Alergia (uczulenie) na lateks – objawy, jak rozpoznać, jak leczyć

Najważniejsze informacje:

• Lateks to rodzaj gumy, która stanowi roztwór kauczuku naturalnego lub syntetycznego. Lateks występuje w takich produktach jak np. rękawiczki medyczne, materace do spania i prezerwatywy.
• Lateks może wywołać reakcje uczuleniowe, które stanowią efekt bezpośredniego kontaktu skóry z materiałem.
• Objawy uczulenia na lateks to przede wszystkim wysypka, świąd, zapalenie spojówek, a w skrajnych przypadkach uczulenie może skończyć się wstrząsem anafilaktycznym.
• Leczenie alergii na lateks polega przede wszystkim na wdrożeniu immunoterapii oraz unikaniu produktów, które mogą być wykonane z tego materiału.

Alergia na lateks stanowi powszechny problem zdrowotny wśród osób na całym świecie, zwłaszcza wśród pracowników służby zdrowia. Lateks, materiał wykorzystywany w wielu dziedzinach życia codziennego, może wywoływać reakcję alergiczną o zróżnicowanym nasileniu, w tym m.in. pokrzywkę z charakterystycznymi bąblami i świądem. Dowiedz się, na czym polega mechanizm powstawania alergii na lateks i jak wygląda sposób postępowania w przypadku wystąpienia reakcji alergicznej.

Czym jest uczulenie na lateks?

Alergia na lateks (ang. latex allergy) jest reakcją organizmu na białka zawarte w lateksie, naturalnym polimerze pochodzenia roślinnego z kauczukowca brazylijskiego, który jest szeroko wykorzystywany w przemyśle. Chociaż alergia na lateks nie jest powszechna, może być niezwykle uciążliwa dla osób dotkniętych tą dolegliwością. W niektórych przypadkach reakcje alergiczne są stosunkowo łagodne i nie stwarzają zagrożenia dla życia i zdrowia pacjenta. Zdarza się jednak, że uczulenie jest na tyle poważne, że prowadzi do takich objawów jak obrzęk, trudności w oddychaniu czy nawet wstrząs anafilaktyczny.

Mechanizm alergii na lateks polega na tym, że układ odpornościowy reaguje na białka zawarte w lateksie jako na substancję obcą, co prowadzi do uwalniania histaminy i innych substancji związanych z reakcją alergiczną.

Alergia na lateks – kto jest narażony na objawy alergii?

Największe ryzyko kontaktu z lateksem występuje u pracowników służby zdrowia, w tym pielęgniarek, lekarzy, personelu laboratoriów i diagnostyki, którzy używają lateksowych rękawiczek, jak również takich narzędzi jak stetoskopy, elektrody czy respiratory wykorzystywane na salach operacyjnych. Co ważne, zaprzestanie korzystania z rękawiczek lateksowych nie rozwiązuje problemu alergii na lateks w przypadku pracowników służby zdrowia, ponieważ materiał ten ma szerokie zastosowanie w medycynie.

W grupie ryzyka znajdują się również alergicy. Nawet ograniczony kontakt z lateksem może wywołać u nich reakcje alergiczne. Warto zwrócić uwagę, że czynniki ryzyka alergii na lateks często obejmują pokarmy, takie jak awokado, banany, seler, kiwi, gruszki czy kasztany. Dlatego osoby, które mają uczulenie na te produkty, powinny być świadome, jakie czynniki wywołujące alergię mogą powodować reakcje krzyżowe.

Osoby cierpiące na astmę, egzemę, katar sienny lub zapalenie skóry również są bardziej podatne na alergie, co zwiększa ryzyko uczulenia na lateks. Wśród tych pacjentów częściej można zaobserwować nadwrażliwość na lateks i inne alergeny.

Uczulenie na lateks – czego unikać?

