czy nadżerki. W przewlekłym stadium zapalnym charakterystyczne jest pogrubienie skóry i lichenizacja. 

Zmiany typowe dla AZS mogą lokalizować się:

• na twarzy, a zwłaszcza policzkach,
• szyi, 
• płatkach usznych,
• przy zgięciach łokciowych,
• na owłosionej skórze głowy (atopowe zapalenie skóry głowy u dziecka),
• po wewnętrznej stronie kończyn,
• na grzbietach rąk i stóp.

W najcięższych przypadkach może dojść do erytrodermii, czyli zajęcia całej powierzchni skóry.

W przypadku wystąpienia objawów AZS u dzieci i niemowląt, należy skonsultować się z lekarzem, który dobierze odpowiednią terapię i zaleci właściwą pielęgnację skóry, aby złagodzić objawy, poprawić jakość życia małego pacjenta i zapobiegać nawrotom choroby.

Atopowe zapalenie skóry na twarzy dziecka (lub w innym obszarze) może mieć różny przebieg w zależności od czynników genetycznych, zastosowanego leczenia i codziennej pielęgnacji skóry. Istnieje szansa, że u dzieci, u których AZS zostało zdiagnozowane we wczesnym wieku, objawy atopowego zapalenia skóry mogą ustąpić przed osiągnięciem piątego roku życia. Jednocześnie, nawet po okresie remisji, choroba może powrócić w okresie dojrzewania lub dorosłości.

Dzieci z rozpoznaniem AZS często wykazują nadwrażliwość na alergeny środowiskowe, co może prowadzić nie tylko do objawów skórnych, ale również do alergii pokarmowych, a w nieleczonych przypadkach do rozwoju astmy (astma oskrzelowa).

AZS u dzieci – przyczyny atopowego zapalenia skóry u dzieci 

AZS jest coraz czę­ściej obserwowane wśród dzieci. Sta­ty­sty­ki po­ka­zu­ją, że obec­nie choroba do­ty­ka nawet co pią­te­go ma­lu­cha. Choć przyczyny AZS nie są w pełni poznane, uważa się, że istotną rolę odgrywają czynniki genetyczne, czynniki immunologiczne oraz czynniki środowiskowe.

Atopowe zapalenie skóry u dzieci często ma podłoże genetyczne, które prowadzi do nieadekwatnych odpowiedzi systemu odpornościowego na niewielkie ilości alergenów. W efekcie dochodzi do zwiększonej produkcji przeciwciał IgE oraz rozmnażania limfocytów T. Ich aktywność powoduje wydzielanie cytokin, które są mediatorami stanu zapalnego i przyczyniają się do występowania charakterystycznych dla tej choroby skórnej objawów.

Jako przyczyny atopowego zapalenia skóry (AZS) u dzieci wymienia się również deficyty skórne związane z nieprawidłowym działaniem filagryny, białka niezbędnego dla prawidłowej struktury komórek skóry. W rezultacie skóra traci swoje funkcje ochronne, stając się bardziej przepuszczalna dla alergenów. 

Ze względu na to, że atopowe zapalenie skóry należy do chorób alergicznych, związanych z nadprodukcją przeciwciał IgE, istnieje możliwość rodzinnego występowania tej dermatozy. Jeśli rodzice mają choroby alergiczne, ryzyko rozwoju AZS u dziecka wynosi nawet 70%. Zwiększa się także ryzyko wystąpienia innych chorób alergicznych, takich jak alergiczne zapalenie spojówek, alergiczny nieżyt nosa czy astma.

Do czynników, które mogą nasilać objawy AZS u dzieci, zalicza się różne pokarmy, pyłki roślin, kurz domowy, alergeny pochodzenia zwierzęcego oraz składniki chemiczne obecne w produktach kosmetycznych.

Rozpoznanie atopowego zapalenia skóry u dziecka

W przypadku podejrzenia AZS, diagnoza opiera się na obrazie klinicznym (typowe zmiany skórne) i dokładnym wywiadzie lekarskim. Jak rozpoznać atopowe zapalenie skóry? W diagnostyce wykorzystuje się kryteria Hanifina i Rajki, które uwzględniają takie objawy AZS, jak świąd, charakterystyczne zmiany skórne, przewlekły przebieg choroby, sucha skóra, rodzinny wywiad atopii, wyniki testów alergicznych i inne. 

W celu potwierdzenia alergicznego podłoża choroby (np. pyłki roślin) u dzieci powyżej 4. roku życia przeprowadza się skórne testy punktowe lub badania krwi na obecność przeciwciał IgE.

Leczenie AZS u dzieci – działanie przyczynowe i objawowe

W terapii na atopowe zapalenie skóry (AZS) u dzieci wyróżniamy leczenie ukierunkowane na przyczynę oraz objawowe leczenie atopowego zapalenia skóry. W przypadku, gdy uda się zidentyfikować czynnik wywołujący reakcję alergiczną, zaleca się jego eliminację. 

W niektórych sytuacjach stosuje się odczulanie, które polega na stopniowym przyzwyczajaniu organizmu do alergenu. Prowadzi to do zmiany odpowiedzi immunologicznej – przeciwciała IgE są zastępowane przez IgG, które nie wywołują reakcji alergicznej.

Jak leczyć atopowe zapalenie skóry u dzieci lekami? Leczenie objawowe polega na stosowaniu leków miejscowych – kortykosteroidów, leków immunosupresyjnych, a także leków, które działają przeciwzapalnie (antyhistaminowo).

