Najważniejsze informacje:

• Katar sienny, znany również jako alergiczny nieżyt nosa, jest jednym z powszechnych problemów zdrowotnych występujących w okresie alergii sezonowej. 
• Częste u dorosłych i dzieci schorzenie daje uciążliwe dolegliwości, które mogą odpowiadać za obniżenie jakości życia. 
• Typowe dla kataru siennego objawy to gwałtowne kichanie, wodnisty katar i uczucie zatkanego nosa. 
• Katar alergiczny, w zależności wywołującego go alergenu, może mieć charakter sezonowy lub całoroczny. 
• Alergiczny nieżyt nosa może być spowodowany różnymi alergenami – to przede wszystkim pyłki roślin, roztocza kurzu domowego, sierść kota czy psa oraz grzyby.
• Z alergicznym nieżytem nosa można skutecznie walczyć – ograniczając kontakt z alergenem i stosując odpowiednie leki na katar sienny, w tym leki przeciwhistaminowe i glikokortykosteroidy donosowe.

Katar sienny (alergiczny nieżyt nosa) to stan zapalny błony śluzowej nosa, charakteryzujący się wyciekiem wydzieliny z nosa, seryjnym kichaniem, świądem nosa oraz uczuciem jego zatkania. Choć katar sienny nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla życia chorego, może znacząco wpływać na komfort życia i codzienną aktywność. Jak wygląda katar alergiczny? Jakie są przyczyny i objawy kataru siennego? Jak odróżnić katar sienny od przeziębienia? I przede wszystkim – na czym polega leczenie kataru siennego za pomocą leków i domowych sposobów? O tym poniżej.

Katar sienny – alergiczny nieżyt nosa

Alergia powodująca katar sienny jest nieprawidłową odpowiedzią naszego organizmu na substancje, które zazwyczaj nie są dla niego zagrożeniem. Termin ten wywodzi się z łacińskich słów allos (oznaczającego inny) oraz ergos (co oznacza reakcja). 

Katar sienny (ang. allergic rhinitis), inaczej nazywany alergicznym nieżytem nosa (ANN) stanowi zespół objawów klinicznych wywołanych IgE, czyli zależną reakcją zapalną błony śluzowej nosa, po ekspozycji na dany alergen. 

Zrozumienie przyczyn i objawów oraz metod leczenia i dostępnych domowych sposobów na łagodzenie tego schorzenia pozwala poprawić jakość życia osób zmagających się z katarem siennym. A tych nie brakuje – według szacunków, alergiczny nieżyt nosa może dotyczyć nawet 10-25% społeczeństwa: zarówno dorosłych, jak i dzieci.

Przyczyny kataru siennego – kontakt z alergenem

Główną przyczyną kataru siennego jest odpowiedź alergiczna organizmu na alergeny występujące w otoczeniu. Kontakt z nimi powoduje u osób uczulonych nadmierną reakcję układu odpornościowego, który wytwarza przeciwciała IgE, co prowadzi do uwalniania histaminy i innych substancji uczulających.

W procesie alergicznym biorą udział komórki układu immunologicznego, takie jak limfocyty i  komórki tuczne (mastocyty), które identyfikują substancję obcą jako zagrożenie i starają się ją zneutralizować.

Najczęstszymi alergenami odpowiedzialnymi za katar sienny są: 

• pyłki roślin – np. olchy, brzozy, topoli, leszczyny, bylicy pospolitej, babki lancetowatej, wiechliny łąkowej, a także pyłki traw,
• grzyby – głównie z gatunków Alternaria i Cladosporium, 
• sierść zwierząt (psów i kotów),
• roztocza kurzu domowego.

W zależności od alergenu katar sienny występuje sezonowo (pyłki roślin i zarodniki grzybów), jednak może mieć również charakter całoroczny (pleśń, roztocza i sierść zwierząt).

Typowe objawy alergicznego nieżytu nosa – nie tylko katar

Objawy kataru siennego są określane przez chorych jako uciążliwe i znacząco utrudniają im codzienne funkcjonowanie. Za symptomy alergicznego nieżytu nosa odpowiedzialna jest histamina, którą organizm uwalnia w dużych ilościach w odpowiedzi na alergen.

Jak wygląda katar alergiczny? Charakterystyczne objawy alergii to przede wszystkim:

• kichanie (w seriach),
• przezroczysta, cieknąca, wodnista wydzielina z nosa (obustronna),
• zatkany nos (blokada nosa),
• swędzenie nosa,
• upośledzony węch,
• uczucie niedrożności zatok,
• drapanie w gardle,
• kaszel,
• bóle głowy,
• uczucie nacisku w obrębie twarzy,
• ogólne osłabienie.

Inne objawy uczulenia na alergeny wziewne

Występować mogą również dodatkowe objawy alergii i wywołanego nią kataru: świąd, zaczerwienienie i łzawienie oczu (niekiedy wraz z zapaleniem spojówek), sucha i swędząca skóry oraz wysypka. 

Symptomy reakcji alergicznej prowadzą do obniżenia jakości snu i zmniejszenia wydajności w pracy czy szkole. Chorzy stają się drażliwi i nerwowi oraz mają problemy z koncentracją uwagi.

Co ważne – nie wszystkie objawy kataru siennego muszą występować jednocześnie, jak również zmieniać może się ich intensywność. 

Jak rozpoznać katar alergiczny? W przypadku występowania objawów wskazujących na katar sienny, zalecane jest zgłoszenie się do lekarza pierwszego kontaktu, który kieruje chorego do specjalisty – alergologa.

