Alergia (uczulenie) na gluten – objawy, leczenie, co jeść

Najważniejsze informacje:

• Alergia na gluten jest coraz częściej rozpoznawanym schorzeniem. 
• U osób uczulonych na gluten nawet niewielkie ilości tego białka mogą prowadzić do wystąpienia reakcji alergicznych, w tym dolegliwości ze strony układu pokarmowego.
• Objawy nietolerancji glutenu mogą być różnorodne i obejmować problemy trawienne, takie jak biegunka, wzdęcia, jak również objawy pozajelitowe, w tym zmęczenie, bóle stawów czy zmiany skórne (uczulenie na gluten na twarzy). 
• Leczenie uczulenia na gluten opiera się głównie na eliminacji glutenu z diety. 
• Osoby z alergią powinny wyłączyć ze swojej diety wszystkie produkty zawierające gluten, takie jak pszenica, żyto, jęczmień oraz ich pochodne (dieta bezglutenowa). 

Alergia (uczulenie) na gluten to przypadłość występująca u osób dorosłych i u dzieci. Nieprawidłowa reakcja odpornościowa na gluten wywołuje szereg dolegliwości po spożyciu zawierających go produktów. Jakie są objawy alergii na gluten? Na czym polega leczenie? Co jeść przy alergii na gluten, a czego lepiej unikać? Wyjaśniamy. 

Czym jest gluten? Białko wywołujące reakcję alergiczną 

Gluten, kompleks białek składających się głównie z gliadyny i gluteniny, to substancja występująca naturalnie w ziarnach niektórych zbóż, takich jak pszenica, żyto i jęczmień. 

Gluten pełni ważną rolę w produktach spożywczych – jest spoiwem, nadającym odpowiednią strukturę wypiekom. Sprawia, że ciasto wyrasta prawidłowo. Zapewnia pożądaną elastyczność i konsystencję wielu wyrobów.

Nietolerancja glutenu może mieć różne przyczyny i objawy. Wyróżniamy trzy główne rodzaje chorób związanych z nieprawidłową reakcją organizmu na gluten – to alergia na gluten, celiakia i nieceliakalna nadwrażliwość na gluten. 

Alergia na gluten wynika z nieprawidłowej reakcji układu immunologicznego, który błędnie identyfikuje gluten jako zagrożenie i wytwarza przeciwciała w celu zwalczania alergenu. 

Alergią na gluten diagnozuje się zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet, które chorują dwa razy częściej. Schorzenie może ujawnić się w każdym wieku. Najczęściej wykrywa się uczulenie na gluten w wieku 30-50 lat. Choroba jest często obserwowana u dzieci po wprowadzeniu glutenu do diety, jak również podczas okresu dorastania.

Uczulenie na gluten. Objawy jelitowe i pozajelitowe

Alergia na gluten: jelitowe objawy uczulenia na gluten

Alergia na gluten, obecny w niektórych zbożach, daje o sobie znać na różne sposoby. Wywoływane przez uczulenie na gluten objawy to przede wszystkim problemy ze strony przewodu pokarmowego, takie jak:

• biegunka (często przewlekła), 
• skurcze i wzdęcia brzucha, 
• bóle brzucha,
• zaparcia, 
• nudności,
• wymioty.

Objawy te mogą towarzyszyć alergikom po spożyciu produktów zawierających gluten. 

Alergia na gluten: pozajelitowe objawy uczulenia

Alergia na gluten może również wywoływać symptomy pozajelitowe. Problemy skórne (wysypki), bóle głowy (z możliwą migreną), chroniczne zmęczenie, bóle stawów (sugerujące stan zapalny), zmiany w jamie ustnej (afty) czy niedobory pokarmowe (zwłaszcza żelaza, kwasu foliowego i witaminy D) – to niespecyficzne dolegliwości mogące wynikać z uczulenia na ten rodzaj białka. 

Często objawy uczulenia na gluten mogą być mylone z innymi schorzeniami, co stanowi spore wyzwanie diagnostyczne.

Jak wygląda uczulenie na gluten? Wysypka po glutenie

Wysypka jest jednym z objawów pozajelitowych nietolerancji białka pszenicy, która może wystąpić u niektórych pacjentów po spożyciu glutenu. Nadmierna reakcja immunologiczna na gluten może prowadzić do stanu zapalnego skóry, co może objawiać się różnymi rodzajami wysypek skórnych. 