Terapia AZS ma na celu wydłużenie okresu remisji choroby i poprawę jakości życia małych pacjentów.

AZS u dzieci – fototerapia łagodząca świąd i zmniejszająca stan zapalny

W niektórych przypadkach, dzieci z atopowym zapaleniem skóry mogą być również leczone za pomocą fototerapii. Fototerapia, stosowana w terapii dzieci z AZS, opiera się na naświetlaniu skóry promieniowaniem UV. Wykorzystuje się różne rodzaje promieniowania, takie jak UVB o wąskim spektrum oraz UVA w połączeniu z lekami światłouczulającymi (PUVA). 

Celem fototerapii jest zmniejszenie stanu zapalnego, łagodzenie świądu i poprawa funkcji ochronnej skóry. Regularne sesje naświetlania mogą znacznie zredukować objawy wywoływane przez atopowe zapalenie skóry u dzieci.

AZS u dzieci – kosmetyki do pielęgnacji dzieci z atopowym zapaleniem skóry

Do mycia skóry atopowej zalecane są tzw. dermokosmetyki – produkty z substancjami, które odbudowują naturalny płaszcz lipidowy i zapobiegają utracie wody z głębokich warstw skóry. Należy unikać produktów (płynów i szamponów) z barwnikami i substancjami zapachowymi. Obecność substancji drażniących może prowadzić do zaostrzenia objawów AZS u małych dzieci.

Istotną rolę odgrywa odpowiednia pielęgnacja w przypadku AZS u dzieci – czym smarować skórę? Podstawowym sposobem łagodzenia objawów AZS w warunkach domowych jest regularne stosowanie emolientów. Tak zwana emolientoterapia jest kluczowa w leczeniu AZS, niezależnie od stopnia nasilenia objawów – pomaga w odbudowie funkcji bariery naskórkowej, redukcji suchości skóry oraz ograniczeniu świądu.

Dostępne na rynku emolienty mają różną postać – wśród nich znaleźć możemy krem na atopowe zapalenie skóry u dzieci, a także mleczka i lotiony, które mogą być dodawane do kąpieli. Warto aplikować je na skórę nawet 3-4 dziennie, aby zmniejszyć nasilenie suchości skóry i uczucia swędzenia oraz wspierać regenerację skóry.

Zaleca się również krótkie kąpiele w letniej wodzie z dodatkiem olejków przeznaczonych dla osób z alergiami. Do pielęgnacji sprawdzą się kosmetyki z naturalnymi olejkami – olej z wiesiołka na AZS u dzieci znany jest ze swoich właściwości: zmniejsza świąd, rumień i łuszczenie. Po kąpieli, skórę dziecka należy delikatnie osuszyć, używając miękkiego ręcznika. 

Niezwykle ważne jest również regularne oczyszczanie skóry. Do mycia przy atopowym zapaleniu na twarzy dziecka sprawdzi się woda micelarna, która łagodzi zmiany wysypkowe, wzmacnia naturalny płaszcz hydrolipidowy skóry oraz ogranicza rozwój bakterii na skórze. 

Jako krem na atopowe zapalenie skóry dla dzieci spisze się też kosmetyk z masłem shea, ekstraktem z owsa, mocznikiem, alantoiną i gliceryną. Maści ichtiolowe mają z kolei skuteczne działanie przeciwświądowe.

Atopowe zapalenie skóry u dziecka – domowe sposoby łagodzenia objawów

W przypadku nasilenia objawów atopowego zapalenia skóry (AZS) u dzieci, pomocne mogą okazać się chłodzące kompresy żelowe, które przynoszą ulgę w stanach zapalnych. W celu złagodzenia podrażnień, warto spryskiwać skórę wodą termalną, która może ograniczyć uporczywe swędzenie. 

Ważne jest także, aby unikać ubierania dziecka w odzież wykonaną z materiałów drażniących, takich jak wełna. Najlepszym wyborem będą ubrania z naturalnych, delikatnych tkanin, takich jak bawełna organiczna czy przewiewny len. Ubrania powinny być prane w delikatnych środkach hipoalergicznych, takich jak płatki mydlane, specjalne mleczka lub żele do prania ubranek niemowlęcych, a w przypadku braku alergii na orzechy – można rozważyć użycie orzechów piorących. 

Istotne jest również utrzymanie odpowiedniego poziomu nawilżenia powietrza w pomieszczeniach, w których przebywa dziecko. Zaleca się też zachowywanie w domu temperatury na poziomie 18-20 stopni Celsjusza.

Alergia pokarmowa a AZS u dzieci – dieta eliminacyjna

Skaza białkowa (alergia pokarmowa) może odgrywać istotną rolę w rozwoju atopowego zapalenia skóry (AZS) u dzieci. Najczęściej obserwuje się u nich reakcję alergiczną po spożyciu białka mleka krowiego, białka jaja kurzego, soi, pszenicy i orzechów.

Dieta odgrywa istotną rolę przy atopowym zapaleniu skóry u dzieci, ponieważ wiele drażniących substancji może znajdować się w pożywieniu. Ważne jest, aby bacznie obserwować dziecko i usuwać z jego jadłospisu te produkty, po spożyciu których objawy atopowego zapalenia skóry się nasilają.

FAQ

Najczęstsze pytania dotyczące AZS u dzieci.