Jak odróżnić katar alergiczny od przeziębienia? Różnice

Katar sienny i przeziębienie na pierwszy rzut oka wyglądają bardzo podobnie. Katar podczas przeziębienia zwykle przebiega wraz gorączką i bólami mięśniowymi, które nie są typowe przy alergicznym nieżycie nosa. Bardziej dokuczliwe przy przeziębieniu są też kaszel i ból gardła. 

Wydzielina z nosa przy katarze siennym jest wodnista i przezroczysta. Z kolei przy przeziębieniu obserwowana jest gęsta wydzielina, zielona lub żółta i gęsta, która spływa do gardła. 

Katarowi przy przeziębieniu nie towarzyszą objawy charakterystyczne dla kataru alergicznego, takie jak swędzenie oczu czy podniebienia.

Uczulenie wywołujące katar alergiczny rozpoczyna się bezpośrednio po kontakcie z alergenem i utrzymuje się przez czas jego trwania. Przeziębienie dla odmiany rozpoczyna się ok. 1-3 dni po kontakcie z wirusem i trwa od 3 do 7 dni. 

Jak pozbyć się kataru siennego? Ograniczenie kontaktu z alergenem

Kluczowe dla pozbycia się kataru siennego jest unikanie kontaktu z alergenami, które wywołują reakcję alergiczną. W sytuacji, gdy alergen nie jest znany, zaleca się przeprowadzenie testów skórnych lub testów prowokacyjnych, które pomagają w identyfikacji substancji wywołującej alergię.

W leczeniu farmakologicznym kataru siennego stosuje się strategię stopniowego wprowadzania leków. Taka metoda pozwala na dostosowanie terapii do aktualnego stanu pacjenta i nasilenia objawów alergicznych.

Nieleczony katar sienny trwa tak długo, jak długo w otoczeniu alergika obecny jest alergen.

Leczenie farmakologiczne kataru siennego – leki na katar alergiczny: krople, spraye, tabletki

W terapii alergicznego nieżytu nosa wykorzystuje się szeroki wachlarz leków. Dostępne są one w różnorodnych formach, takich jak krople do nosa, aerozole (spraye) czy tabletki. 

Podstawowym i najczęściej stosowanym środkiem w leczeniu są leki przeciwhistaminowe (cetyryzyna, lewocetyryzyna, loratadyna, desloratadyna, feksofenadyna), które mogą być podawane zarówno doustnie, jak i donosowo. Celem ich przyjmowania jest łagodzenie takich objawów, jak kichanie, świąd czy łzawienie.

Gdy istnieje ryzyko rozwoju astmy oskrzelowej, zaleca się użycie glikokortykosteroidów (dipropionian beklometazonu, budezonid, furoinian i propionian flutykazonu, furoinian mometazonu). Te sterydowe hormony mają działanie przeciwzapalne i przeciwalergiczne, a także ograniczają aktywność systemu immunologicznego, co jest kluczowe w profilaktyce astmy. 

Kromony – leki stosowane do oczu i nosa –  są bardzo dobrze tolerowane przez chorych i można je też podawać kobietom w ciąży i małym dzieciom.

Ważne jest, aby leczenie było dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta. Przy wyborze odpowiedniej terapii należy uwzględnić częstotliwość i intensywność objawów, wiek pacjenta oraz obecność innych chorób.

Leki na katar sienny bez recepty

Uzupełnieniem leczenia kataru siennego mogą być leki bez recepty obkurczające naczynia błony śluzowej (efedryna, fenylefryna, nafazolina, ksylometazolina, oksymetazolina, tetryzolina, tymazolina).

Należy stosować je wyłącznie doraźnie, nie dłużej niż kilka dni z uwagi na możliwy rozwój polekowego nieżytu nosa, objawiającego się nasilonym obrzękiem błony śluzowej nosa. Uczucie zatkanego nosa może wtedy powracać przy każdej próbie odstawienia kropli.

Odczulanie przy katarze siennym. Wytworzenie tolerancji na alergen

Odczulanie, inaczej immunoterapia alergenowa, to skuteczna metoda leczenia kataru alergicznego. Inaczej niż leki na katar sienny, działa ona na przyczynę dolegliwości. 

Celem odczulania jest wytworzenie tolerancji na substancję uczulającą i zmniejszenie konieczności stosowania leków antyalergicznych. Najczęściej odczulanie polega na podskórnym wstrzykiwaniu ekstraktów alergenów. Możliwe jest też podawanie alergenu doustnie w formie tabletek, syropu lub kropli podjęzykowych. 

Domowe sposoby na katar sienny (katar alergiczny)

Uzupełnieniem farmakoterapii przy katarze siennym wywołanym reakcją na konkretny alergen są również domowe sposoby łagodzące związane objawy (katar z wodnistą wydzieliną). Pomocne może okazać się:

• korzystnie z kalendarza pyleń i unikanie aktywności na zewnątrz w okresach, kiedy stężenie pyłków jest największe,
• płukanie nosa roztworem soli fizjologicznej, które pozwala usunąć alergeny z błony śluzowej nosa i gardła,
• wykonywanie inhalacji na bazie olejku do nosa bądź soli morskiej – do miski z gorącą wodą dodajemy kilka kropel olejku czy soli, a następnie pochylamy się nad nią, przykrywając głowę ręcznikiem,
• zamykanie okien, stosowanie filtrów przeciwpyłowych i oczyszczaczy powietrza w okresach wysokiego stężenia pyłków w powietrzu,
• suszenie ubrań i pościeli wewnątrz pomieszczeń,
• regularne odkurzanie domu lub mieszkania,
• pranie ubrań i kąpiele po powrocie z dworu,
• unikanie ekspozycji na dym tytoniowy.

FAQ

Najczęstsze pytania dotyczące kataru siennego.