Atopowe zapalenie skóry (AZS) głowy – objawy, leki, domowe sposoby

Najważniejsze informacje:

• Atopowe zapalenie skóry głowy (AZS) to przewlekła choroba o podłożu genetycznym, która może dotknąć zarówno osoby dorosłe, jak i dzieci.
• AZS skóry głowy objawia się głównie uciążliwymi zmianami na owłosionej skórze głowy, a także swędzeniem i zaczerwienieniem.
• Zmiany skórne typowe dla AZS skóry głowy mogą wpływać niekorzystnie na skórę głowy i przyczynić się do rozwoju łysienia.
• W terapii atopowego zapalenia skóry głowy kluczowe jest leczenie farmakologiczne oraz odpowiednia pielęgnacja włosów i skóry głowy.

Suchość, swędzenie skóry głowy, zaczerwienienie i złuszczanie naskórka w obrębie skalpu – to najczęstsze objawy AZS skóry głowy. Schorzenie to może dotykać osoby w każdym wieku, w tym również dzieci i niemowlęta. Ze względu na fakt, że wiele chorób może dawać zbliżone objawy, ważne jest, aby ostateczną diagnozę mógł postawić lekarz. Sprawdź, skąd się bierze atopowe zapalenie skóry głowy, jakie są objawy choroby i na czym polega jej leczenie.

AZS skóry głowy – co to za choroba?

Atopowe zapalenie skóry głowy, znane również jako AZS skóry głowy, to choroba o podłożu alergicznym, która najczęściej dotyczy małych dzieci, w tym również niemowląt. Warto jednak podkreślić, że w przypadku dzieci nie jest to stan ograniczony wyłącznie do skóry głowy – zmiany skórne mogą pojawiać się na różnych częściach ciała. Wśród najbardziej typowych miejsc, gdzie można zaobserwować objawy, znajdują się policzki, tułów, plecy, zgięcia kolan i łokci, a także podudzia. W niektórych sytuacjach zmiany mogą rozprzestrzenić się na prawie całą powierzchnię ciała, powodując swędzenie, wysuszenie i zgrubienia na skórze. Chociaż pierwsze AZS skóry głowy pojawiają się przeważnie przed ukończeniem 5. roku życia, to choroba może rozwinąć się niezależnie od wieku pacjenta, również u młodzieży oraz osób dorosłych, występując z różnym nasileniem.

Atopowe zapalenie skóry głowy – przyczyny

Atopowe zapalenie skóry głowy ma swoje źródło w predyspozycjach genetycznych oraz czynnikach zewnętrznych. Jeśli w rodzinie występowały przypadki tego schorzenia, ryzyko jego pojawienia się u potomków jest wyższe. Zaburzenia w strukturze naskórka, które są uwarunkowane genetycznie, prowadzą do osłabienia naturalnej bariery ochronnej skóry. Choroba ta charakteryzuje się nieadekwatną reakcją systemu odpornościowego na substancje, które dla większości ludzi są nieszkodliwe. U osób dotkniętych AZS kontakt z alergenami, takimi jak pokarmy czy alergeny wziewne, w tym roztocza i pyłki, może wywołać nadmierną odpowiedź immunologiczną.

Styl życia również ma znaczący wpływ na nasilenie objawów atopowego zapalenia skóry głowy. Ograniczona ekspozycja na alergeny wziewne w młodości, a także nadmierna dbałość o higienę mogą przyczyniać się do rozwoju choroby w późniejszym okresie życia. Nieodpowiednia dieta i chroniczny stres to czynniki, które mogą nie tylko zwiększać częstość występowania zmian skórnych, ale również potęgować odczuwane dolegliwości.

Łojotokowe a atopowe zapalenie skóry głowy – różnice

Łojotokowe zapalenie skóry głowy (ŁZS) i atopowe zapalenie skóry głowy (AZS) to dwie różne choroby dermatologiczne, które często są mylone ze względu na podobne objawy, takie jak świąd, zaczerwienienie i łuszczenie się skóry. Kluczową różnicą jest w ich przypadku jednak etiologia i patofizjologia.

Łojotokowe zapalenie skóry (ŁZS) jest związane z nadmierną produkcją sebum przez gruczoły łojowe oraz nadmiernym namnażaniem się drożdżaków z rodzaju Malassezia, które naturalnie występują na skórze. Malassezia może wywoływać stan zapalny, prowadząc do typowych objawów ŁZS. Choroba ta najczęściej występuje w miejscach bogatych w gruczoły łojowe, takich jak skóra głowy, twarz (szczególnie okolice nosa i brwi) oraz klatka piersiowa.