Lateks jest naturalnym produktem pochodzenia roślinnego, otrzymywanym głównie z drzewa Hevea brasiliensis. Lateks składa się z kauczuku (35%), wody (25%) oraz związków stabilizujących (40%), w tym m.in. białek. W procesie obróbki przemysłowej dodaje się do niego różnego rodzaju substancje chemiczne, takie jak przeciwutleniacze, przyspieszacze oraz barwniki. Alergenami lateksu są zawarte w nim białka oraz substancje chemiczne. Na rynku dostępne są liczne produkty zawierające lateks, takie jak np.:

• lateksowe rękawiczki;
• prezerwatywy wykonane z lateksu;
• materace do spania;
• odzież i obuwie;
• sprzęt medyczny, w tym pessary ginekologiczne, rurki, kaniule, maski do inhalacji, bandaże, dreny oraz urządzenia do infuzji;
• opaski elastyczne;
• opony samochodowe i rowerowe;
• smoczki niemowlęce;
• maty do kąpieli;
• balony.

Uczulenie na lateks (prezerwatywy) – objawy alergii

Prezerwatywy są powszechnie stosowanym środkiem antykoncepcyjnym, który ma za zadanie zapobiegać ciąży i zapewniać ochronę podczas stosunku seksualnego. Niestety, u niektórych osób lateksowe prezerwatywy mogą wywołać niepożądaną reakcję alergiczną. Objawy uczulenia na lateks, z którego wykonane są prezerwatywy, mogą objawiać się różnorodnie.

U kobiet kontakt z lateksem może spowodować m.in. zaczerwienienie, świąd, pieczenie oraz obrzęk błon śluzowych pochwy oraz warg sromowych. Z kolei u mężczyzn alergia na lateks może wywołać bolesny obrzęk członka oraz wysypkę. Dodatkowo, alergeny lateksowe unoszące się w powietrzu są w stanie spowodować łzawienie oczu, zapalenie spojówek, katar, a nawet duszący kaszel.

W niektórych przypadkach, objawy stosowania lateksowych prezerwatyw mogą ujawnić się z opóźnieniem, nawet po kilku dniach od kontaktu seksualnego. Wówczas na skórze pojawia się wysypka, szczególnie w miejscach, które miały bezpośredni kontakt z prezerwatywą. U kobiet są to zazwyczaj zewnętrzne wargi sromowe, pachwiny, podbrzusze oraz uda. U mężczyzn wysypka może wystąpić na mosznie i często towarzyszy jej silny obrzęk. Z tego powodu osoby uczulone na lateks powinny stosować prezerwatywy poliizoprenowe, wolne od tej substancji.

Uczulenie na lateks (rękawiczki lateksowe) – objawy

Lateksowe rękawiczki medyczne są szeroko stosowane przez personel medyczny na całym świecie. Jednakże wraz z ich powszechnym użyciem obserwuje się wzrost liczby przypadków alergii na lateks. W odpowiedzi na tę sytuację pracownicy służby zdrowia mogą korzystać z rękawiczek wolnych od lateksu, które są bezpieczne dla pacjentów z alergią na ten materiał. Ponadto istotne jest podnoszenie świadomości na temat lateksu obecnego w innych narzędziach medycznych i konieczność stosowania produktów alternatywnych, które są bezpieczne dla osób z alergią na lateks.

Alergia na lateks – objawy uczulenia

Pierwsze przypadki reakcji alergicznych na lateks zostały zauważone i udokumentowane prawie sto lat temu. W tamtym okresie badacze zwrócili uwagę na występowanie objawów takich jak pokrzywka oraz obrzęk Quinckego (obrzęk naczynioruchowy), który może dotyczyć skóry, stawów, a nawet tkanki nerwowej.

W latach 70. XX wieku odnotowano znaczny wzrost liczby przypadków alergii na lateks. Było to spowodowane dwoma głównymi czynnikami: rewolucją seksualną i związanym z tym rozpowszechnieniem prezerwatyw oraz wzrostem standardów higienicznych w medycynie, co doprowadziło do masowego wykorzystania rękawiczek lateksowych.

Współcześnie najczęściej występujące symptomy uczulenia na lateks to:

• wysypka, świąd i inne reakcje skórne, które pojawiają się głównie w miejscu bezpośredniego kontaktu z lateksem;
• zapalenie spojówek, pieczenie i łzawienie oczu;
• objawy ze strony układu oddechowego, takie jak astma oskrzelowa czy nieżyt nosa (katar, kichanie);
• wstrząs anafilaktyczny, który może prowadzić do nagłego spadku ciśnienia krwi i utraty przytomności, stanowiąc bezpośrednie zagrożenie dla życia.