Szczególnie u dzieci po spożyciu glutenu wystąpić może zaczerwienienie skóry i jej nadmierne łuszczenie, pokrzywka, a nawet atopowe zapalenie skóry. Zmiany pojawiają się zwykle na twarzy (policzkach), rękach i nogach.

Alergia na gluten a celiakia i nieceliakalna nietolerancja glutenu

Wrażliwość na gluten może objawiać się na różne sposoby, w tym poprzez reakcje zależne od przeciwciał IgE, które dotyczą reakcji na białka zawarte w pszenicy. Istnieją również reakcje niezwiązane z IgE.

Objawy i przyczyny alergii na gluten są często mogą przypominać inne choroby glutenozależne – celiakię i nietolerancję glutenu.

Celiakia, znana również jako choroba trzewna, jest przewlekłą dolegliwością o podłożu autoimmunologicznym, która objawia się stałą nietolerancją na gluten. W jej przypadku spożycie glutenu powoduje zanik kosmków jelitowych, w efekcie zaburza wchłanianie składników odżywczych.

Celiakia może dawać także niespecyficzne objawy, takie jak:

• zmiany skórne, 
• osteoporoza, 
• zapalenie stawów, 
• bóle głowy, 
• problemy z koncentracją,
• depresja.

Celiakia towarzyszy choremu przez całe życie, a jedynym skutecznym sposobem leczenia jest bezwzględne przestrzeganie diety bezglutenowej. 

Zjawisko nietolerancji glutenu, które nie jest związane z celiakią (określane nieceliakalną nietolerancją glutenu), jest stosunkowo nowym schorzeniem, w przypadku którego nie dochodzi do uszkodzenia błony śluzowej jelit.

Objawy nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten są podobne do objawów alergii na gluten i celiakii. Obserwuje się takie symptomy, jak:

• biegunka, 
• wzdęcia, 
• bóle brzucha, 
• bóle stawów, 
• bóle mięśni,
• drętwienie kończyn,
• duże zmęczenie,
• obniżenie nastroju, 
• bóle głowy, 
• anemia.

W przypadku nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten diagnoza celiakii jest wykluczona na podstawie badań diagnostycznych, które nie wykazują obecności przeciwciał IgE. Różnicą jest również brak zaniku kosmków jelitowych, co jest charakterystyczne dla celiakii.

Leczenie uczulenia na gluten. Eliminacja glutenu z codziennej diety

Leczenie alergii na gluten polega na unikaniu produktów zawierających ten alergen. 

Czego nie jeść na diecie bezglutenowej? W przypadku alergii i diety bezglutenowej niewskazane są: pszenica (w tym orkisz i bulgur), jęczmień, żyto i owies, a także wszystkie produkty z ich dodatkiem:

• pieczywo,
• ciasta i w większości słodycze przemysłowe,
• płatki zbożowe,
• makarony,
• zupy i sosy (zwłaszcza instant),
• makarony,
• piwo,
• chipsy.

Wszystkim osobom z alergią na gluten zalecane jest przejście na dietę bezglutenową. Bezwzględnie powinni stosować ją również pacjenci ze zdiagnozowaną celiakią czy nieceliakalną nadwrażliwością na gluten.

Produkty naturalnie bezglutenowe

Nie wszystkie zboża zawierają gluten. Do tych naturalnie bezglutenowych zaliczane są:

• ryż,
• kukurydza,
• gryka,
• amarantus,
• quinoa.
• proso (kasza jaglana).

Co jeść na diecie bezglutenowej?

Na liście bezpiecznych produktów dla uczulonych na gluten znajdują się m.in.:

• owoce i warzywa,
• makaron kukurydziany,
• makaron ryżowy,
• wafle ryżowe,
• mięso i ryby,
• jaja,
• produkty mleczne,
• oleje roślinne,
• orzechy,
• kawa i herbata,
• produkty z certyfikowanym znakiem przekreślonego kłosa.

Coraz większy jest też wybór produktów bezglutenowych (zamienników produktów z glutenem), dostępnych w sklepach spożywczych. Wśród nich znaleźć można chleb, makaron, ciastka, a nawet piwo bez glutenu.

FAQ

Najczęstsze pytania dotyczące alergii (uczulenia) na gluten.