Atopowe zapalenie skóry (AZS) natomiast jest przewlekłą chorobą zapalną, która ma podłoże genetyczne i immunologiczne. Jest częścią tzw. marszu atopowego, który może obejmować także astmę i katar sienny. AZS charakteryzuje się defektem bariery skórnej oraz nadreaktywnością układu immunologicznego na różne czynniki środowiskowe i alergeny. Często występuje u osób z rodzinną historią chorób atopowych. Schorzenie to objawia się głównie suchością skóry, intensywnym świądem i wypryskami. Na skórze głowy mogą pojawiać się też suche, zaczerwienione plamy, które są bardzo swędzące i mogą się łuszczyć. W przeciwieństwie do ŁZS łuski te nie są jednak tłuste.

Atopowe zapalenie skóry głowy a łuszczyca – jak odróżnić?

Chorobą przewlekłą, która również może dawać objawy zbliżone do AZS skóry głowy, jest łuszczyca. Jest to choroba autoimmunologiczna, w której układ odpornościowy atakuje komórki skóry, prowadząc do przyspieszonej produkcji nowych komórek naskórka. W wyniku tego na skórze pojawiają się zgrubiałe, łuszczące się płaty. Łuszczyca często ma komponent genetyczny i może być wywołana przez czynniki środowiskowe, stres czy infekcje. Łuszczyca na skórze głowy objawia się charakterystycznymi, dobrze odgraniczonymi, czerwonymi plamami pokrytymi srebrzystymi łuskami. Łuski te są grube i mogą łatwo odpadać, powodując łuszczenie. Zmiany łuszczycowe mogą się zlewać, tworząc duże obszary zmienionej skóry, i często są bardziej ograniczone i wyraźnie odgraniczone od zdrowej skóry niż zmiany w AZS. Świąd w łuszczycy może występować, ale nie jest tak dominujący jak w AZS.

Atopowe zapalenie skóry głowy – objawy

Typową cechą atopowego zapalenia skóry głowy jest jego charakter przewlekły z okresami zaostrzeń i remisji. Symptomy mogą pojawiać się cyklicznie, a następnie ustępować, czasami nawet bez interwencji leczniczej, na okres od kilku tygodni do wielu lat. Zaostrzenie dolegliwości często następuje po ekspozycji na alergeny. W przypadku osób cierpiących na to schorzenie alergeny takie jak pyłki mogą prowokować nasilenie objawów, zwłaszcza w okresach wiosennych i jesiennych. Jeśli natomiast źródłem alergii są pokarmy, objawy mogą pojawiać się częściej, jeżeli nie zostaną wyeliminowane z diety odpowiednie produkty.

Zmiany skórne wywołane alergicznym zapaleniem mogą obejmować obszary owłosionej skóry głowy, ale również mogą rozprzestrzeniać się na inne partie ciała, takie jak kark, czoło, brwi czy małżowiny uszne. Zaczerwienienie i świąd są typowymi objawami, a u pacjentów często pojawiają się także liczne krostki, które po rozdrapaniu mogą przekształcić się w strupy. Zmiany skórne mogą przybierać formę suchą lub wysiękową, tworząc gęste zmiany rumieniowe.

Łuszczenie się skóry głowy jest widoczne jako warstwy łusek, które są wyraźnie od siebie oddzielone. Jest to efekt nadmiernej produkcji komórek naskórka, gdzie nowe warstwy skóry powstają, zanim poprzednie zdążą się naturalnie złuszczyć, prowadząc do powstawania zgrubień i nierówności. Warto podkreślić, że problemy związane z AZS nie ograniczają się jedynie do kwestii estetycznych. Intensywne łuszczenie się skóry i świąd powodują znaczny dyskomfort. Drapanie zmienionej chorobowo skóry zwiększa ryzyko wtórnych zakażeń, w tym grzybiczych, bakteryjnych czy wirusowych.

Atopowe zapalenie skóry głowy ma również negatywny wpływ na kondycję włosów. Stany zapalne i pogrubienie naskórka utrudniają prawidłowe odżywienie cebulek włosowych, czego efektem jest nadmierne wypadanie włosów, a czasami nawet przedwczesne łysienie, szczególnie w okolicach linii włosów. Schorzenie to zwiększa także ryzyko wystąpienia łysienia plackowatego.

Atopowe zapalenie skóry głowy – jak leczyć?

W przypadku atopowego zapalenia skóry głowy kluczowym elementem terapii jest stała pielęgnacja skóry atopowej, która ma na celu zapobieganie pogorszeniu stanu skóry. W sytuacji nasilenia dolegliwości lub pojawienia się nadkażeń konieczne jest także zastosowanie terapii farmakologicznej. Atopowe zapalenie skóry głowy to problem, który wymaga podejścia zarówno alergicznego, jak i dermatologicznego. Niektóre leki stosowane w terapii AZS są dostępne wyłącznie na receptę, dlatego ważne jest, aby prawidłowo rozpoznać atopowe zapalenie skóry w gabinecie lekarskim.