Uczulenie na lateks – jak sprawdzić, czy lateks nas uczula?

Po kontakcie skóry z lateksem osoby uczulone na tę substancję mogą zaobserwować u siebie objawy w postaci wysypki. Należy jednak mieć świadomość, że podobne objawy mogą być wywołane przez inne substancje chemiczne zawarte w produkcie, a niekoniecznie przez lateks. Dlatego nie należy od razu przypuszczać, że przyczyną reakcji alergicznej jest lateks.

Aby rozpoznać uczulenie na lateks, stosuje się specjalistyczne testy skórne, takie jak:

• testy płatkowe polegające na umieszczeniu na skórze pleców 12 plastrów z antygenami. Po dwóch dniach noszenia plastrów lekarz ocenia reakcję skóry. Pojawienie się wysypki w postaci pokrzywki kontaktowej w miejscu kontaktu z antygenem wskazuje na alergię;
• testy punktowe, które są najpopularniejszą metodą diagnostyczną. Lekarz wykonuje niewielkie nakłucia na skórze pleców, wprowadzając w ten sposób alergen. Reakcję skóry ocenia się już po 20 minutach od przeprowadzenia testów skórnych;
• testy immunologiczne in vitro, uznawane za najbezpieczniejsze i najbardziej precyzyjne badanie diagnostyczne, jednak równocześnie jest ono najdroższe. Badanie polega na analizie próbki krwi pacjenta pod kątem reakcji na określone alergeny.

Leczenie uczulenia na lateks

Leczenie uczulenia na lateks obejmuje przede wszystkim immunoterapię, czyli tzw. odczulanie. Jej celem jest obniżenie poziomu wrażliwości organizmu na lateks poprzez stopniowe zwiększanie dawek alergenu, na który pacjent wykazuje reakcję. W kontekście alergii na lateks obiecujące wyniki wykazuje immunoterapia podjęzykowa, choć istnieje również możliwość zastosowania immunoterapii podskórnej. Mimo to obie te metody wciąż są traktowane jako eksperymentalne, a nie standardowe procedury lecznicze.

W przypadku pojawienia się objawów skórnych należy zastosować maść sterydową, np. maść z hydrokortyzonem, która jest dostępna w aptece bez recepty. Na katar sienny można zastosować steryd donosowy, np. w postaci mometazonu. Co ważne, osoby, u których reakcja alergiczna może być nasilona, powinny być zaopatrzone w adrenalinę w strzykawce. W sytuacji pojawienia się początkowych objawów wstrząsu anafilaktycznego, takich jak zawroty głowy czy kołatanie serca, należy jak najszybciej przerwać kontakt z alergenem i zaaplikować adrenalinę domięśniowo, najlepiej w udo.

Niezależnie od stopnia nasilenia reakcji alergicznych w przypadku uczulenia na lateks zawsze zaleca się eliminację kontaktu z materiałami zawierającymi lateks. Obejmuje to unikanie produktów takich jak prezerwatywy, rękawiczki czy odzież wykonane z lateksu, co ma na celu zapobieżenie wystąpieniu reakcji alergicznej.

Uczulenie na lateks – domowe leczenie

Większość przypadków alergii na lateks wymaga leczenia farmakologicznego, jednak istnieje też szereg naturalnych sposobów na alergie, dzięki którym można złagodzić nieprzyjemne objawy uczulenia na lateks. Wśród tych metod wymienić można m.in.:

• unikanie kontaktu z lateksem i upewnienie się, że w naszym otoczeniu nie ma produktów zawierających tę substancję;
• wybieranie alternatyw dla produktów z lateksu, takich jak np. prezerwatywy nielateksowe (np. prezerwatywy poliizoprenowe), rękawiczki winylowe lub nitrylowe;
• stosowanie kremów nawilżających i łagodzących, które niwelują swędzenie lub zaczerwienienie skóry;
• stosowanie lodowatych okładów, które zmniejszają obrzęk lub pieczenie skóry;
• unikanie substancji drażniących, takich jak mydła o silnym zapachu lub detergenty, które mogą dodatkowo podrażnić skórę.

FAQ