W przypadku stanu zapalnego skóry głowy, szczególnie podczas zaostrzeń, stosuje się preparaty o działaniu przeciwzapalnym. Do miejscowego leczenia AZS na skórze głowy najczęściej wykorzystuje się:

• glikokortykosteroidy – ich użycie jest rekomendowane wyłącznie w okresach zaostrzenia objawów, gdyż ich długotrwałe stosowanie może pogarszać stan skóry. Glikokortykosteroidy są dostępne w różnych formach, ale dla skóry głowy najlepiej sprawdzają są preparaty w płynie, które łatwiej aplikuje się na owłosioną część głowy;
• leki immunomodulujące, takie jak inhibitory kalcyneuryny – są bardziej efektywne w przypadku AZS skóry głowy i twarzy niż na innych obszarach ciała. Forma maści czy kremów może jednak utrudniać aplikację osobom z długimi włosami, dlatego częściej stosuje się je u niemowląt;
• antybiotyki – stosowanie maści i kremów z antybiotykiem jest zalecane jedynie przy potwierdzonym nadkażeniu bakteryjnym. Swędzenie, strupki, rany i pęknięcia skóry zwiększają ryzyko infekcji, ale to właśnie obecność zakażenia jest wskazaniem do użycia antybiotyków, a nie same zmiany skórne;
• szampony przeciwgrzybicze – ze względu na zaburzenia naturalnej bariery ochronnej naskórka przy AZS istnieje podwyższone ryzyko zakażeń grzybiczych. Szampony z dodatkiem środków przeciwgrzybiczych mogą znacząco łagodzić objawy atopowego zapalenia skóry.
• leki doustne – w sytuacji, gdy leczenie miejscowe nie przynosi oczekiwanych rezultatów, u pacjentów z AZS może być konieczne zastosowanie farmakoterapii doustnej. Do najczęściej stosowanych należą doustne glikokortykosteroidy, leki immunosupresyjne oraz środki przeciwhistaminowe.

Atopowe zapalenie skóry głowy – domowe sposoby

Leczenie atopowego zapalenia skóry głowy ma na celu głównie łagodzić objawy choroby i zapobiegać ich nawrotom. Ważne jest jednak, aby pamiętać o tym, że delikatna i sucha skóra głowy wymaga stałej pielęgnacji włosów, również w okresie remisji choroby. Z tego powodu zaleca się, aby do codziennej pielęgnacji skóry głowy stosować odpowiednie preparaty nawilżające, w tym m.in. emolienty, które zapewniają głębokie nawilżanie skóry głowy oraz ochronę płaszcza lipidowego. Emolienty dostępne są głównie jako szampon na atopowe zapalenie skóry głowy lub łagodna emulsja do codziennej pielęgnacji skóry głowy.

Osoby zmagające się z atopowym zapaleniem skóry głowy powinny pamiętać też o kilku kluczowych zasadach związanych z domową pielęgnacją skóry głowy, takich jak:

• stosowanie łagodnych szamponów i ograniczenie czasu mycia do maksymalnie 5 minut, aby nie doprowadzić do nadmiernego wysuszenia skóry głowy;
• temperatura wody używanej do mycia włosów nie powinna przekraczać 37°C, aby nie wywołać reakcji zapalnej i nie podrażnić skóry;
• po umyciu włosów zaleca się delikatne osuszenie ich, najlepiej przy użyciu miękkich bawełnianych ręczników, które należy przykładać do głowy zamiast energicznie pocierać;
• aby wzmocnić efekt nawilżający, wskazane jest stosowanie preparatów zawierających substancje nawilżające i natłuszczające kilka minut po kąpieli;
• ważne jest, aby produkty używane do mycia i pielęgnacji miały pH zbliżone do 5,5, co pozwoli na zachowanie naturalnych barier ochronnych skóry i wspomoże jej regenerację;
• zalecane jest unikanie czynników wyzwalających reakcje alergiczne, w tym m.in. stosowania detergentów zawierających substancje drażniące – zarówno w pielęgnacji skóry, jak i podczas prania odzieży i pościeli, wybierając środki przeznaczone dla osób z alergiami.

Co więcej, w przypadku stosowania kremów tłustych, zaleca się wybieranie produktów bez dodatku konserwantów, opartych na naturalnych składnikach, co dodatkowo zminimalizuje ryzyko podrażnień.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące atopowego zapalenia skóry głowy.